izena
- 2. ipuiñ, ipuiña. (c). izena. IPOIÑ. Gertakizuna, jolasa, asuntua.. Garizuman erle-batzia, beste batzuk beste ipoiñ batzuk, zapata-zarkia, erle-batzia, da olakoxe ipoiñak (garai hartako jolasak). Hil.. Askotan kontu edo gertaeraren sinonimoa da. Ointxe irurogei urteko ipoiñak orrek. Arek preguntau i otxan aber iñor ill da salbau zeikien... Ori ipoiñoi ala pasau ei zan. Hil. DIRU-IPOI. ípoiñetan, . (d). adberbioa. (Osintxu.) Kontutan, berriketan.. “Onek ezkaittuk ezautu; geratík”. Gero alaxe ipoiñetan da. Bai ba, Gaittaokuan senide..., familixako. Da ipoiñak eta. Hil.. Sin. barríketan, kóntutan..
- 3. ipúiñ, ipúiña. (c). izena. Berriketa, hitz-jarioa. Palabrería.. Ik ipuiña ugari tta formalidade gutxi. .
- ipuinjakintzáille, ipuinjakintzaillía. (d). izena. IPOINJAKINTZAILLE. Autu-batzeilea. Chismoso.. "Maratillia" esate otxen gaitzizena; atxua ipoinjakitzaillia. Pasatzen zan danai be preguntia, nun izen zan... Hil. .
- ipúrberde, ipúrberdia. (d). izena. botanika Sagar mota bat. .
- 2. ipurdi, ipurdía, -xa. (b). izena. La base de una planta. También la base o parte enterrada de un edificio, poste, etc.. Aiziak arbolia ipurdittik etara dau./ Artu zerria ta ipurdittik bota zeban postia. . etxía ipurdíttik etára biarrian arrántzaka, . (-). esapidea. ETXÍA IPURDÍTTIK ETÁRA BIARRIAN ZARATAKA. Llorando escandalosamente.. Gure txikixa puxikia apurtu jakonian etxia ipurdittik etara biarrian asi zan arrantzaka. ..
- 3. ipurdi, ipurdia, -xa. (c). izena. Fondo de un recipiente.. Lapiko onek ipurdian zulua dauka. . ipurdía sartu, ipurdixa sartu. (c). dio aditza. SARTU. Ipurdi berria jarri silla edo ontzi bati.. Silliai ipurdixa sartzia bi milla pezeta kostau jatan.. Ik. sartu, paraguéro..
- 1. ipurdi, ipurdia, -xa. (a). izena. Culo.. Ipurdixa bistan daukazu.. Pluralean, "nalgas" zentzuan. Orrek dauzka ipurdiak, orrek. Ipurdíxa gaur entzunagoa den arren adinekoek ipurdía gehiago darabiltela esango genuke. "Zati biko arpegixa" eufemismo umoretsuaz ere deitu izan zaio: Baiña giza-artian beti esna dabillen diabruak ein eban bere fetxurixia: goniaz batera jasota zeroian eunezko atorra, zati biko arpegixa argira jarririk. (SM Zirik).. Ipúrdi gizéna, . (c). esaera. IPÚRDI GIZÉN. Esaera zelebre honetan agertzen da:. . Ihesbideko erantzunak. .. Ipurdi batekin bi silla ezin bete, . (-). esaera. (Antzuola.) "Bi gauzaren artean aukera egin behar denean bat aukeratu behar da." (Lar Antz). .. Ankiak fallau eta ipurdiak pagau, . (-). esaera. (Antzuola.) "Norbaiti jausten denean esaten zaio." (Lar Antz). .. ipurdian zulua euki, . (-). esapidea. "Denok dugu zerbait, hutsik ez duenik ez dago. (Lar Antz). . Sin. atzian zulua izan.. ipurdía garbíttu, . (c). esapidea. Adular, hacer la pelota de mala manera.. Orrek beria eittiagaittik ipurdia garbittuko loskio baitta zerai be. .. ipurdia galdu, . (-). esapidea. Edozer egin zerbait lortzearren.. Jefiakiñ ipurdia galdu biarrian ibiltzen da. . Sin. ipurdia erre.. ipurdia erre, . (-). esapidea. "Edozer egin.. Beriakin ertetzearren ipurdia erreko luke." (Lar Antz).. Sin. ipurdia galdu.. ipurdia emon, . (-). esapidea. "Bizkarra eman.. Berrogetamar bat ero eon giñan bazkaittan, baiña eztakitt... Neu ipurdia emonda nenguan geixenei... ipurdia berotu, . (-). esapidea. "Jo.. Formal ezpaza eoten, ipurdia berotukotsut...
- 1. ipurdiko, ipurdikúa. (c). izena. Porrota (negozioetan, batik bat). Fracaso, golpe económico.. Giro narras onekin kostako restaurantiak ipurdiko edarra artuko dabe./ Japonesak ipurdikua emon dotse fabrikante askoi. .
- 2. ipurdiko, ipurdikúa. (a). izena. Ipurdian zartada. Golpe en el culo.. Ixilik ezpazare ipurdikua emongotsut. .
- ipurdíko erréten, ipurdíko errétena. (c). izena. Ipurmasaila bien arteko harana. El valle existente entre los dos glúteos.. Granuak urten doste ipurdiko erretenian. .
- ipurmatráilla, ipurmatraillía. (c). izena. Ipurmasaila. Glúteo.. Mekauen, iri asi jak ipurmatraillak./ Adarra sartu zotsan ezkerreko ipurmatraillan.. Sin. ipurrátal.
- ipurrátal, ipurratála. (c). izena. Glúteo.. Granuak urten doste ezkerreko ipurratalian.. Ipurratal ipurdiaren zati bakoitza, ipurmamiñ, berriz, multzo osoa. . Sin. ipurmatráilla.
- ipúrsalto, ipúrsaltua. (c). izena. Animaliak ipurdia jasoz egiten dituzten saltoak. Pertsonenak ere bai, testuinguru umorezkoan, ia beti.. Eta gero akabatzen zan aura plazan, da an be eiñ beste ipursalto batzuk eta tira, konforme danok. Sot.(AA BergEus, 334. o.). . ipúrsaltoka, . (b). adberbioa. Ipurdi saltoak eginez.. Astua ipursaltoka asi zan da marmintt guztiak lurrera./ Zuen biorra ipursaltoka zebillen irrintzi baten.. Sin. aketixen, sáltoka. Ik. zapósaltoka..
- ipurtálde, ipurtaldía. (c). izena. Ipurdi aldea. El culo, la zona de las nalgas.. Zapatilliakin emun dotsa amak eta eztau otzik izango ipurtaldian./ Azelakotxe ipurtaldiak dauzkan .
- ipúrtargi, ipúrtargixa. (b). izena. Luciérnaga.. Oiñ ezta ikusten len beste ipurtargi. . Argi gutxi egiten duten kriseilu edo bonbillez zera esan ohi da: Bonbilla orrek ipurtargixak baiño argi gutxiago eitten dau..
- ipurtatx, ipurtatxa. (d). izena. Turón.. komentario 1 pitótx, pitótxa. (d). izena. putorius putorius. Turón.. Sin. ipurtatx..
- ipurtázur, ipurtazúrra. (c). izena. Ipurdiko hezurra. .
- ipurtxíntxur, ipurtxintxúrra. (c). izena. IPURTXONTXOR, IPURTXUNTXUR. Ipurzintzurra. El coxis.. Artu dot zartara bat ipurtxintxurrian mai ertza jota... .
- ipurtxintxurréko, ipurtxintxurrekúa. (c). izena. Golpe en el cóxis.. Ipurtxintxurrekua minberia da. .
- íputei, íputeixa. (c). izena. ÚPATEI. Upategia. Aldapan eginak dauden baserrietan, azpian geratzen den lokala, zeinetara ukuiluko zimaurra bota ohi den. Bodega; en algunos caseríos construídos en contraterreno se llama así al local situado bajo el nivel de la cocina, que en otra época sería bodega, a donde se arroja el estiércol de la cuadra. También se utiliza como bodega o para otros menesteres.. Upateixa ba, satsa ero, oilluak ero, sardaua ero. Etxiak zela aldapan egoten zien jeneralmente, plantatik plantaerdi aprobetxauaz. Don.. Sin. espanta (Elg., Sor.)..
- 4. irabazi, irabazíxa. (c). izena. Ganancia.. Ortik eztozu etarako irabazi aundirik./ Urtebeteko irabazixak astebetian gastau zittuan./ Iñun ezeuan irabazirik kalian. Hil. . irabazíxan, . (-). . 2. irabazixan, . (c). adberbioa. Pisua edo altuera irabazten.. Oinddio txal ori irabazixan dago. .. 1. irabazixan, . (c). adberbioa. Dirua irabazten.. Familixa orretan iru semiak irabazixan dare. ...
