izena
- istripu, istripua. (-). izena. (Antzuola.) "Azkar, korrika eta presaka ibiltzea.. Istripu baten ibili./ Ori da istripua dabitzuna." (Lar Antz). .
- ittáixo bédar, ittáixo bedárra. (d). izena. botanika Silene vulgaris. Colleja.. ITTAIXO BELTZA ere badago..
- 1. ittomen, ittomena. (c). izena. Itotzeko moduko egoera.. Tabernara sartu giñanian, aura zan ittomena! ..
- 2. ittomen, ittomena. (-). izena. (Eibar.) "Oso barregarria, barrea eragiten duena.. Lagun artian itxomena da a gizona." (AAG Eibes). .
- ittúiñ. (-). izena. (Aramaio.) ITTÓIN, ITTOGIÑ, ITTUFIÑ (ARAM.). 1. ittuíñ, ittuíña. (b). izena. Itogina. Gotera.. Ittuiñak dare ganbaran da konpontzia komeni da.. Oso txikia denean tantana ere esaten zaio... 2. ittúiñ, ittúiña. (b). izena. Itogina. Teilatuko ura, hodian batu ondoren, jausten den txorroa eta lekua. El chorro y el lugar donde caen las aguas del tejado.. Ittuiñera joan, da ekarri ura, txorrokua zikiña dator ta.. Ittuiñeko ura ona da garbantzuak eta egosteko. Gurean ahal zen guztietan itogineko uraz prestatzen ziren.. Sin. txitxiñ..
- 1. ittuíñ, ittuíña. (b). izena. Itogina. Gotera.. Ittuiñak dare ganbaran da konpontzia komeni da.. Oso txikia denean tantana ere esaten zaio..
- 2. ittúiñ, ittúiña. (b). izena. Itogina. Teilatuko ura, hodian batu ondoren, jausten den txorroa eta lekua. El chorro y el lugar donde caen las aguas del tejado.. Ittuiñera joan, da ekarri ura, txorrokua zikiña dator ta.. Ittuiñeko ura ona da garbantzuak eta egosteko. Gurean ahal zen guztietan itogineko uraz prestatzen ziren.. Sin. txitxiñ.
- ittuinpe, ittuínpia. (c). izena. Teilatu-egalaren aterpean geratzen den kanpoko partea. La zona guarecida por el alero del tejado. .
- íttula, íttulia. (c). izena. ITTULAN EIÑ. Labraketarakoan ganaduen aurretik gidari-gisa ibiltze lana. Neska-mutikoen zeregina izan ohi zen. Trabajo, generalmente realizado por niños, que consiste en ir por delante de la yunta en las labores de labranza. .
Makiña bat ittula einddakuak ga mutikotan.
.Inesiboan, batik bat. Ittulan pasau dot atsalde guztia./ Ittulan ein biar izate giñuan eskolatik etorrittakuan. ITTULAN EIÑ, batik bat.
. - ittulári, ittularíxa. (c). izena. Ittulan egiten duena. El/la que guía a la yunta en la labranza.. Gaur ittulari barik ein biakozu goldaketia./ Ittulari txarra nitzan txikittan. .
- ittúrri, itturríxa. (a). izena. Iturria. Fuente. . ITTURRIKO URA. Agua de la fuente.. Ittúrri Nausíxa, . (c). izen propioa. Elorrioko plazako iturria, oso ezaguna. Norbait zoro samarra denean . Ori Itturri Nausixan ura erandakua dok. ..
- itxas-aixe, itxas-aixia. (-). izena. (Eibar.) "Itxasotik sartzen dan haixia, gehixenetan fresko eta umela" (SB Eibetno). .
- itxas-maria, itxas-maria. (c). izena. (Eibar.) Marea.. Baiña beera egin ebana itxas-maria zan. (SM Ezten). .
- itxas-orróe, -i, itxas-órroiak. (d). izena. Uberatik inoiz entzuten diren itsasoaren orroak, eguraldi txarra datorrela adierazten omen dutenak. Rugidos del mar que se perciben algunas veces desde Ubera y que indican empeoramiento del tiempo, según los baserritarras.. Entzun..., itxas-orroiak die ta laster da negua. .
- itxasálde, itxasaldía. (b). izena. El litoral, la zona de la costa.. Guazen itxasaldera atsalde pasa.. Kosta alde ere bai. .
- itxasántzar, itxasantzárra. (b). izena. ETXESANTZAR. Ganso. Paseko hegaztia.. Bart itxasantzarrak pasaurik izan bia dabe, obetik entzuittut karraskarak eta.. Azen.: itxásantzar ere bai.. Ik. ántzar.
- itxásertz, itxasértza. (b). izena. La orilla del mar, la costa.. Udan jentia itxasertzera joaten da. .
- itxaskabra, itxaskabria. (-). izena. (Eibar.) Cabracho. .
- ítxu, itxúa. (a). izena. Ciego, -a.. Itxua etorri da eskera./ Anguzarko soiñujolia itxua da./ Itxu dago aspaldittik. . Itxuán erríxan túertua nausi, . (c). esaera. Lan, eginkizun edo kirol batean, trebetasun gutxi duen norbait izan daitekeeela nagusi, besteak aldrebesagoak edo makalagoak badira... Eztao itxuagorik ikusi nai eztabena baiño, . (-). esaera. (Antzuola.) (Lar Antz). .. ítxu-itxúan, . (b). adberbioa. A. A ciegas.. Jomeinin esana itxu-itxuan betetzen dabe irandarrak./ Ezizu etxia itxu-itxuan erosi. .. ona ago i itxuei laguntzeko, . (-). esapidea. ONA AGO I ITXUAI ARGI EITTEKO.. "Inori laguntzeko prest ez egon." (Lar Antz)...
- itxúlikalde, itxúlikaldia. (c). izena. Jantziaren eraz kontrako aldea. El revés de una prenda de vestir.. Sin. itxuli. Ant. álde on. itxúlikaldera, . (c). adberbioa. ITZÚLIRA, ITXÚLITTARA. Jantziaren barrukoa kanpora begira. Del revés; dícese del vestir una prenda con lo de dentro hacia fuera.. Jertsia itxulikaldera daukazu./ Prakak itxulikaldera jantzitta ibilli zuan Karnabaletan./ —Itxulittara daukazu jantzitta. —Ez, au alde onera jak. Don.. Ant. alde onera, érara..
- itxúmen, itxuména. (d). izena. Ceguera, obcecación.. Tragaperras baten bos milla duro galdu zittuan. Ganora barik asi, berotu..., badakizu itxumena ze dan. .
