Bergara aldeko hiztegia

txíflo, txíflua. (c). Izena. Silbato. “Lizarrakin eitten genduan guk txiflua, lizar madalaz.”
txíki. Leintz. txikiñ (Oñ., Lein.). 1.txiki, txikíxa. (a). Adjektiboa. txikiña, -e (Oñ., Lein.). Pequeño, -a. Esamoldeak: txikittatik artu. (c). Esapidea. Umetatik hasi trebatzen. “Dantzari ona izateko txikitatik artu bia da personia./ Txikitatik artzeittue Bergan igerilarixak.” txikíttan. (a). Adberbioa. Umetan. · En la infancia. “Diabru galanta intzan i txikittan.” Asko erabilia. . txiki-txiki eiñ. (c). Esapidea. Triturar, despedazar. “Liburua galtzen bostak txiki-txiki eingo aut.” Amenazu gisa erabilia. . 2.txiki. Posposizioa. Zenbait santu izenen atzean jarrita, herri edo auzo festa baten hurrengo eguna. San Paulo-txiki, San Roke-txiki, etab. Meza, salda, eta antzina zenbait lekutan erromeria ere egin ohi zen festa biharamunean. “San Paulo-txiki egunez izan zan edurte aundi aura.”
txikí! txikí! txikí!. (d). Interjekzioa. Grito para llamar a los cerdos. “Baldia jo ta, “txikí! txikí! txikí!... Oixe esaten jakon, bai. Don.”
txiki-txaka. Onomatopeia. Eibar. tiki-taka. "Pelotan egin, indar barik, suabe. “Txiki-txaka esaten da iñoiz, hola pelotan-edo umien moduan dabizenian." (SB Eibetno)”
txikikeríxa, txikikerixía. (b). Izena. Huskeria. · Pequeñez. “Erostekotan Audi bat; ez gaittuk txikikeritxetan ibiliko.” content_copy uskeríxa.
txíkili-txákala. 1.txikili-txakala. (c). Onomatopeia. Poliki, baina seguru; zaharren moduan edo (ibili). “An ibiltzen da etxe inguruan txikili-txakala, ortuko lantxuak eiñ, arrautzak batu, eta ola.” 2.txikili-txakala. (c). Sexu-jolasean, txortan. “Neska-mutillak ohe baten, aiton-amonak beste baten, txikili-txakala egiten. (Kanta zahar zatia).”
txikilleroi, txikilleronka.
txikimen, txikimena. Izena. "Apurtzea, suntsitzea. (Lar Antz). “ Emen daon txikimenak eztauka akaberaik." (Lar Antz).”
txikiríxo.
txíkita, txíkitia. (c). Izena. Balio gutxiko txanpona. · Chiquita. “Ez zostan txikitaik pe emon./ Txikita bategatik saldukosk. ” Forma mugatuan ez da entzuten..
txikíteo, txikíteua. (a). Izena. Tabernaz taberna txikitoak hartzen ibiltzeko ohitura. · Chiquiteo. “Ari txikiteua kendu ezkero akabo.”
txikitéro, txikiterúa. (b). Izena. Txikiteo zalea. · Poteador, chiquitero. “Txikitero amorratua da Bandako diretoria.”
txíkito, txíkitua. (b). Izena. Baso laurden ardo. · Chiquito de vino. “Eguardiro jote jittuk dozena bat txikito.” TXIKITUA JO, sarri. .
txikittu. 1.txikittu. (b). du Aditza. Xehetu, puskatu. · Romper, despedazar. “Baloiakin eskaparate kristala txikittu giñuan.” 2.txikittu. (b). da Aditza. Txiki bihurtu. · Empequeñecer. “Jostunak txikittu ein ddosta prakak.”
txiko, txikue. Izena. Leintz. Moxala.
txikol, txikola. Izena. Leintz. Txirikila.
txikote, txikotía. (d). Izena. txikota. Ganaduak ostikoka egin ez zezan hanka lotzeko erabiltzen zen tresna. Uztau bat bere ziriarekin. “Txikotía esaten jakon, ganauai ankia jaso, ola sartzen jakon, da amen ziri bat, aurreko ankia doblauta, ostikaka eiñ eztaixen. Txikotía esaten jakuan ari. Ganauai doblatzen jakon ola, ta aro ori sartzen zan; emen ziri bat. Orduan ezin zeban zuzendu, eziñ apoiau lurrian. Eta ari txikotía. Don” Ez dakit TXIKOTE ala TXIKOTA den..
txikupleittu. txikúflaittu. 1.txikúpleittu, txikúpleittuak. (d). Izena. Eztabaida, ika-mika. “An ebitzen Miren eta Pello berotuta txikopleittu batian./ Joan zaittezte bixkor itturrira, ainbeste txikuflaittu barik.” Gure amak dio aita-jaunak esaten ziela, anai-arrebak uretara zein joan eztabaidan zebiltzanean. Bigarren osagaia "-pleitu" hitza izan daiteke. . 2.txikúpleittu, txikúpleittuak. (d). Perifollo? “Jesus... eskuz inddakua izango da. Makiña bat txikuflaittu badau beintzet.” Gure amari behin entzuna, kolore eta dibuju askoko jertse batez..
txilbor.
txíldor, txildórra. (c). Izena. Txeldor, txindor, txintxor. Begi ondoan sortzen den garautxoa. · Orzuelo. “Begixan sarri izate zeban txildorra mutikotan.”