Bergara aldeko hiztegia
naiéz, naiéza.
(c).
Izena.
Desasosegua, adore falta osasunez ondo ez sentitzeagatik. · Desasosiego, malestar, desgana por indisposición.
“Ondoeza daukanian personiak, naieza, gaixo antzian dabillenian. Klem./ Kalenturaik eta ezer eztaukat, baiña alako zer bat, naieza; ta etxata juaten.
”
Desasosegua, adore falta osasunez ondo ez sentitzeagatik. · Desasosiego, malestar, desgana por indisposición.
“Ondoeza daukanian personiak, naieza, gaixo antzian dabillenian. Klem./ Kalenturaik eta ezer eztaukat, baiña alako zer bat, naieza; ta etxata juaten.
”
naigabia emon.
Esapidea.
Eibar.
Doluminak eman.
“Petrari naigabia emotera juan non eta an topau jonat Andre Madalen kantatzen. (AAG Eibes).”
Eibar.
Doluminak eman.
“Petrari naigabia emotera juan non eta an topau jonat Andre Madalen kantatzen. (AAG Eibes).”
naiko.
1.naiko.
Graduatzailea.
Leintz.
Bastante.
“Naiko ondo emoten juek bazkaltzen./ Naiko garbixa jak egune.”
Bergara aldean, ostera, ez da erabiltzen. Bastante esaten da, edo bestela dezente edo samar.
.
2.naikúa.
(a).
Zenbatzailea.
Aski. · Suficiente.
“Oinddio eztozu naikua jan./ Aurten be naikua jente etorri da jaixetara.”
Esamoldeak:
naikua ta geixegi.
(b).
Esapidea.
Gehiegi. · más que suficiente.
“Ixildu zaittez. Naikua ta geixegi daukazu orrekin.”
naikúa lan.
(b).
Esapidea.
Zerbait ez dela erraza izango adierazten duen esapidea, esaldi hasierakoa, normalean.
“Naikua lan izango dau aurten aprobatzen./ Naikua lan dauka arek bere buruakin.”
1.naiko.
Graduatzailea.
Leintz.
Bastante.
“Naiko ondo emoten juek bazkaltzen./ Naiko garbixa jak egune.”
Bergara aldean, ostera, ez da erabiltzen. Bastante esaten da, edo bestela dezente edo samar.
.
2.naikúa.
(a).
Zenbatzailea.
Aski. · Suficiente.
“Oinddio eztozu naikua jan./ Aurten be naikua jente etorri da jaixetara.”
Esamoldeak:
naikua ta geixegi.
(b).
Esapidea.
Gehiegi. · más que suficiente.
“Ixildu zaittez. Naikua ta geixegi daukazu orrekin.”
naikúa lan.
(b).
Esapidea.
Zerbait ez dela erraza izango adierazten duen esapidea, esaldi hasierakoa, normalean.
“Naikua lan izango dau aurten aprobatzen./ Naikua lan dauka arek bere buruakin.”
naiko, naikúa.
Adjektiboa.
Hitz konposantuaren bigarren zati bezala(-NAÍKO, -naíkua) nahi duena, pretenditzen duena.
“Barregarri-naiko liburu bat egin dau, baiña graziaik eztaukanak eztauka./ Aundi-naiko etxia dauka, baiña estilo gutxikua.”
Hitz konposantuaren bigarren zati bezala(-NAÍKO, -naíkua) nahi duena, pretenditzen duena.
“Barregarri-naiko liburu bat egin dau, baiña graziaik eztaukanak eztauka./ Aundi-naiko etxia dauka, baiña estilo gutxikua.”
náitta.
(a).
Adberbioa.
Apropos, berariaz. · Queriendo, a propósito.
“Mutikuak naitta apurtu dau florerua./ Naitta be ezin dda alako kertenkerixaik eiñ.”
aprópos.
Esamoldeak:
náitta naiézko, náitta naiezkúa.
(b).
Izenlaguna.
Condición necesaria, "sine qua non".
“Lan ontarako naitta naiezkua da euskeria.”
derrigorréko.
náitta náiez.
(b).
Adberbioa.
Derrigor. · A la fuerza.
“Biar Donostiara joan biarra daukat naitta naiez.”
Azen.: náitta naiéz ere bai. Sin. gure eta gure ez (Lein.)..
derrigor.
Apropos, berariaz. · Queriendo, a propósito.
“Mutikuak naitta apurtu dau florerua./ Naitta be ezin dda alako kertenkerixaik eiñ.”
aprópos.
Esamoldeak:
náitta naiézko, náitta naiezkúa.
(b).
Izenlaguna.
Condición necesaria, "sine qua non".
“Lan ontarako naitta naiezkua da euskeria.”
derrigorréko.
náitta náiez.
(b).
Adberbioa.
Derrigor. · A la fuerza.
“Biar Donostiara joan biarra daukat naitta naiez.”
Azen.: náitta naiéz ere bai. Sin. gure eta gure ez (Lein.)..
derrigor.
naittásun, naittasúna.
(d).
Izena.
Zerbaitetarako edo norbaitenganako desioa, gogoa, maitasuna.
“Ezkondu eitteko lelengo bieko dau ba, lelengo ezautu, gero kariñua, alkarren kariñua, gero naittasuna. Don.”
Gutxi entzuna.
.
Zerbaitetarako edo norbaitenganako desioa, gogoa, maitasuna.
“Ezkondu eitteko lelengo bieko dau ba, lelengo ezautu, gero kariñua, alkarren kariñua, gero naittasuna. Don.”
Gutxi entzuna.
.
naixáo izan.
(a).
du
Aditza.
Nahiago izan. · Preferir.
“Naixao dau etxian gelditzia pezetia gastatzia baiño.”
NAIXAGO NEUKE: ojalá. Naixao neuke edurra eingo baleu.
.
Esamoldeak:
naixao neuke: ojalá.
Naixao neuke: ojalá.
“Naixao neuke edurra eingo baleu. ”
Nahiago izan. · Preferir.
“Naixao dau etxian gelditzia pezetia gastatzia baiño.”
NAIXAGO NEUKE: ojalá. Naixao neuke edurra eingo baleu.
.
Esamoldeak:
naixao neuke: ojalá.
Naixao neuke: ojalá.
“Naixao neuke edurra eingo baleu. ”
naiz.
Izena.
1.naiz.
(b).
Juntagailua.
Nahiz (disjuntiboa). · Ya, bien sea.
“Neri berdin jatak naiz goizian naiz atsaldian./ Gero, irun esate jakon, goruetan naiz txabillan gizonak. Aniz.”
2.naiz (eta).
Juntagailua.
Aunque.
“Lana akabau biarra daukat naiz (eta) amabixak jo.”
Eta esan edo isildu egin daiteke.
.
1.naiz.
(b).
Juntagailua.
Nahiz (disjuntiboa). · Ya, bien sea.
“Neri berdin jatak naiz goizian naiz atsaldian./ Gero, irun esate jakon, goruetan naiz txabillan gizonak. Aniz.”
2.naiz (eta).
Juntagailua.
Aunque.
“Lana akabau biarra daukat naiz (eta) amabixak jo.”
Eta esan edo isildu egin daiteke.
.
nakorrotu.
Aditza.
Aramaio.
"Narrastu, okertu, ibili ezinka egon.
“Ori nakorrotu ra mouten." (Orm Aram).”
Aramaio.
"Narrastu, okertu, ibili ezinka egon.
“Ori nakorrotu ra mouten." (Orm Aram).”
ñan-ñan eiñ.
(a).
du
Aditza.
haur hizkera
nána eiñ, nanan eiñ (Eib.).
Jan. · Comer.
“Ale, ñan-ñan eiñ da lolo eittera.”
nána eiñ, nanan eiñ (Eib.).
Jan. · Comer.
“Ale, ñan-ñan eiñ da lolo eittera.”
náno, nanúa.
(c).
Adjektiboa.
Txikia, kaskarra. · Pequeño, -a, enano, -a.
“Erozeiñ ume nanok jote joskuk adarra./ Benetan nanua dago zuen txakurra.”
Txikia, kaskarra. · Pequeño, -a, enano, -a.
“Erozeiñ ume nanok jote joskuk adarra./ Benetan nanua dago zuen txakurra.”
nanótu.
(c).
da
du
Aditza.
Ahuldu, koittautu. · Debilitar(se), volver(se) cuitado.
“Amandria, gaixua pasau zeban ezkero, ziero nanotuta dago./ Uste dot landara au azi biarrian nanotu ein ddala.”
Ahuldu, koittautu. · Debilitar(se), volver(se) cuitado.
“Amandria, gaixua pasau zeban ezkero, ziero nanotuta dago./ Uste dot landara au azi biarrian nanotu ein ddala.”
nanukerixa, nanukerixia.
Aditza.
Eibar.
"Doilorkeria, zikoizkeria. · Ruindad.
“Aundiki guran eta nanukerixia beti aldian.”
Eibar.
"Doilorkeria, zikoizkeria. · Ruindad.
“Aundiki guran eta nanukerixia beti aldian.”
napár-égoe, napár-égoia.
(c).
Izena.
naparraize.
Hego-Ekialdetik, Nafarroa aldetik, jotzen duen haizea. Oso epela eta iraunkorra izaten da. · Viento del Sureste, muy templado y duradero.
“Uberan Bergako kanpaiak entzuten die napar-egoia dabillenian.”
naparraize.
Hego-Ekialdetik, Nafarroa aldetik, jotzen duen haizea. Oso epela eta iraunkorra izaten da. · Viento del Sureste, muy templado y duradero.
“Uberan Bergako kanpaiak entzuten die napar-egoia dabillenian.”
napar-jénte, napar-jentía.
(c).
Izena.
Nafarra. Ironiaz edo broman, gehienetan.
“Napar-jente au gogorra dok, e. Orrekin broma gutxi.”
Bizkaittar-jente, kastillano-jente etab. ere entzun daitezke, eta baita inoiz Gorriz-jente (Gorriz baserrikoak) eta horrelakoak.
.
Nafarra. Ironiaz edo broman, gehienetan.
“Napar-jente au gogorra dok, e. Orrekin broma gutxi.”
Bizkaittar-jente, kastillano-jente etab. ere entzun daitezke, eta baita inoiz Gorriz-jente (Gorriz baserrikoak) eta horrelakoak.
.
napar-kásta, napar-kastía.
(c).
Izena.
Nafar jatorrikoa.
“Uste juat napar-kastia dala bai aittan eta bai aman partetik.”
Napar-jente zentzuan ere entzun daiteke.
.
Nafar jatorrikoa.
“Uste juat napar-kastia dala bai aittan eta bai aman partetik.”
Napar-jente zentzuan ere entzun daiteke.
.
