Skip to main content

da

  • 3. berdoztu. (d). da aditza. (adierazkorra.) Erdi mozkortu.   Emborracharse un poco.. Atzo azkenerako bastante berdoztuta akabau giñuan. . Ik. pinplau, txilibrízkau, lafíau, atxurtu.
  • 1. berotu. (a). da-du aditza. Calentar, calentarse.. Otzak nago ta berotzera nator. .
  • 2. berotu. (b). da-zaio aditza. NOR-NORI. Acalorarse.. Berotu jakon eta egundokuak esan zotsan./ Berotzen danian kontuz arekin. . Adinekoek NOR-NORI gisa darabilte. «Me enfadé»: berotu jatan. Gazteek, ostera, NOR.. Ik. asarrétu.
  • 1. bete. (a). da-du aditza. Llenar(se).. Goraiño bete dot basua.. Asko jan ere bai. Majo bete giñuztan.. Ik. ase.
  • 6. bete. (b). da aditza. Ariketa fisikoan, kirol lehiaketan batez ere, arnasa estutu.. Partidua asi orduko betetzen da Goñi. . beteta, . (a). Kirolaria edo ariketa fisikoa egiten ari dena arnasestuka edo ezinean. . Perurena irugarren jasoaldirako beteta zeuan...
  • bigúndu. (a). da-du aditza. Ablandar(se). .
  • billóstu. (d). da-du aditza. PILLOSTU (LEIN.). Narrugorrian jarri.   Desnudar(se).. Billostu ta errekan baiñau giñan.. Sin. narrugorrixan jarri. Ik. billósik.
  • billurtittu. (c). da aditza. Beldurti bihurtu.   Volverse miedoso.. Akzidentia euki nebanetik billurtittu ein naiz. .
  • billúrtu. (a). da-du aditza. Beldurtu.   Asustar(se).. Ik. sustáu.
  • 1. biribilddu, borobilddu. (a). da-du aditza. Redondear(se).. Limia artu ta biribildduizu eskuleku ori./ Errekarrixak berez biribiltzen die. .
  • birínddu. (d). da aditza. Birin bihurtu. . trípetatik birínddu, . (d). esapidea. Beherakoa harrapatu.. Goizeko iruntza, zeroi, tripetatik birinddu ero, ganaua ezta gogortzen. Enr...
  • birlorátu. (c). da aditza. Bigarrenez loratu landareak, bere benetako sasoitik at.   Reflorecer.. Etxosteko keixa arbolia birloratu ein zuan joan dan udazkenian. . Pertsona bategatik ere esan daiteke adinean aurrera doalarik gaztealdi berri baten sartzen bada. Nobixua topau dabenetik birloratu ein dda. Juanita..
  • 1. biurtu. (c). da-du aditza. Volver(se), convertir(se), transformar(se).. Len karlistia zan baiña oiñ nazionalista biurtu da./ Len dendia zana taberna biurtu dabe. .
  • 4. biurtu. (c). da aditza. BIURRÍTTU. Haserretu, harremanak gaiztotu.   Enemistarse, entrar en enemistades.. Bide kontuengaittik biurtu zien./ Aspaldixan bi familixak alkarrekin biurrittuta dare.. Okertu ere entzun daiteke zentzu honekin.. Ik. mutúrtu.
  • bizíttu. (b). da-du aditza. Biziago bihurtu, bizitasuna hartu edo eman.. Pelotia bizittu eitten da berotutakuan./ Otzak pasauta zeuan da kafesnia patxarrakin artutakuan ziero bizittu zan./ Unibersidadiak asko bizittu dau errixa. .
  • 2. bizkortu. (b). da aditza. Espabilar.. Eztakizu zela bizkortu dan aspaldixan ume aura. .
  • 1. brintzatu. (c). da-du aditza. BRINTZAU, BITZATU, PITZATU. Pitzatu, zartatu.   Rajar(se), resquebrajar(se).. Aizeik eztau biar gaztaiak. Aiziak pitzatu eitten dau. Luis. . Ik. zartíau.
  • 1. bueltau. (b). da aditza. Volver, regresar.. Ameriketara joan zan da etzan bueltau. . arnasía bueltáu, . (c). esapidea. Arnasestua puska bat lasaitu.   Superar la situación de jadeo intenso.. Ein neban aintxintxiketaldixakin bos minutuan arnasia bueltau ezindda egon nitzuan. ..
  • 3. bueltau. (d). da aditza. Idiskoak estali arren ernari gelditu ez, eta berriro umesketu den behia.. Bueltau ein dda, antzu urten dosku. Don.. Txalian bueltau ere bai.. Ik. umeskétu, ántzu, ernári.
  • bulkáu. (c). da aditza. BOLKÁU. Irauli.   Volcar.. Tranguan burdi-bedarra bulkau jaku.. Sin. idúli, itxuli.
  • búrla, búrlia. (a). da izena. Burla.. Iker beti burlaka ibiltzen jat. . búrla eiñ, . (a). aditza. Burlarse.. Ori burla eittia baiño geixao da./ Burla ein ddoste eskolan... búrlaka, . (a). adberbioa. Burlándose.. Iker beti burlaka ibiltzen jat...
  • 2. burutu. (c). da aditza. Gariari, artoari eta burua egiten zaion edozein landareri burua hazi.   Crecer la espiga, la mazorca, etc.. Artuak laster burutuko die. .
  • 1. busti. (a). da-du aditza. Mojar(se).. Ik. erre.
  • damútu. (b). da-zaio aditza. Arrepentirse.. Auraxe i zan urkamendixa; zela miiña paparrian bera etara-ban; ta sekula etxakola damutu. Hil. (AA BergEus)./ Ondo damutu jakon seme-alabei euskeraz erakutsi ez izana./ Zu ibili ola ta biar ero etzi damutuko jatzu./ Guardasola artu, bestela damutuko zate. . Adinekoek NOR-NORI ia beti. Gazteek NOR gehiago.. Ik. garbátu, dámu izan.
  • debílddu. (a). da-du aditza. Ahuldu.   Debilitar(se).. Indiziño orrek ziero debildduta laga nabe. . Sin. makáldu. Ant. áuldu.