da
- altútu. (b). da-du aditza. ALTAU (D). Altu bihurtu. . Altutu egin bia da pareta hau./ Asko altau da zuen neskatillia./ Altau eitten dau orrek eta (presak uraren nibela). Aniz..
- 1. amorrátu. (a). da-zaio aditza. Biziki haserretu. . Rabiarse. Amorratu jakon da ostia soiñu baten asi zan./ Bestiei amorratu jakue, ta etara baba-beltzok, bidia bete, ortuan euzkan jenero danak bota araxe ta. Mertz.. NOR-NORI bezala adinekoek. . amorrátuta, . (c). adberbioa. Asko, oso.. Ari amorratuta gustatzen jako zinia... amorrátu eraiñ, . (b). dio aditza. Haserrearazi.. Ezidazu amorratu eraiñ.. Ik. gogaitt eraiñ, asarretu, entendidu, pentsau. Ik. entendidu, asarrétu, pentsáu, gógaitt eráiñ..
- anímau. (a). da-du aditza. ALÍMAU. Animar, animarse.. Guazen futbolera Bergara animatzera/ Etzaa animatzen nerekin etortzera./ Gure aittajunak goizero pattar tragotxo bat jote zeban “barrua alimatzeko”..
- anpórtu. (d). da aditza. Sorgortu, gogortu. Agarrotarse, volverse torpe.. Aspaldixan jan eta lo besterik eztot eitten da ziero anportuta nago..
- 1. apainddu. (c). da-du aditza. Dotore jarri. Adornar(se), poner(se) elegante.. Erromeixara juan aurretik, orduan be eitten giñuzen alegiñak apaintzeko./ Kardia artu ta apaindduizu beixa ferixara eruateko.. altáre nausixán modúan apáindduta, . (c). esapidea. Dotore jantzita, orraztuta, pintatuta, doazen emakumeengatik esan ohi da, ironiaz edo kritika guraz. Adornada como el altar mayor. Dícese de las mujeres muy preparadas, con sorna.. Ezkondua izan arren or ikusikon edozein astegun buruzurittan altare nausixan moduan apaindduta./ Bai neska, ezautukozu, altare nausixan moduan apaindduta ibiltzen dan puxika bat. ..
- 2. apáldu. (d). da aditza. Pilan dagoen belarra berez bajatu. Berdin garoa, lurra, etab. Abajarse, reducirse por su propio peso la altura de un montón de hierba, por ej. . Pillan dagon bedarra denporiakin apaldu eitten da..
- aprobétxau. (a). da-du aditza. APRÓTXAU. Aprovechar(se).. Nerekin majo aprobetxau zien taillerrian./ Gaztiak zaten bittartian aprobetxau..
- apúntau. (a). da-du aditza. Apuntar, apuntarse. .
- 1. apurtu. (a). da-du aditza. Puskatu. Romper(se).. Ik. áusi. apurtuta, . (b). Oso nekatuta.. Apurtuta etorri giñuztan mendittik./ Jota apurtuta najaok.. oiñarteko danak apurtu, . (-). esapidea. OIÑARTEKO DANAK TAPAU. Marka denak hautsi.. Orrek oinddio oiñarteko danak apurtuko jittuk. .. norbait edo zerbait apurtzekoik ez egon, . (c). esapidea. NORBAIT. Onena izan.. Oinddio be etxaok Retegi apurtzekoik./ Nai dabenak nai dabena esango jok, baiña etxaok Riojako ardaua apurtzekoik. ..
- aputxúrrau. (-). da-du aditza. Mazpildu, mailatu, hauts egin. Magullar, abollar, hacer migas.. Gailletak poltsikoan sartu nittuan da danak aputxurrauta aillegau zien./ Hodei nere poltsiakin fubolian ibilli da ta dana aputxurrau dau nere ingleseko kuadernua.. Umeek oso erabilia, baina ez nagusiek.. komentario 1 Ik. maillátu, mazpílddu, muskílddu.
- arakáiztu. (d). da-zaio aditza. Zauri bat gaizki sendatu. Cerrarse mal una herida.. Esate baterako atzazkala galdutakuan gelditzen dan mamin-trontzua, gaizki osatutakua, esaten dok arakaiztu ein dala. Mamin-faltsua sortzen danian. Klem./ Gaiztotu esaten dok pasmua eitten danian, eta arakaiztu berriz len esan doguna. Klem. .
- 2. argittu. (a). da-du aditza. Aclarar, aclararse.. Udan illia argittu eitte jako./ Ezta sekula argittu zein izan zan lapurra..
- 2. arinddu. (c). da aditza. Burua arindu. Perder, más o menos, las facultades mentales.. Gure amandriak, arintzen asi zanian, majo jote zeban panderua lapiko tapiakin./ Osasun ona bai, baiña puxkat arindduta egon bia dau./ Bein buruarinddu ezkero, erozer gauza.. arindduta, . (c). adberbioa. BURUARÍNDDUTA. Fuera de su sano juicio. . Aittajuna aspalditxuan buru-arindduta ei dauke. ..
