Skip to main content

aditza

  • argittakúa bota. (b). du aditza. Bandejara dirua bota.. Autsi, artuizu dirua argittakua botatzeko..
  • 4. argittu. (c). du aditza. Argi egin.   Alumbrar.. Artu farola ta argittu baztar ortan.. Testuinguru honetan argi eiñ erabiltzen da gehienetan. .
  • 1. argittu. (a). du aditza. Eguna zabaldu.   Aclarar el día.. Neguan oso berandu argitzen dau eguna..
  • 2. argittu. (a). da-du aditza. Aclarar, aclararse.. Udan illia argittu eitte jako./ Ezta sekula argittu zein izan zan lapurra..
  • 3. argittu. (c). du aditza. Bizitu.   Espabilar, alegrar.. Eran daigun pattar kopa bat barrua argitzeko./ Wiskixak asko argitzen dau mazedonia..
  • argixa bota. (d). du aditza. Argia piztu. Hona hemen gure txikitako pasadizo bat, betiko gogoan geratu zitzaiguna:. Andramaixetan bazetorren gabaz Elgetatik baserrirutz Sagastitxo zarra, atxur dezentiakin, da sasi artera jausi zan. Orduan diarka asi zan: “Maria! bota argixa!”. . Oso adinekoek bakarrik..
  • argixa sartu. (c). du aditza. Argia, instalazio elektrikoa jarri.. Gerra aurretxuan sartu zan argixa basarri askotan..
  • arílddu. (d). du aditza. Harilkatu. Matazak askatu eta hari-pelotak egin.   Ovillar, devanar las madejas de lino.. Da gero, arilddu esaten jakon, da matazak ein, dda gero tejerua or zeuen, Osintxun eitte zan euna, Tejerokúan. Aniz. .
  • arillian batu. (d). aditza. Matazako hariaz pelota osatu.   Ovillar.. Danak arillian batzen zien etxien, ba onenbeste arill, onenbeste arill eruen zakutan, ta eun kanako eun-piezia, fiña klase bat, ta bastotxua bestia. Hil. . Ik. pelotátu.
  • 1. arinddu. (b). da-du aditza. BURUARÍNDDU. Pisua galdu.   Aligerar(se).. Poltsikuak majo arindduta etorri giñan bakaziñotatik.. Ant. astúndu.
  • 2. arinddu. (c). da aditza. Burua arindu.   Perder, más o menos, las facultades mentales.. Gure amandriak, arintzen asi zanian, majo jote zeban panderua lapiko tapiakin./ Osasun ona bai, baiña puxkat arindduta egon bia dau./ Bein buruarinddu ezkero, erozer gauza.. arindduta, . (c). adberbioa. BURUARÍNDDUTA. Fuera de su sano juicio. . Aittajuna aspalditxuan buru-arindduta ei dauke. ..
  • arira ebagi. (b). aditza. Hariaren norabidea jarraituta ebaki..
  • aríxa eiñ. (b). du aditza. Hilar.. Lihoz edo artilez egin izan da gure baserrietan. .
  • arixa ixo. (c). aditza. (Eibar.) Haria eho.   "Dañar la rosca.. Torlojo oni arixa ixo jako larregi estutziakiñ..
  • arkerátu. (c). da aditza. Ponerse en celo la oveja. . Ardixak arkeratzen asten dia ba, igual e agostuan lelengotan igual asten dia, ta nai bozu billotxak geruao euki, ba euki adarixa aparte setienbre arte. Luis.. Ik. arkéra.
  • armózau. (a). du aditza. Gosaldu.   Desayunar.. Beti prixaka armozatzen dot..
  • arnasía ártu. (a). du aditza. Respirar. .
  • arnasía berótu. (a). zaio aditza. Arnasestuka hasi nekeagatik.. Elgetara orduko majo berotu jakun arnasia..
  • arnasía estútu. (b). zaio aditza. Arnasa oso jarraian hartu nekeagatik edo osasun arazoengatik. . Arnasia estututa dauka ta eztakitt luzerako izango dan..
  • arnasía gastáu. (c). zaio aditza. (eufemismoa.) Hil. . Goizeko seirak aldera arnasia gastau jako..
  • arnasía joan. (c). zaio aditza. Arnasa gabe gelditu.. Baloiak estemanguan jo eta arnasia joan jako, ta etxako bela etorri. . Arnasía etorri:arnasa bere onera etorri..
  • aroltasun. aditza. (Eibar.)
  • arráiztu. (c). du aditza. Sega harriz, arraitzez, zorroztu.   Afilar la guadaña con la piedra.. Sega-jokuan anaiak arraizten zotsan segia.. Sin. ségia zorroztu, arríttu.
  • árrak eiñ. (a). da-zaio aditza. Agusanarse. . Okeliai arrak ein jako..
  • árrak jan. (a). du aditza. Comer los gusanos.. Aura be azkenian arrak jango dabe..