izena
- 2. úztau, o, úztaua. (b). izena. botanika rumex sp.. Romaza.. Gure ortu eta soroetako belar txarrik ezagunetarikoa. Zuztar luze-luzea izaten du eta ez da erraza ateratzen. Sikatutakoan kolore gorria hartzen du eta hazi mordoa jalgitzen zaio. Klase bat baino gehiago dago, baina antzerakoak dira..
- xémeiko, xémeikua. (d). izena. XEMEI, XEMEKO, SEMEKO. Sei marabediko txanpona, jatorriz. 5 zentimoko (pezetarenak) txanpona, garai baten. Egun, batere balio ez duen gauzaren sinonimoa.. Ezek ezaban balio ta. Patatiakin kiluakin txakurraundixa ta iru xemeiko. Mertz./ Lauzikua zan dirua; gero xemeikua ta txakurraundixa zan bezela, lauzikua. Mertz./ Nere kotxiak eztau xemekorik balio. . Azkenengoaren gisako esaldietan entzuten da ia bakarrik. Gaur egun xentimo edo zentimo esan ohi da normalean, esanahi honetan.. Ik. lámaiko, láuziko.
- xiplara, xiplaria. (-). izena. (Antzuola.) "Reproche.. Beti xiplara baten dabil./ Arek bota zotsan xiplaria./ Ointxe be xiplaran esan doztazu. (Lar Antz) . Gaztelerazko 'con coña' esanahia ere hartzen du." (Lar Antz)..
- 3. zabal, zabala. (c). izena. Leku lau eta zabala. Toponimoetan ia bakarrik.. Goimendi-Galdaramiño inguruan eitten genduan perretxikotan. Inguru horretan Beizuko-zabala eta Buztingorri-zabala dittuk onenak. (SB Eibetno)..
- záborra, záborria. (d). izena. Jenero txarra edo balio ez duena. Género de pésima calidad, desperdicio.. Aurtengo babiak zaborra asko dauka./ Sagarra ugari artu dou baiña geixena zaborria. . Zaborra asko edo gutxi dagoela esan ohi da jeneroaren artean dagoen jenero txar edo balio ez duenarengatik.. Ik. zaborreríxa, zádor.
- 1. zaborrerixa, zaborrerixía. (c). izena. Zarramarrak, hondakinak. Suciedad, desperdicios, basura.. Ufala pasau ondoren egundoko zaborrerixia geldittu zan kaletan./ Ezin da sinistu be eiñ bodegan zeuan zaborrerixia. .
- 2. zaborrerixa, zaborrerixía. (c). izena. Zaborra, kalitate eskaseko jeneroa..
- zabrázta, zabraztía. (d). izena. ARBAZTA, GARBAZTA, ZARBAZTA. Arbazta. Arbola-adarra edo sastraka-abarra, zerbaitetarako erabiltzen denean. Rama de árbol, matojo de brezo, etc. cuando se utiliza para alguna función.. Zabrazta bana artu eta sua emendatzera joan giñan basora./ Zabraztatxo batekin kenduixek eulixak irixei. .
- zádor, zadórra. (d). izena. Errekak ekarritako orbela eta abar, presetan eta geratutakoa, ongarritzat erabili ohi zena. Limo, lígamo.. Lenao presetara-ta orbela etortzen zuan, aura zadorra. Orbela geratu presan, usteldu, eta gero soorako eruaten zuan. Don.. Hemendik ote dator Arabako ibaiaren izena? Beste lekuko batek diosku azpigarritarako orbelari ere ZADOR esaten zitzaiola.. Ik. záborra, lurrústel.
- zagáztarro, sagáztarrua. (c). izena. ZARAZTARRO, KARRAZTARRO. turdus viscivorus. Neguan agertzen den txoria, birigarroa baino handixeagoa. Zorzal charlo. Bi zozo ta iru sagastarro arrapaittut. .
- zái, záixa. (c). izena. Gari-azala, pentsutarako erabilia. Salvado.. Artiriña ta zaixa emun ganauei.. Bi mota daude, zai-zabala eta zai-birriña edo birzaixa. .
- zai-bírriñ, zai-birríña. (c). izena. Zahi xehea. Salvado menudo.. Zai-zabala ta zai-birriña, bixak erabiltzen die pentsutarako./ Baiak lelengo zai-zabala botatzen eban, urrengo birriña, ta urrengo semolia. Aniz.. Sin. birzái. Ik. zai-zábal, basíllora.
- zai-zábal, zai-zabála. (c). izena. Birrindu gabeko zahia. Salvado sin triturar.. Gustora jaten dabe beixak zai-zabala pentsuakin naastuta. .
- zái-záku, zái-zákua. (c). izena. Saco de salvado (tanto el continente como el contenido).. Zai-zakuak eztau balio iriña gordetzeko.. Zaku salga eta handiak dira. .
- 2. zákar, zákarrak. (c). izena. Zikinkeriak. Basuras, desperdicios.. Zenbaittek errekara botatzeittu zakarrak.. Pluralean beti. .
- zakarkeríxa, zakarkerixía. (b). izena. Takarkeria. Brusquedad.. Komisarixan zakarkerixia da nausi. . Ik. takarkeríxa.
- zakarráldi, zakarraldíxa. (c). izena. Norbait zakar dagoeneko aldia. Momento de brusquedad.. Itxuria zakarraldin baten palizia emon zotsan neskatilliai./ Arek zakarraldixa daukanian ezta giro izaten inguruan. .
- 1. zakárrontzi, zakárrontzixa. (d). izena. Zakarrak botatzeko ontzia. Recipiente donde se arrojan los despojos.. Zakarrontzixa... erabili bai. Zeoze zikiñak zertzeko ero...; banasta ero, zikiñak ara botatzeko ero, olako zeoze. Klem.. Ez da ontzi konkretu bat. Edozein, momentu hartan zakarrekin erabiliz gero. .
- zákill, zakílla. (d). izena. Malatsa, artzaien esne-irabiagailua.. Eitte zan korosti makilla batekin; batzuk zakilla be esate otsen. Don. . Igeltseroak masa irabiatzeko makila ere bai. Beste bat zakilla izaten zan ieltseruak masia itteko ganbelan, bota ura, gero igeltsua. Zakilla ari be esaten jakon. Don. Gizonen organoari, txistu, txilibitu... Zakil ere bai gaur egun.. Ik. malatx, txilíbittu.
- záku, zakúa. (a). izena. Saco. .
