izena
- 3. tratu, tratúa. (b). izena. Baserritarrak plazara salgai eramaten duena. El género que lleva el baserritarra a la plaza.. Biarko tratua gertatzera noia./ Oso tratu ona eukitzen dau. .
- 4. tratu, tratúa. (b). izena. Akordioa, salerosketakoa, batik bat. Trato, acuerdo, sobre todo comercial. Tratua eindda gero atzeraka ein jostan./ Uste juat neska orrekin eztagola tratuik. . Ant. tratúa itxi. tratúa trátu, . (c). esapidea. Behin tratu bat eginez gero bete egin behar dela adierazten duen esapidea... tratúan ibilli, . (b). Salerosketa edo akordio tirabiran jardun.. Denpora askuan tratuan ibilitta gero etzien konpondu... tratúa itxi, . (c). esapidea. TRATÚA ZERRÁU. Cerrar el trato.. Ixa tratua zerrauan zeukela atzeraka ein juan... tratúa trátu, . (c). esapidea. Behin tratu bat eginez gero bete egin behar dela adierazten duen esapidea...
- tráza, trázia. (b). izena. Antza, itxura. Traza, parecido.. Tion traza demasa daukazu. . zerbaitti traza txarra artu, . (-). esapidea. Itxura txarra hartu.. Traza txarra artzen dotsat asunto oni...
- trébera, tréberia. (c). izena. Beheko suan ontziak jartzeko erabiltzen den hiru hankako euskarri burdinazkoa. Gelatzetik zintzilik dagoena edo lurrean jartzekoa izan daiteke. Trébede.. .
- trébola, trébolia. (c). izena. botanika trifolium. Zelaietan berez datorren sekula belarra.. Trebola moltzoka hazten denari esaten zaio, batik bat. Erortzen denean elkarren gainean lehortzen da eta zelaiari kalte egiten dio. Ebakitzeko ere petrala jartzen da. Dendan trebola-hazi mota ezberdinak, sekula belarra baino orri txikiagokoak, erosi ohi dira zelaian botatzeko.. Ik. sekula-bédar, irúkotx.
- tren, tréna. (a). izena. Tren. .
- tréntza, trentzía. (d). izena. Trenza.. Sokak pe trentzak eiñaz eitteittuk.. Burukoei kopeta ia beti. Baina inoiz esaten da: Zelako trentzatxo polittak dauzkan gure neskatilliak. Klem. . Ik. kópeta. trentzak eiñ, . (-). esapidea. . Ik. trentzáu..
- trepétxu, -o, trepétxuak. (d). izena. Eginkizun baterako behar diren gauzak. Pertrechos.. Soldauak ies ein zeben trepetxu guztiak bertan lagata./ Eztakizu triatloia korritzeko zenbat trepetxu bia dan./ Trepetxu danak artuta jun zaizte emendik. Don. . "Pertrecho"-ren metatesia dirudi. Izagirreren definizioa: "Instrumento raro y complicado"..
- tresna, tresnia. (-). izena. "Herramienta, pero no de corte." (SB Eibetno). .
- trézeba, trézebia. (d). izena. Ganadu-askaren leiho ateduna. Zenbait baserritan oraindik ere badira.. Guk trezebia orri. Zela ola zabaltzekuak zien, bat zabaltzen zanian bestia itxi. Zabaldu etzien itten (korrederak ziren). Don. .
- tríbuli, tríbulixa. (d). izena. Zalpurdi txikia. Tilburí, carro pequeño tirado por un caballo, antaño auténtico signo de distinción.. Nik emen ezautu dittutenak karro motxak, tribulixak esate jakuan. Pare bat iru bat lagunendako ero. Lujokuak, ferixarako ta. Aixkarko Manuelek pe euki juan ola karro motx bat, tribulixa esate jakuan. Klem./ Karrua zan lanerako, da beste bat, ari tribulixa. Estalpe ta guztiko karruak. Don. . Etim.: gaztelerazko «tilburí».. Ik. zálpurdi.
- trikímaiñu, trikímaiñua(k). (-). izena. TRIKÍMAILLU, TRIKÍMAIÑA, TRIKIMONTAÑA. Artimaña, treta.. Gaurko umiak trikimaiñu asko dauke./ Aspaldittik ezautzeittugu orren trikimailluak..
- trikitilári, trikitilaríxa. (b). izena. Trikitria dantzatzen duena.. Trikitilarixen konkursua dago frontoian.. Gaur egun soinu txikiaren jotzaileei deitzen hasi zaie, baina ez da hemengo erabilera zaharra. .
- trikitíxa, trikitixía. (b). izena. Euskal dantza solteari ematen zaion izen generikoa.. Atsalde guztia trikitixan emun giñuan./ Trikitixia besteik ezta entzuten Arrateko radixuan. .
- tríllu. (-). izena. 1. trillu, trillúa. (d). izena. Arearen antzeko laborantza tresna, oholtza bati hortz motz samarrak itsatsita dituena. Apero de labranza que se utilizaba para dar la primera pasada a la tierra arada.. Gure mutikotan be trillua baztartuta zeuan./ Trillua be lurra apurtzeko; lur erpiltsua zeuanian. Goldatuan. Au (area) bigun xamarra bazan, gogorraua bazan orrekin (trilluarekin). Don. . Zenbait lekutan grada deitzen omen diote tresna honi... 2. trillu, trillúa. (d). izena. Goikoaren moduko oholtza duen tresna, baina azpian hortzak beharrean sukarriak itsatsita dituena. Abereek tiraturik larrainean garia jotzeko erabilia. Apero que se utilizaba para trillar en la era.. Trilluakin baldin bazan, gari-joteko lekua larraiña esate jakon. Ori e etxe gertuan nunbaitten lautaratxo bat, lauuna bat, euzkixak joteko lekuan, al bazan beintzat. Don. .. 3. trillu, trillúa. (d). izena. Triskantza... 4. trillúa eiñ, . (c). du aditza. Soroan edo ortuan lurra oso bustia dagoelarik ibiltzeagatik lurra trinkotu eta eskastu. Apelmazar la tierra labrada por pisarla cuando hay mucha humedad.. Etzaittez berakatz jorrara joan, trillua eingozu ta./ Obe giñuan etxian egon izan bagiña. Eurixa ein berri zeuan da trillua ein ddogu ortuan. ..
- 1. trillu, trillúa. (d). izena. Arearen antzeko laborantza tresna, oholtza bati hortz motz samarrak itsatsita dituena. Apero de labranza que se utilizaba para dar la primera pasada a la tierra arada.. Gure mutikotan be trillua baztartuta zeuan./ Trillua be lurra apurtzeko; lur erpiltsua zeuanian. Goldatuan. Au (area) bigun xamarra bazan, gogorraua bazan orrekin (trilluarekin). Don. . Zenbait lekutan grada deitzen omen diote tresna honi..
- 2. trillu, trillúa. (d). izena. Goikoaren moduko oholtza duen tresna, baina azpian hortzak beharrean sukarriak itsatsita dituena. Abereek tiraturik larrainean garia jotzeko erabilia. Apero que se utilizaba para trillar en la era.. Trilluakin baldin bazan, gari-joteko lekua larraiña esate jakon. Ori e etxe gertuan nunbaitten lautaratxo bat, lauuna bat, euzkixak joteko lekuan, al bazan beintzat. Don. .
- 3. trillu, trillúa. (d). izena. Triskantza..
- trimotor-egualdi, trimotor-egualdixa. (-). izena. (Eibar.) "Tiempo soleado. Gerran jaixotako esapidia. Egualdi onakin agertzen ei ziran trimotorrak Eibar eta ingurura bonbak jaurtitzera. Hortittik egualdi eguzkitsu eta argixari trimotor-egualdi esatia." (SB Eibetno)..
- trintxa, trintxia. (c). izena. Zura lantzeko tresna. Formón.. Lizarra erremintta-kertenetaako ona. Baitta zeerako be, esku-erreminttia, formoe, trintxia ero. Sebas.. Sin. zur-zintzel, formóe. Ik. gubi, biribil-trintxa.
- trípa, tripía. (a). izena. Sabela. Tripa, vientre. . tripetatik ibili, . (b). esapidea. Beherakoa izan.. Ik. trípetako.. trípak játen, . (b). esapidea. "Consumiéndose de impaciencia, de indignación o por algún otro motivo moral." (Etxba Eib).. Tripak jaten egon naiz gau guztia, zeoze pasau ete jatzun pentsatzen. .. tripak estu euki, . (c). esapidea. Kezka batengatik urduri egon.. Gescarteran inbertidu dabenak tripak estu eukikoittue. .. tripak bota, . (b). esapidea. Barrez lehertu.. Atzo tripak bota giñuzen Pistokin Uberan. .. tripa-trúke, . (c). esapidea. Mantenuaren eta ostatuaren truke lanean. Dícese del trabajar a cambio de la manuntención y el alojamiento.. Anguan iru urtian egon nitzuan kriau, tripa-truke. ..
