izena
- tókilla, tókillia. (b). izena. Toquilla, chal.. Gero asi zien tokilla batzuk; aura abrigo aundixa izete zan, tokillia, gerriraiñoko zera. Aniz. .
- tokillo, tokillua. (-). izena. (Antzuola.) "Ganbara bazterrean egoten zen toki itxia; bertan txitak ateratzen ziren edo mizpirak gordetzen ziren.. Erautzan txorixuak tokilluan eote zien." (Lar Antz) . Etim.: toki+illun. Bada Oñatin Tokillo izeneko baserria..
- tólba, tólbia. (d). izena. Tolva de molino. .
- tóldo, tóldua. (a). izena. Toldo. .
- tolósa bába, tolósa babía. (b). izena. botanika Babarrun gorria, batzuentzat, "pinttana" beste batzuentzat.. Sin. tolósana. Ik. baba.
- 1. tolostura, tolosturía. (c). izena. Pliegue o marca de doblado de una ropa.. Tolosturatik ero joskuratik apurtzen die frakak. .
- 2. tolostura, tolosturía. (c). izena. Gauzak bata bestearen gainean hutsarterik gabe jartzea. Apilamiento. . Tolosturía lapúrra dala. (d). esaera. Gauzak tolostutakoan gutxitu egiten direla dirudiela... tolosturán ipini, . (c). esapidea. Tolostuta jarri.. Ta gero aura lixibia jabondu, tolosturan ipini eta sutako autsakin egosi. ..
- 2. tómate, tómatia. (d). izena. Antzinako karta-jokoa. Kulapea, Don.ren ustez. .
- tóngo, tóngua. (b). izena. Tongo.. Bista-bistako tongua egon zuan atzo Atotxan.. tongo eiñ, . (b). aditza. Hacer tongo.. Polipasok tongo ein zebala aixkol-jokuan entzun zan. . Sin. irutxur egin..
- tontokeríxa, tontokerixía. (a). izena. Tontería. .
- tóntor, tontórra. (a). izena. Cima, cúspide, prominencia.. Tontorretik gertu dago itturrixa./ Tontortxo bat dago zelai erdixan. . Ik. mendi-tóntor.
- 1. tópe, tópia. (b). izena. Hel daitekeen azken muga, bai gauza materialetan, bai bestelakoetan. Tope, límite.. Errekazuluai segiduaz toperaiño aillegau giñan./ Tope bat jarri jotsat atiai./ Amak ordubatak jarri dost topia etxera joateko. . tópe(ta)raiño beteta, . (-). . 1. tope(ta)raiño beteta, . (b). esapidea. Guztiz beteta.. Autua topetaraiño beteta ekarri giñuan. .. 2. tope(ta)raiño beteta, . (c). esapidea. Mozkortuta.. Inazio topetaraiño beteta zeuan. ... tópian egon, . (c). esapidea. Oso momentu onean egon, kirolari bat, adibidez.. Marino orduantxe zeuan tope-topian. .. tópian ibilli, . (a). esapidea. TÓPERA IBILLI. Dena emanda ibili.. Motorrian topian ibiltzen da./ Bart topera ibilli giñuztan. .. tópia jo arte, . (c). esapidea. Lehertu arte, parrandan, batik bat.. Karnabaletan topia jo arte ibilli giñan. ..
- 2. tópeka, tópekia. (c). izena. Pelea a testarazos.. Laster asiko da politikuen arteko topekia.. Irudizkoetan, batik bat. Bestela, abere adardunez, ahariez, gehienetan. . Ik. adári tópeka.
- topekára, topekaría. (-). izena. Topekada, burukada. Testarazo. .
- 2. topiñ, topíña. (c). izena. Bi eskulekudun lurrezko ontzi ipurdi-zabala, txorixoak oliotan gordetzeko eta balio duena.. Oni, motz oni, asta biko topiña. Onen formia, ipurdia zabala zebalako biribillian. Don.. Ik. lurrézko pítxar.
- 1. topiñ, topíña. (c). izena. Beheko suan jarri ohi zen metalezko ontzi ipurdi-zabala. Marmita de hogar.. Topiña. Anka barekua. Babalapikua gertatzeko be bai... astiros gauzia eitteko zan ori. Astirosao eitten dok or gauzia. Don. .
- 1. tórnillo, tórnillua. (a). izena. DRÓNILLO. Tornillo.. Garai baten zenbaitek DR. Ik. tokámentu. tornilladie emon, . (c). esapidea. (Leintz.) Lehenago egiten zena: umeei burutik heldu, hatz koskorrekin sakatu eta bueltak eragin...
- 3. tornu, -o, tornúa. (-). izena. Hilarik "garrote vil" delakoaren zentzuan darabil Angiolilloren urkamendiaz aritzerakoan.. Ordenia emun otxanian borreruak, tornuan uela ipiñi lepotik, tornuai emun buelta, zela itto-ben. (AA BergEus).
