Skip to main content

Hiztegia: bilaketaren emaitza

Errore mezua

Bilaketa azkarra Bilaketa aurreratua

1.ori. 1.ori. (a). Izenordaina. Hori. · Ese, esa, eso. Esamoldeak: ori be badou!. (c). Esapidea. Entzundako zerbaitek atsekabetu gaituenean esan ohi den esaldia. Ori be badou! Zegatik eztozue leenago esan? ori dok eta!. (b). Interjekzioa. ori dok ori!. Aurrekoa bezala erabilia, baina baita errieta egiteko edo atentzioa emateko ere. Ori dok ori langintzia ein dozuena. Nora begira ibilli zate? ori, ori!. (b). Interjekzioa. Norbait animatzeko, kirolariak batik bat, egiten den oihua. · Grito de ánimo. Ori, ori, Hilario, atzera ta baztartu. Hau oihukatzen zitzaion Hilario Azkarate pelotari famatuari. . 2.-ori. (b). -oi. Hori. · "Elemento enfático en los vocativos." (Etxba Eib). Beti igual, txorimaluoi alakuoi./ Egon zaitte geldi, sorgiñoi. -OI ahoskatzen da. Alakuói! gehitzen zaio sarri, indartzeko. .
1.-pe. (a). Atzizkia. Sufijo que denota lo que esta debajo de algo: pikupe, ankape, teillatupe...
aldera. 1.aldera. (b). Aditz-izenaren ondoren jarrita, egin egin behar delako, interes handirik gabe. Eitte aldera ein giñuan idazlana, eta alakua urten zan./ Jate aldera jan giñuan, baiña gogo barik. 2.-t(z)e aldera. Zerbaiten truke. Denporia pasatze aldera joaten da kartetan jokatzera./ Mantentze aldera egon zan kriau Amatiñon.
-t(z)eke. (a). Atzizkia. -t(z)eka (Ub.-Ang.).. Gabe; aditz erroari erantsia. · Sin, tras infinitivo verbal. Oinddio afaltzeke nago./ Pelikulia ikusteke geratu naiz. -TEKE hartzen dute -n eta -si, -xi, -zi bukatutako aditzek. -TZEKE besteek. JO da salbuespena, joteke esaten baita. (Dena dela adin handikoetan ez da hau guztia beti betetzen, -TEN bukaera askoz ere sarriago baitarabilte). Deklinatu ere egiten da. Usain bat edarraua ta kolore bat edarraua... ikustekiak ezin sinistu. Hil. TzEKEIK. Adinekoek inoiz -IK gehitzen diote. Emen jartzen baza ordubete bat laster joango jatzu denporia, igerri be eittekeik. Eli./ Kartzelara eruatekeik etorri giñanian... Eli..
-taka(k). Atzizkia. OGE-ri erantsirik, hogei eta gehiago. Berdin berrogei, hirurogei eta abarri. Ogetaka lagunak kabitzen die zuen komedorian./ Berrogetaka urtiak zeuzkan ordurako./ Ogetakak il zien gripiakin.
-tzeka. (a). Atzizkia. Angiozar.
1.ur. ohar bat 1.ur, ura. (a). Izena. Agua. Esaerak: Ura eta sua belaunez azpittik. Esaera. ura eta sua belaunetik bera. (Lar Antz). Eundaka urtietan, ura lengo bidietan. Esaera. Antzuola. "Es peligroso estrechar el cauce de los rios." (Izag Antz) Esamoldeak: urak ekarri. 1.urak ekarri. (c). Esapidea. Baserrietan ura falta denean, hartzen den lekuraino -errekatxo, deposito, iturri- joan, zer pasatzen den ikustera eta aberia konpontzera. Gizonak urak ekartzera joanda die Urkitzara. 2.urak ekarri. (c). Aditza. urak ipini, jarri. Ur-korrenta etxean sartu. Gerra-aurretxuan ekarri zittuen urak gurera.” ur ázal, ur ázalak. (d). Izena. Aguas poco profundas. urak euki. Esapidea. Eibar. Norbaiten traza edo antzeko nortasuna izan. Orrek bere aittan urak dakaz. beteko urak. (c). Izena. Norbera estaltzeko moduko urak. Ibaia beian etorrenian be ixa beteko urak izaten ziran ta iñor ez zan atrebitzen islara pasatzen. (SM Zirik)” éskutarako ur, éskutarako úra. (d). Edateko balio ez duena, baina beste zereginetarako bai. Andik eruten giñuan eskutaakua, baiña eratekua itturritik. JJp.” ur aundi, ur aundixak. Izena. Sakonera handiko urak. Hankarekin lurra ukitu ezin den lekua. ur txiki, ur txikixak. Izena. Hankekin hondoa ukitzeko moduko urak. ur aundiko arraiña izan. (c). Esapidea. Inportantea, esperientzia handikoa izan. Ori eztabe kartzelan sartuko, ori ur aundiko arraiña da. ur aundixetan sartu. (c). Esapidea. Erantzukizun handiko gauzetan sartu. Fabrikako gerente ein dabe eta ur aundixetan sartuta dabill. ur sákon, ur sákonak. (c). Aguas profundas. Kangrejuak eztie ur sakonetan ibiltzen, ur azalak gustatzen jakue. ur zíkiñ, ur zikíña. (a). Izena. Agua sucia, turbia. ur-bizi, ur-bizixak. Izena. Ura azkar eta bizi doan erreka tartea. ur gaiñeko bitsetan. ur gázi, ur gazíxa. (b). Izena. Agua salada. ur géza, ur gezía. (d). Ura gazixa ta gezia izan leikek. Klem.” ur gárbi, ur garbíxa. (a). Izena. Agua limpia, clara, transparente. ur géldi, ur geldíxa. (c). Izena. Agua estancada. Ur geldixan ugaritzen die ugarixuak./ Ur geldixa usteldu eitten da. ur maillátu, úr maillatúa. Izena. Salto asko egin ondoren mailatuta dagoena. urústel, urustéla. (c). Izena. Ur geldia, jada berdetuta dagoena. úrak ipiñi. (c). Aditza. úrak jarri, ekarri. Ur korrontea jarri etxean. Oin ddala gutxi jarrittue urak. 2.-ura. (b). Izena. Konposatuetan, zumoa, zukua: naranja-ur, limoi-ur, etab. · Zumo, en palabras compuestas. Oso ona da naranja-ura./ Melokotoi-ura artu giñuan. 3.ur, ura. (d). Izena. Isurialdea. Etxeak teilatua zenbat aldetara duen adierazteko erabiltzen da. Au iru aldetara ura daben etxia da. Benito.” Bi ureko etxea, iru urekoa, lau urekoa... esaten da. .
-xka. (a). Atzizkia. xkara. Kolore horretarantz jotzen duena: gorrixka, gorrixkara, berdexka, berdexkara... ZURI eta ORI hitzekin berriz, zurixka, zurika, orixka, orika....
1.záiñ. 1.zaiñ egon. (a). Aditza. Estar esperando. Zure zaiñ dago. NOREN zaiñ. . 2.-zaiñ. (b). Atzizkia. Zaintzen. Hitz konposatuaren bigarren osagai gisa. Ganauzaiñ dago Mila./ Agostuan neu gelditzen naiz erri zaiñ./ Badauka naikua lan etxe zaiñ. 3.-záiñ, -záiña. (c). Atzizkia. Zaintzailea. Hitz konposatuaren bigarren osagai gisa. Umezaiña joan ei jakue./ Tomas izete zan gurian etxezaiña.
zále. 1.zale, zalía. (b). Adjektiboa. Gustatzen zaiona, ohitura duena. · Propenso, aficionado, -a. Gure Patxi zapatak sukaldian lagatzen zalia da./ Zu lanera berandu joaten zalia za./ Udabarrixa zalia da eurixa eitten. -TzEN zalia.. 2.-zale, -zalía. Atzizkia. Zaletasuna duena. Neskazale demasa da./ Beti izan da ardauzalia.
zar. 1.zar, zárra. (a). Adjektiboa. Zaharra. · Viejo, -a. Esaerak: Zaarrak barri arrabixaen eraingarri. Esaera. content_copy Zárrak bárri, arrabixagarri. Zárrak bárri, arrabixagarri. (d). Esaera. zaarrak barri, arrabixaen eraingarri. Ze barri? galderari hala erantzun ohi zaio, gauzak betiko antzera jarraitzen dutela adierazi nahi denean. Izagirrek zera dakar: "Zaarrak barri, arrabixaen eraingarri: las cosas viejas presentadas como nuevas producen náuseas (rabia). Es una variante del 'Nihil novum sub sole'.". Zarrei bixkor ibiltzeko eta umiei geldik egoteko esatia berdiña ei da. (c). Esaera. 2.zarra. (c). Posposizioa. Aditz partizipioen ondoren jarrita, eta ezezko esaldiekin bakarrik, "ez da denbora asko". · No hace mucho que. Eztaukat goseik, oinddio enaiz jan zarra ta./ Enaiz Donostian izan zarra./ Julien ezta oinddio lanetik etorri zarra./ Etzan ezkondu zarra il zanian. 3.-zarra. (c). Atzizkia. -tzarrra, handia, itzela. Egundoko subazarrak urten zeban arripetik./ Sekulako kamioizarra jo giñuan. Izenari eransten zaion atzizkia..
a. (a). Izenordaina. Angiozar, Eibar, Leintz, Oñati, Ubera. Hura. · Aquel. A da nere anaia. ohar bat content_copy áura.
áaittik. (c). Juntagailua. ágaittik. Hargatik, hagatik. Por ello, por aquella razón. Dirua zor notsan eta aaittik eneban nai berakin kalian trink eitterik./ Gerra denboran frentian erdixan geratu giñan, da aaittik alde egin biar izan giñuan etxetik. Gaur egun orregatik edo orregaittik da esanagoa. . ohar bat
aaki.
aalizate, aalizatie. (c). Izena. Leintz. Ahal izatea, ahalmena. · Capacidad, poder. Goñik aalizatie bai galanta baiñe burue falta.
áardi, áardixa. (d). Izena. Txerri emea. · Cerda, marrana Igel jartzen zien, da orregaittik kapau itte zan, naiz aardixa ta naiz ordotza, bixak. feedback ordótz.
aari.