izena
- santa-eskále, santa-eskáliak. (d). izena. SANTAGEDA ESKALE, SANTAGEDA BATZEILLE. Santageda eskean dabiltzanak.. Ik. Santágeda.
- santámaiña madári, santámaiña madaríxa. (d). izena. Madari mota bat..
- santíago ságar, santíago sagárra. (c). izena. Santiagotarako edo abuzturako etortzen den sagar trinko, lodikote eta gorrixka. Manzana de Santiago.. Gogorra izaten da santiago sagarra. .
- Santíago(n) bide, Santíago(n) bidía. (-). izena. Vía láctea. Don. .
- Santó-mártiri, santó-mártirixak. (d). izena. San Emeterio eta Zeledonio.. San Marzialgo uraundixak eruan ebala elizia esaten dabe. Santo-martirixak e, Debatik ekarri ei zittuen, Debako plaiati. Aniz.. Mertzedesek, ostera, SANTA MARTIRI dio: Neguan dago Santa-martirixen zera. . Ik. Sán Mátei.
- 1. sántu, sántua. (a). izena. Santo. . . ze santuren izenian, . (b). esapidea. Zer arraiogatik.. Ze santuren izenian egin bia juau erek nai dabena?.. . sántu-sántu(a) ez izan, . (-). esapidea. SÁNTU-SÁNTU EZ IBILLI, EGON. Gauza bat oso ona ez izan edo egon.. Gaur eztago egualdi santu-santua ta obe dou Urbixara ez joatia./ Nere kotxia ezta santu-santua, ta kontuz ibilli./ Aspaldixan osasunez enabill santu-santu. .. . santu-arpegíxa euki, . (b). esapidea. Tener cara de santo. ..
- 2. sántu, sántua. (c). izena. Kajatxo baten barruan dagoen santuaren irudia, etxez etxe ibiltzen dena. Aldai auzoan San Kristobalena, adibidez. Uberan, ostera, Arantzazuko Amabirjinarena ibiltzen da.. Ik. amábirjiña.
- 3. sántu, sántua(k). (-). izena. Dibujos, ilustraciones o fotos de un libro o revista.. Zetan diarduzu LIB artuta, santuak ikusten?/ Liburuko santuei begira pasatzen dau denporia gure mutikuak.. Pluralean ia beti. .
- santuártu, santuartua(k). (-). izena. Enchufado, protegido.. Gerra ostian alkatian santuartuendako izate zittuan kargu guztiak./ Diretoriak eta bere bi ero iru santuartuk nai daben guztia eitten dabe. . Ik. izena+artua.
- sántutxu, sántutxua. (c). izena. Bide bazterreko ermita txikia. Eliza bide nagusitik aparte zegoenean, santutxua egin ohi zen bide bazterrean; hau da Elosu, Ubera eta San Juango kasua, adibidez. Humilladero.. Santutxu parian egon da akzidentia./ Santutxupian egon ga zaparrara denporan. . Bestelako edozein kapera txiki ere bai. .
- sapéro, saperúa. (c). izena. Artirina edo zaia urarekin nahastuta egiten den orea, oiloei ematen zaiena. Revuelto hecho de harina de maíz o salvado y agua.. Sapero puxkat gertaizu oilluendako. . Jaki bat oso likea edo «aretsua» dagoenean konparazio gisa esana: Saperua emoten zeban etara zoskuen legatzak. Inoiz, «zozo, lelo» zentzuan esaten zaie pertsonei: Isildu ari, sapero!.
- saranda, sarandia. (d). izena. Errekako harri xehea apartatzeko galbahe erraldoia.. Antxe ibiltten zan aura errekan sarandan arrixa pasatzen. Pedro. .
- sarbo, -u, sarbúa. (c). izena. SARGO, -U. gobitis barbátula. Gure erreketan oso ugari zegoen arraintxoa, eskailuaren tamainu ingurukoa, potoloagoa eta finagoa. Sargo. Sarbuak geldi-geldi egoten die arripian. .
- 1. sarda, sardía. (b). izena. Zurezko kirtena eta burdinazko hortz luze eta zorrotzak dituen esku-tresna. Rastro, horca.. Artu sardia ta guazen azpixak etaratzera.. Bi sarda klase daude nagusiki: hortzak aurrera begira dituena eta behera begira dituena. Lehenari aurrera-sarda edo sarda-zuzen deitzen zaio, eta bigarrenari atzera-sarda edo sarda-oker.. Ik. adarsárda.
- 2. sarda, sardia. (-). izena. (Eibar.) Cepillo de limpieza industrial hecho de alambre u otro material. .
- sárdao, -u, sárdaua. (a). izena. Sagardoa. Sidra. .
- sárdiña, sárdiñia. (a). izena. Sardina. . . Bat, bi, iru eta lau, sardiña bakalau, . (b). esaera. (haur hizkera.) Haur esaera... . sardíña búru, sardíña burúa. (b). izena. La cabeza de la sardina.. Hitz biak konposatu gisa edo bereizita ahoskatu ohi dira... . sardíña ázur, sardíña azúrra. (b). izena. La espina de la sardina. ..
- sardíña ázur, sardíña azúrra. (b). izena. La espina de la sardina. .
- sardíña búru, sardíña burúa. (b). izena. La cabeza de la sardina.. Hitz biak konposatu gisa edo bereizita ahoskatu ohi dira..
- 1. sardíña-zar, sardíña-zarra. (c). izena. Gatzetako sardina. Sardina en salazón.. Egarrixa nai bozu sardiña-zarrak jan. .
- 2. sardíña-zar, sardíña-zarra. (d). izena. Guardia zibilei ematen zitzaien mespretxuzko deikera.. An, bajatozak sardiña-zarrak. . Eta alderantziz ere bai: Zer, jango jittuau guardazibill batzuk sardau botilla batekin? Gu soldau gendenian da betik esaten giñuan: «Meriendatzeko bajak ezer?». «Ba nik emen guardazibill batzuk bajauzkat». Don..
- 2. sare, saría. (b). izena. Red, en general.. Saria ipiñi dabe frontoian pelotiak iges eiñ ezteixen. . Ik. alánbre-sáre.
