izena
- aréburdiñara, aréburdiñaria. (d). izena. Apero de labranza, totalmente de hierro, de nueve o diez púas curvas, que sirve para remover superficialmente la tierra.. Gradia esaten gontsan ziero burdiñazkuai. Gradia ero areburdiñaria. Don. . Sin. gráda. Ik. burdíñara.
- areétxe, areetxía. (d). izena. ARETXE. Arearen armazoia.. Aretxia da armazoi dana, egurrai esate jakona. Areetxia. Jul. .
- aréka, arékia. (b). izena. (Oñati.) Erretena. Zanja. .
- aréketa, aréketia. (c). izena. Area pasatze lana. El trabajo de pasar el "are". . Areketia ezta goldaketia beziñ lan astuna.. AR.
- aremaittáko, aremaittakúa. (c). izena. Abemariatakoa. La hora del rezo del Avemaría . Sankristauak soiñua jo ta dantzan eiñ. Anjelusa illuntzian jote ebanian, laga dana dagon lekuan da etxera. Aremaittakua. Goizian eguna argitzen eban denporan, gero eguardixan da gero illuntzian. Beratzi kanpanada, irunan. Aniz.. Iluntzean aremaittakua elizako kanpaiak jotzen zuenean denak etxera erretiratzeko ordua izaten zen. Erremeixia e... guk, aremaittakuan geratzen zanian, guk etxera etorri biar izeten giñuan, baiña gizakume ta kanpotik etorte zien mutill-da ia maiorrak, jokuan. Hil. Goizekoari albakua edo egunalbakua ere esaten zaio.. Ik. draun, egunalbáko, kera.
- arénarri, arénarrixa. (d). izena. ARAEARRI. Hare harria. Piedra arenisca.. Karia eitteko arrixa ifintte baldin bozu, bera funditten da, osea ke bea erreten da. Arenarrixa da obia, arenarrixa ezta erreten. Andres.. Karobi-zuloaren barruko horma arenarrizkoa komeni omen da, hau ez baita erretzen. . Ik. zorróztarri.
- 1. argi, argíxa. (a). izena. Luz.. argiz, . (d). izena. A la luz del día. . Ik. egun argiz.. argixa sartu, . (c). du aditza. Argia, instalazio elektrikoa jarri.. Gerra aurretxuan sartu zan argixa basarri askotan... argixa bota, . (d). du aditza. Argia piztu. Hona hemen gure txikitako pasadizo bat, betiko gogoan geratu zitzaiguna:. Andramaixetan bazetorren gabaz Elgetatik baserrirutz Sagastitxo zarra, atxur dezentiakin, da sasi artera jausi zan. Orduan diarka asi zan: “Maria! bota argixa!”. . Oso adinekoek bakarrik... árgi égon, . (a). da aditza. Eguna zabalduta egon.. Gaur, goizeko bostetarako argi zeuan. .. árgi eiñ, . (a). du aditza. Alumbrar.. Argi eidazu linterniakin./ Bonbilla onek eztau argirik eitten.. Ik. argittu..
- argídun, argidúna. (d). izena. Lehenago argindar kableak eta etxeko aberiak konpontzen zituen langilea. Empleado . Argiduna datorrenian esan bia jako enplame orri begiratzeko..
- argimútill, argimutílla. (d). izena. Kurtzeluari (kriseilua) eusteko hiru hankako zutikoa.. Ontaiko argimutilla, ola lau kuadroko ipurdiakin, ziri bat, ola gantxuakin, da an gantxua sartu, ola aua zabalik, mordazian moduan... Hil./ Artua zurittuaz jolasa. Ipuiñak kontau, argimutilla bota ipurdiaz gora ta, atzamarka ibilli tta (barreak). Don.. Baita farolaren beste era bateko euskarria ere: Argimutilla esate gontxen; zer bat, ziri bat metro ta erdi bat ingurukua, urkilladun bat, eta an ipini farola. Mateo. .
- argínddar póste, argínddar póstia. (c). izena. Poste de conducción eléctrica.. Aiziak arginddar postia bota dau San Juanen..
- árgintza, árgintzia. (c). izena. Argin ofizioa. El oficio de cantero, cantería.. Euskaldun askok jarduten zeban argintzan Españan ziar..
- argíoillar, argíoillarra. (c). izena. Upupa epops. Abubilla. Txoria.. Ille tente-tentiak zauzkalako argioillarra esate zotsen bati..
- argittáko, argittakúa. (b). izena. Argitarakoa. Meza-denboran batzen den limosna. Colecta que se recoge durante la misa.. Eztot bota argittakoik, eneukan ezer eta.. Zein santun argittarako bia dok ori?, . (d). esaera. Para qué demonios quieres eso?.. argittakúa bota, . (b). du aditza. Bandejara dirua bota.. Autsi, artuizu dirua argittakua botatzeko... argittakúa batu, . (b). du aditza. Mezatan bandeja pasatu.. Aurten geuri tokatzen jaku argittakua batzia. .. argitta(kota)ráko lain bez izan, . (-). esapidea. Diru kopuru bati oso gutxi dela irizten diogunean esan ohi den esapidea. Locución que se usa cuando cierta cantidad de dinero se nos antoja poquísimo. Literalmente, ni para limosna de iglesia.. Beno ama, emoidazu paga geixao, onekin eztaukat argittarako lain be ta./ Hotelian serbitzen ibili nitzanian enajonan argittakotarako lain be irabazten. ..
- argittáko óntzi, argittáko ontzíxa. (c). izena. Meza denboran argitakoa biltzeko ontzia. . Sin. atábaka.
- 2. argittasun, argittasúna. (b). izena. Explicación, información.. Multia zerena dan preguntau jet, baiña eztoste argittasunik emon.. Ik. garbittasun.
