Bergara aldeko hiztegia
1.lar.
(b).
Graduatzailea.
Angiozar, Leintz, Ubera.
Demasiado.
“Uste juat lar aguro ibiltzen aizela autuen. ”
Angiozar, Leintz, Ubera.
Demasiado.
“Uste juat lar aguro ibiltzen aizela autuen. ”
2.lar, lárra.
(a).
Izena.
botanika.
Rubus sp.
láar, nar (Lein.).
Arantza. · Zarzal, zarzamora.
“Egundoko larrak dare gure etxostian.”
Ekialdera arantza eta mendebaldera lar erabiltzen da. Lar erabiltzen dutenentzat arantzak elorrarantza esan nahi du.
.
arantza.
botanika.
Rubus sp.
láar, nar (Lein.).
Arantza. · Zarzal, zarzamora.
“Egundoko larrak dare gure etxostian.”
Ekialdera arantza eta mendebaldera lar erabiltzen da. Lar erabiltzen dutenentzat arantzak elorrarantza esan nahi du.
.
arantza.
laráko, larakúa.
(c).
Izena.
lerako, leako, laako.
Clavija, generalmente de madera, que une la pértiga del carro al yugo.
“Larakua apurtu ta burdi-garua errekara jausi jakue.”
Atzeko larakua eta aurreko larakua jartzen dira burtedea partikan mugitu ez dadin..
Esamoldeak:
larakúa sartu.
(d).
Esapidea.
Ziria sartu, gezurra sinistarazi.
“Datorren illian ezkondu bia dala? Neri fraille zoiala esan jostan da. Orrek sartu jostan neri larakúa.”
ziríxa sartu.
lerako, leako, laako.
Clavija, generalmente de madera, que une la pértiga del carro al yugo.
“Larakua apurtu ta burdi-garua errekara jausi jakue.”
Atzeko larakua eta aurreko larakua jartzen dira burtedea partikan mugitu ez dadin..
Esamoldeak:
larakúa sartu.
(d).
Esapidea.
Ziria sartu, gezurra sinistarazi.
“Datorren illian ezkondu bia dala? Neri fraille zoiala esan jostan da. Orrek sartu jostan neri larakúa.”
ziríxa sartu.
láranja, láranjia.
(c).
Izena.
naranja.
Naranja.
Txikitan, Uberako auzo-eskolan genbiltzanon artean, baziren batzuk (gehienak) "laranja" eta "lumero" esaten zutenak. Erdara edo "kultura" gehiagoko familietakook "naranja" eta "numero" esaten genuen eta barre egiten genien besteei..
naranja.
Naranja.
Txikitan, Uberako auzo-eskolan genbiltzanon artean, baziren batzuk (gehienak) "laranja" eta "lumero" esaten zutenak. Erdara edo "kultura" gehiagoko familietakook "naranja" eta "numero" esaten genuen eta barre egiten genien besteei..
laratz, laratza.
Izena.
Eibar.
Llar.
gelatz.
Esaerak:
Aberatsa, infernuko legatza; pobria, zeruko gloria/loria.
Esaera.
(Lar Antz). Erlijio kutsuko esaera. Hurrengo bizimoduan pobrea ondo biziko dela, alegia.
Aberatsa, infarnuko..
Eibar.
Llar.
gelatz.
Esaerak:
Aberatsa, infernuko legatza; pobria, zeruko gloria/loria.
Esaera.
(Lar Antz). Erlijio kutsuko esaera. Hurrengo bizimoduan pobrea ondo biziko dela, alegia.
Aberatsa, infarnuko..
lardaskátu.
Aditza.
lardastu, lardiau.
1.lardaskatu.
(d).
du
Aditza.
Zikindu kakaz edo lokatzaz. · Ensuciar de excremento o lodo.
“Kakaz ero zikinez lardaskatu ziero. Klem. "Nahastu." Lardastuta laa zeban plater guztia.”
«'Nahastu'. Lardastuta laa zeban plater guztia. Sin. kakalardastu.» (Lar Antz).
2.lardaskatu.
(d).
du
Aditza.
Kakanahastu, gauza nahastu eta gauza formalik egin ez. · Embrollar, desordenar.
“Iñoiz umiak eta be platerian dana lardaskatu ta jan ez. Klem.”
Gutxi erabilia..
lardastu, lardiau.
1.lardaskatu.
(d).
du
Aditza.
Zikindu kakaz edo lokatzaz. · Ensuciar de excremento o lodo.
“Kakaz ero zikinez lardaskatu ziero. Klem. "Nahastu." Lardastuta laa zeban plater guztia.”
«'Nahastu'. Lardastuta laa zeban plater guztia. Sin. kakalardastu.» (Lar Antz).
2.lardaskatu.
(d).
du
Aditza.
Kakanahastu, gauza nahastu eta gauza formalik egin ez. · Embrollar, desordenar.
“Iñoiz umiak eta be platerian dana lardaskatu ta jan ez. Klem.”
Gutxi erabilia..
lardatx.
1.lardatx, lardatxa.
Adjektiboa.
"Persona jeniodun txipristina.
“Astelenetan nere lagun orrek lardatxaldi ederrak eukitze ittu." (Lar Antz)”
2.lardatx, lardatxa.
Adjektiboa.
"Lana gustora ez egin eta lanean txarra dena.
“Ari lan bat eitteko ezin leikixo esan, ain da lardatxa!" (Lar Antz).”
3.lardatx, lardatxa.
"Eguraldi narrasa.
“Gaur dauku egualdi lardatxa." (Lar Antz).”
1.lardatx, lardatxa.
Adjektiboa.
"Persona jeniodun txipristina.
“Astelenetan nere lagun orrek lardatxaldi ederrak eukitze ittu." (Lar Antz)”
2.lardatx, lardatxa.
Adjektiboa.
"Lana gustora ez egin eta lanean txarra dena.
“Ari lan bat eitteko ezin leikixo esan, ain da lardatxa!" (Lar Antz).”
3.lardatx, lardatxa.
"Eguraldi narrasa.
“Gaur dauku egualdi lardatxa." (Lar Antz).”
Lardero egun, Lardero egune (Lein.)..
Izen propioa.
Leintz.
kantau ala errezau.
Eskoriatzan eta Gatzagan, Karnabaletako Eguen Zuri eguna.
Herriko haurrak etxez etxe ibiltzen ziren kantuan eta sariak batzen. Aranegik dioskunez, pertsonaia hauek daude taldean: Kantoria, kantuen edo errezuen zuzendaria (hurrengo eguneko dantzaldian «aurresku ateratzaillia» izango da); Poltserua edo poltseria, dirua batzen duena (hurrengo eguneko dantzaldian «atzesku ateratzaillia» izango da); lenengo eta bigarren Zesterua edo Zesteria, emandako jeneroa biltzen dutenak; lenengo eta bigarren Budintzeruak, emandako txorizo, urdai-zati eta horrelakoak burduntzian sartzen dituztenak (zestero eta burdintzeruak «kunprintzailliak» izango dira dantzaldian). KANTAU ALA ERREZAU? galdetzen zion Kantoriak etxekoandreari, urtean zehar etxeko norbait hil baldin bazen. (Aran Gatz, 78. o.).
Leintz.
kantau ala errezau.
Eskoriatzan eta Gatzagan, Karnabaletako Eguen Zuri eguna.
Herriko haurrak etxez etxe ibiltzen ziren kantuan eta sariak batzen. Aranegik dioskunez, pertsonaia hauek daude taldean: Kantoria, kantuen edo errezuen zuzendaria (hurrengo eguneko dantzaldian «aurresku ateratzaillia» izango da); Poltserua edo poltseria, dirua batzen duena (hurrengo eguneko dantzaldian «atzesku ateratzaillia» izango da); lenengo eta bigarren Zesterua edo Zesteria, emandako jeneroa biltzen dutenak; lenengo eta bigarren Budintzeruak, emandako txorizo, urdai-zati eta horrelakoak burduntzian sartzen dituztenak (zestero eta burdintzeruak «kunprintzailliak» izango dira dantzaldian). KANTAU ALA ERREZAU? galdetzen zion Kantoriak etxekoandreari, urtean zehar etxeko norbait hil baldin bazen. (Aran Gatz, 78. o.).
lardiau.
Aditza.
Antzuola.
Zikindu. "Lardioa egin". (Lar Antz).
“Etxe guztia lardiauta laga zeban.(Lar Antz).”
lardaskátu.
Antzuola.
Zikindu. "Lardioa egin". (Lar Antz).
“Etxe guztia lardiauta laga zeban.(Lar Antz).”
lardaskátu.
lardio, lardiua.
Izena.
Antzuola.
"Zerbait jausi eta erortzen denean egiten den zikinkeria. (Lar
“Patxi moxkortu zan, da eskillaran in zeban lardiua". (Lar Antz).”
Antzuola.
"Zerbait jausi eta erortzen denean egiten den zikinkeria. (Lar
“Patxi moxkortu zan, da eskillaran in zeban lardiua". (Lar Antz).”
láren, lárena.
(a).
Zenbatzailea.
láen.
Laurdena. · Cuarta parte.
“Billotx erdixa geixegi izango da ta larena erosizu./ Ire laena be etxuat jaten./ Emuidak ogi laren bat. Don.”
LÁEN entzuten da gehiago..
Esamoldeak:
lárenak.
(a).
Laurdenak (ordua). · Y cuarto.
“Lau ta laenak die. ”
láen.
Laurdena. · Cuarta parte.
“Billotx erdixa geixegi izango da ta larena erosizu./ Ire laena be etxuat jaten./ Emuidak ogi laren bat. Don.”
LÁEN entzuten da gehiago..
Esamoldeak:
lárenak.
(a).
Laurdenak (ordua). · Y cuarto.
“Lau ta laenak die. ”
1.larga!.
(d).
Interjekzioa.
larga emendik!.
Alde hemendik.
“Mutikuak! larga emendik! .”
LARGA EMON. Dar largas. Klem..
larga emendik!.
Alde hemendik.
“Mutikuak! larga emendik! .”
LARGA EMON. Dar largas. Klem..
larráiñ.
Leintz.
larriñ (Lein.).
1.larráiñ, larráiña.
(d).
Izena.
Baserriaren kontrako lauunetxoari toki askotan ematen zaion izena. Lehenago han jotzen zelako garia, jakina. · Era, plazoleta de trillar, en su origen.
“Trilluakin baldin bazan, gari-joteko lekua, larraiña esate jakon. Ori e etxe gertuan nunbaitten lautaratxo bat, lauuna bat, euzkixa joteko lekuan, al bazan beintzat. Don.”
2.larráiñ, larráiña.
(d).
"El espacio interior de la puerta principal hasta la cocina." (Izag Oñ).
“An, larraiña esaten jakon, larraiñ aundi bat euan, larraiña, ta antxe ein zan bodia. Oiñ ganauak dauzka larraiñian ipinitta. Etxeko barruan. Mertz.”
Leintz.
larriñ (Lein.).
1.larráiñ, larráiña.
(d).
Izena.
Baserriaren kontrako lauunetxoari toki askotan ematen zaion izena. Lehenago han jotzen zelako garia, jakina. · Era, plazoleta de trillar, en su origen.
“Trilluakin baldin bazan, gari-joteko lekua, larraiña esate jakon. Ori e etxe gertuan nunbaitten lautaratxo bat, lauuna bat, euzkixa joteko lekuan, al bazan beintzat. Don.”
2.larráiñ, larráiña.
(d).
"El espacio interior de la puerta principal hasta la cocina." (Izag Oñ).
“An, larraiña esaten jakon, larraiñ aundi bat euan, larraiña, ta antxe ein zan bodia. Oiñ ganauak dauzka larraiñian ipinitta. Etxeko barruan. Mertz.”
lárrarte, lárrartia (Ub.-Ang.)..
(b).
Izena.
Angiozar.
Arantzadia. · Zarzal.
“ Oiñ larrartia da len ortua zana./ Larrartetik (edo larra artetik) urten ezindda demasak ein giñuzen.”
Larrarte, substantibo eta hitz bakar bezala sentitzen da batzuetan (1. adibidea) "arantzadia" esango bagenu bezala, eta lar-arte, izen+postposizio, beste batzuetan, 2. adibidean bezala. Gauza bera gertatzen da "arantzarte"rekin..
arántzarte.
Angiozar.
Arantzadia. · Zarzal.
“ Oiñ larrartia da len ortua zana./ Larrartetik (edo larra artetik) urten ezindda demasak ein giñuzen.”
Larrarte, substantibo eta hitz bakar bezala sentitzen da batzuetan (1. adibidea) "arantzadia" esango bagenu bezala, eta lar-arte, izen+postposizio, beste batzuetan, 2. adibidean bezala. Gauza bera gertatzen da "arantzarte"rekin..
arántzarte.
