da
- petráldu. (c). da-du aditza. Petral bihurtu.. Aspaldixan ziero petralduta dabill zuen neskatillia. .
- 4. pikáu. (a). da aditza. Picarse.. Edozer gauzagatik pikatzen da.. Belaunaldi zaharrek ez dute erabiltzen. .
- pipártu. (c). da-du aditza. Jenio txarrez jarri. Poner(se) de mal genio.. Ziero pipartuta jartzen da Realak galtzen dabenian.. Sin. piparmínddu.
- 2. piztu. (b). da-du aditza. Revivir, reanimar, resucitar.. Ekarri ardao trago bat, aber pizten gan. .
- 1. plantáu. (c). da-zaio aditza. Bat-batean haserretu eta frente eman; solaskideari, batik bat. Enfadarse y enfrentarse súbitamente, generalmente con el interlocutor.. Dirua eskatu notsanian ganau edarra plantau jatan./ Gosiak dagonian eta afaltzera ezkoiazela esan ezkero, aura plantatzen dok bitxua./ Aura belaxe plantatzen da burrukarako.. Goikoen antzeko esaldietan: MUTILLA, GANAUA, BITXUA edo BURRUKARAKO... PLANTAU norbaiti. NOR-NORI batik bat. .
- portáu. (b). da aditza. Portarse.. Ze moduz portatzen da ba gure mutikua?. Inoiz, era maitagarri honetara eskertzen dira faboreak: Portau aiz txarrixoi! .
- póztu. (a). da-du aditza. Alegrar(se). .
- prezixo izan. (c). da aditza. PRÉZIXUA IZAN. Derrigorrezkoa izan. Ser preciso, necesario.. Biar bidegintzia jaukau baiña eztok prezixo i etortzia./ Prezixo zan umia jotia orregatik bakarrik?/ Ni aurrian egotia prezixua bada diar eidazu. .
- púztu. (a). da-du aditza. Inflar(se), hinchar(se).. Puztuidazu puxikia.. Erruberei buruz "inflau" gehiago.. txakúrra puzten ibilli, . (c). esapidea. Aurpegi zikina duten neska-mutikoei zera esan ohi zaie:. Zer, txakurra puzten ibilli aiz ala? ...
- sakabanátu. (b). da-du aditza. Dispersar(se).. Manifestaziñua laster sakabanatu zeban poliziak./ Gerratian sakabanatu zan jentia poliki-poliki asi zan etxeratzen. . sakabanátu, . (b). da-du aditza. Dispersar(se).. Manifestaziñua laster sakabanatu zeban poliziak./ Gerratian sakabanatu zan jentia poliki-poliki asi zan etxeratzen. . . sakabanátu, . (b). da-du aditza. Dispersar(se).. Manifestaziñua laster sakabanatu zeban poliziak./ Gerratian sakabanatu zan jentia poliki-poliki asi zan etxeratzen. ...
- sakóndu. (b). da-du aditza. Profundizar, ahondar(se).. Amar metro sakondu dabe baiña eztabe urik topau./ Aspaldixan asko sakondu da etxe aurreko lezia. .
- salbáu. (a). da-du aditza. Salvar(se). .
- samartu. (b). da-du aditza. Aditzaren ekintza areagotuxea dagoela adierazten duen hitza.. Onezkero akabau samartuko zeben./ Arro samartuta abill. .
- santútu. (b). da-du aditza. Santu bihurtu.. Len be etzan zuzena baiña aspaldixan ezta asko santutu./ Indurain laster santutuko dabe. .
- sarétu. (d). da aditza. Eskastu oihala, bitarteak nasaitu ehunari, sare antza hartu, alegia.. Izara orrek ziero saretuta dare eta botatzia onena. .
- sartu. (a). da-du aditza. Entrar, meter.. Sartu zaitttez barrura./ Autua barrura sartu dot. . . silla-ipurdia sartu, . (d). esapidea. SILLIAI IPURDIA SARTU. Sillari ipurdi berria jarri.. Zubittako Zesteruanian sartzen dittue silla-ipurdixak./ Silla orri ipurdi berrixa sartu biako jako.. Baita lapiko ipurdiak edo beste edozerenak.. Ik. paraguéro.. . ordu-sartzen edo orduak sartzen ibilli, . Ordu-sartzen edo orduak sartzen ibilli. .. . orduak sartu, . (b). esapidea. Ordu extrak edo zor diren lan orduak egin.. Len jentia ordu(ak) sartzen zebillenian dirua zarra-zarra jebillan./ Zapatu atsaldian orduak sartzera joan bia juat. . ORDU-SARTZEN edo ORDUAK SARTZEN ibilli. Baita, lanean edo beste zerbaitetan ordu asko igaro, esaldi adierazkorretan. Makiña bat ordu sartutakokua dok pelotan!.. . astia edo eguna sartu, . (b). esapidea. Astea edo eguna lanean igaro.. Aste au be sartu dou beintzet./ Iru egun sartu najittuan uezaban komuna konpontzen. .. . artua, babia... sartu, . (b). aditza. Hazia soroan zulotxoetan sartu. . Artua sartzera goiaz.. Ik. eréiñ.. . moja sartu, . (b). esapidea. ABADE, FRAILLE SARTU. Moja, abade edo fraile ikastera joan.. Ogei urteko neskia moja sartu da. ..
- 1. sendatu, sendotu. (c). da-du aditza. Lodieran irabazi, loditu.. Urtebetian asko sendatu da arbola au./ Metro erdi inguru sendotu dabe bidia eskoriakin.. Edurra ere sendatu egiten da. Gabian edurra sendatu dau. Ostera, pertsonak eta animaliak gizendu, ez sendatu. Loditu gutxi entzuten zaie zaharrei. .
