Skip to main content

da

  • 1. zailddu. (b). da-du aditza. Nekeztu.   Hacer(se) difícil.. Entzunda nago aspaldixan zaildduta dagola kotxian karneta. . Sin. nekéztu. Ant. samúrtu, erréztu.
  • 2. zailddu. (c). da aditza. Lanerako edo kirol baterako gogortu, kurtidu.   Curtirse, hacerse fuerte o hábil para un trabajo o deporte.. Ze uste dok pa, korredore ona izateko gaztetatik zailddu biok; parranda gutxi ta entrenau asko./ Ondo zailddutakuak izengo zien bai, lengo andrak eta gizonak erak e. JJp.. Ik. kúrtidu.
  • zakártu. (b). da aditza. Volverse tosco, bruto.. Ziero zakartuta etorri da soldauxkatik. .
  • zalétu. (b). da-du aditza. Aficionar(se).. Asi zan tontamentian txistua joten da ziero zaletu zan. .
  • zanbrótu. (d). da aditza. Arbiak zanbro gaitza harrapatu. .
  • 2. zapuztu. (d). da aditza. ZAPOZTU. Elkarrekin haserretu.. Uste dot anai-arrebok aspaldixan zapuztuta dabitzela. .
  • 3. zapuztu. (d). da aditza. ZAPOZTU. Zapotz bihurtu. Landare edo animalia bat eskastu, kaxkartu.   Desmejorar un animal o planta.. Zapoztuta... ola kaxkartu itten danian gauzia: zapoztu ein ddok. Landare bat ero, txita bat ero makaldu, zapuztu. .
  • zartíau. (b). da aditza. ZARTAU. Zartatu.   Resquebrajarse, agrietarse, cascarse.. Mutikotan, neguan esku-gaiñ guztiak zartiauta eukitzen giñuzen./ Etxe zar aretako paretak danak zartiauta dare./ Pinturia zartauta dauka zure kotxiak. .
  • zatártu. (b). da-du aditza. Afear(se).. Zela zatartu dan Joxe./ Kioskuak zatartu eitten dau plazia. .
  • zatíttu. (a). da-du aditza. Hacer(se) pedazos.. Patatak zurittu ta zatittu. .
  • 2. zaurittu. (d). da-du aditza. Herir(se).. Sin. erídu. Ik. záuri.
  • zepátu. (d). da aditza. Lurra tringotu.   Apelmazarse la tierra.. Buztin-lurra ero zepatu; zatartzia lurra. Tringotu esan izan da emen geixao baiña. Klem.. Ia galdua.. Sin. tringótu. Ik. zepa-zepa.
  • zeréndu. (d). da aditza. Zerenak jan.   Carcomer la madera.. Ataiko kutxia zerentzen asitta dao.. Fran.k hezurrei buruz ere badarabil, umorez.Jausi nitzanian, jentiak esaten daben moduan desgastiakin azurrak zerenduta egoten diela; nik an artu naban zartariakin e, zerenduta egon balitza auts eiñ eingo zan.. Ik. zerénak jo, zerénak jan, sistu, sitsak jan, síts.
  • zértu. (c). da-du aditza. Zera egin.. Eta arek aurreko egunian markauta ipinitta zeroi nundik eiñ. Lapatzakuekin zertuta, kalkulauta Lapatzara zertzeko moduan. Klem./ Ortxe jaio ta ortxe bizi, aiketa gerria zertu arte. Eli./ Neuk e ein nittuan egun batzuk oian baiña ni bela zertu nitzan. JJp.. Ik. zéra.
  • 1. zibilizau. (c). da-du aditza. Civilizar(se).. Ze eingok pa zibilizau bareko jente onekin. .
  • zikínddu. (a). da-du aditza. Ensuciar(se). .
  • zílddu. (d). da aditza. Kipula, berakatz, porru eta horrelakoei erdiko zila garatu.   Desarrollarse el escapo al ajo, puerro, etc., normalmente en la despensa hacia la primavera, y a veces en la misma huerta. Cuando esto sucede ya no sirven para comer.. Patata azixai zilla urtetetze jotsak, eta kipulak eta zilddu itteittuk. Urtetze jakonian ernemuna ero zera; patatiai ernemuna urtetze jotsak, baiña zerai, kipuliai-tta, berakatzai-tta zilla; ganbaran, zaartzen dienian. . Sin. zirittu. Ik. garátu.
  • zintzótu. (c). da aditza. Zintzo bihurtu.   Volverse formal, obediente.. Aspaldixan asko zintzotu da gure mutikua.. Umeez, ia bakarrik.. Sin. formáldu.
  • zirinddu. (d). da-du aditza. Zirinez zikindu. . Txal gaztiak baztarra guztiak zirinduittu. .
  • 1. zirittu. (d). da aditza. Landareari barruko zila, ziria, garatu.. Sin. zílddu.
  • 2. zirittu. (d). da aditza. Ziriz enborra erdibitu..
  • 2. zittaldu. (b). da aditza. Zauria gaiztotu.   Enconarse una herida.. Urratutxo bat zittaldu ta gaizki ibilli zan. . Ik. gaiztótu.
  • 1. zittaldu. (-). da-du aditza. Volver(se) iracundo, irritable.. Lanai laga zotsanetik ziero zittalduta dago. .
  • zorátu. (a). da-du aditza. Volver(se) loco.. Obe dozu joatia zoratu baiño len. . ZORATZEN EGON. esap. Oso pozik egon. Zoratzen dare alabatxuakin..
  • 1. zukutu. (c). da aditza. Desintegrarse las patatas en el puchero.. Zenbaitt patata klase zukutu eitten da lapikuan./ Batzui patatak zukututa gustatze jakue. . Patatei buruz entzun izan da..