izena
- 1. náaste, náastia. (b). izena. Nahasketa. Mezcla.. Ze naaste diarduzu eraten./ Esniakin einddako naasten bat da Baileys-a. .
- 2. náaste, náastia. (b). izena. Embrollo.. Egundoko naastia sortu da taillerrian.. Ik. naáste-borráste.
- naáste-borráste, naáste-borrástia. (b). izena. (adierazkorra.) Nahastea. Enredo, embrollo.. Frantsesa ta inglesa batera ikasten diardu ta naaste-borraste demasa dauka./ Auzuan naaste-borrastia urten dau urak diela ta eztiela. . Ik. kakánaaste, náaste.
- 2. nábar, nabárra. (d). izena. Laian egin aurretik zoia ebakitzeko pasatzen zen tresna. Kutxila zorrotz eta zuzena partika bati erantsia. Aparato para facilitar el layado compuesto de una pértiga y una cuchilla afilada y recta.. Laixan eiñ aurretik nabarra pasatze zuan, zaldiz, astoz, ero iru lau lagunen artian tiraka igual, gero laixan illaran jarritta errezao eitteko. Klem.. Izagirrek dionez, goldarekin egindako ildoa sakontzeko ere erabiltzen zen lur bustintzuetan.. Sin. ortz-bakar.
- nagiáldi, nagialdíxa. (c). izena. Alperraldia. Temporada en que no se tiene ganas de trabajar.. Ezta olakua, baiña aspaldixan egundoko nagialdixa dauka. .
- nagikeríxa, nagikerixía. (b). izena. Alferkeria. Pereza, dejadez.. Atsalde osua nagikerixan pasau dot.. Sin. alperkeríxa. Ik. nagi. nagikerixan egon, . (b). esapidea. Holgazanear.. Nagikerixan egonda etarako dozu kursua...
- nagitturri, nagitturrixe. (-). izena. (Aramaio.) Batzuetan ura ematen duen iturria, eta beste batzuetan ez.. Orrek ekiñ ezkero, nagitturrixek, ya ur faltaik eztau. (Orm Aram). .
- 1. nái, náixa. (b). izena. Gogoa (adibideko adieran bakarrik). Voluntad, acto de querer.. Fraille juatia bada bere naixa, joan deilla.. naiko, naikúa. (-). adjektiboa. Hitz konposantuaren bigarren zati bezala(-NAÍKO, -naíkua) nahi duena, pretenditzen duena.. Barregarri-naiko liburu bat egin dau, baiña graziaik eztaukanak eztauka./ Aundi-naiko etxia dauka, baiña estilo gutxikua...
- naiéz, naiéza. (c). izena. Desasosegua, adore falta osasunez ondo ez sentitzeagatik. Desasosiego, malestar, desgana por indisposición.. Ondoeza daukanian personiak, naieza, gaixo antzian dabillenian. Klem./ Kalenturaik eta ezer eztaukat, baiña alako zer bat, naieza; ta etxata juaten. .
- naittásun, naittasúna. (d). izena. Zerbaitetarako edo norbaitenganako desioa, gogoa, maitasuna.. Ezkondu eitteko lelengo bieko dau ba, lelengo ezautu, gero kariñua, alkarren kariñua, gero naittasuna. Don.. Gutxi entzuna. .
- naiz. (-). izena. 1. naiz, . (b). juntagailua. Nahiz (disjuntiboa). Ya, bien sea.. Neri berdin jatak naiz goizian naiz atsaldian./ Gero, irun esate jakon, goruetan naiz txabillan gizonak. Aniz. .. 2. naiz (eta), . (-). juntagailua. Aunque.. Lana akabau biarra daukat naiz (eta) amabixak jo.. Eta esan edo isildu egin daiteke. ..
- napár-égoe, napár-égoia. (c). izena. NAPARRAIZE. Hego-Ekialdetik, Nafarroa aldetik, jotzen duen haizea. Oso epela eta iraunkorra izaten da. Viento del Sureste, muy templado y duradero.. Uberan Bergako kanpaiak entzuten die napar-egoia dabillenian. . Ik. égoe, -i.
- napár-éuskaldun, napár-éuskalduna. (b). izena. Euskaraz dakien naparra. .
- napar-jénte, napar-jentía. (c). izena. Nafarra. Ironiaz edo broman, gehienetan.. Napar-jente au gogorra dok, e. Orrekin broma gutxi.. Bizkaittar-jente, kastillano-jente etab. ere entzun daitezke, eta baita inoiz Gorriz-jente (Gorriz baserrikoak) eta horrelakoak. . Ik. napar-kásta.
- napar-kásta, napar-kastía. (c). izena. Nafar jatorrikoa.. Uste juat napar-kastia dala bai aittan eta bai aman partetik.. Napar-jente zentzuan ere entzun daiteke. .
- 1. náparri, náparrixa. (c). izena. NÁPARRIXA, -IA. Nafarreria. Viruela.. Arpegi guztia pikauta zeukan, gaztetan naparrixa pasauta. .
- 1. nardáka, nardakía. (d). izena. Nardaia. Metro erdi edo gutxiagoko partika, katea erantsia duena. Lera garraiatzeko eta narraseko beste zama batzuei tiratzeko erabilia. Pértiga corta con cadena adosada utilizada para arrastrar la narria y otras cargas..
- 2. nardáka, nardakía. (d). izena. Nardaia. Enborrak tatarras garraiatzeko tresna: burdinazko ziria kate bati erantsia. Cuña de hierro con una cadena adosada, que se utiliza para acarrear troncos.. Zirixa sartze jakuan tronguai puntatik eta gero narrasian etaratze zuan. Nardakia. Don. .
- nárru, narrúa. (a). izena. Larrua. Azala eta haragiaren artean daukagun geruza lodia. Piel, cuero.. Bei-narruz einddako zapatak dauzkat. . Larruan gainean ilea duen jazkia PIELEZKO,-úa da: pielezko abrigua. Larru soilez eginikoa, aldiz, NARRUZKO, -úa: narruzko txaketia. norbaiten narruan egon nai ez, . (c). esapidea. Norbaiten egoeran egon nahi ez.. Eneukek Gonzalezen narruan egon nai. .. narruzko, narrúzkúa. (b). De cuero.. Etxian eitte giñuzen abarka narruzkuak. Enr. .. narrutik pagau, . (c). esapidea. Pagar a precio de oro.. Narrutik pagauta ekarri giñuzen angulak. . NARRUTIK KOBRAU: Narrutik kobrau dosku bazkaixa. NARRUA KENDU. Narrua kendu zoskuen Arzak-en... narrukúa artu, . (b). esapidea. Zartada hartu.. Nik artu najuan narrukua eskillaratik jausitta. . Sin. ortzetakua artu.. nárruetan kabidú ézindda, . (d). esapidea. Gizen-gizen eginda.. Zuk segi ola jaten da laster izango za narruetan kabidu ezindda./ Ipiñi neban aiztia narruetan be kabidu ezindda, gizenduta. Eli. .. narrua eskeiñi, . (-). ESKEIÑI. Sexurako proposamena egin.. Eskeiñi najotsan, baina azak emon jostan... narrúa eskatu, . (c). esapidea. Larrutan egitea eskatu. Solicitar sexualmente.. Ordurarte dana ondo joan zuan baiña narrua eskatu notsanian belarrondokua. . ESKATU soilik ere bai. Emen eskatu in biok; emuten bajok bien eta bestela tanbien. Gizonartean erabilia.. Ik. eskatu.. narrúa emon, . (c). esapidea. (lagunartekoa.) Larrua jotzen "utzi" emakumeak. Gizonartean erabilia. Hacer el amor la mujer, o más bien "dejarse hacer el amor".. Barriketia ta leunkerixia ugari baiña ez i jok narruik emoten./ Beti Paotxan ikuste juat; itxuria nobixiak etxotsak narruik emoten.. EMON bakarrik esanda ere ulertzen da.. Ik. emon.. nárru sendúa euki, . (c). esapidea. NARRUA EUKI. Tener muchísima cara, pocos escrúpulos.. Politiko geixenak narru sendua dauke. . "Sendo"-k "lodi" esan nahi du Bergaran. Baita NARRU BELTZA EUKI. Baiña orrek narru beltza euki, tta ezek inporta ez. NARRUA EUKI soilik ere bai: Ik daukak narrua ik./ Ire narruakin abarkak pe ein leizkek... narrua jo, . (-). . 1. narrúa jo, . (b). du-dio aditza. Hacer el amor, follar.. Narrua joteko ezkondu ero pagau ein bia dala ziñuan lenguan batek etsitta.. Sin. txórtan eiñ, narrútan eiñ, txortía jo, jo.. 2. narrua jo, . (c). esapidea. Danborra jo.. Kalerik kale narrua joten, alkate jaunan pregoia irakorteko. (AAG Eibes). ...
- narru-jotéille, narru-joteillía. (c). izena. Narrutalaria.. Etxuat ezautu sekula alako narru-joteilleik.. Sin. txortalári, narrutalári.
