Bergara aldeko hiztegia
óndar, ondárra.
(a).
Izena.
Resto, residuo.
“Beti ondarra lagatzen dau platerian./ Gu aillegau garenerako ondarrak bakarrik gelditze zien.”
Erderaz ere "las ondarras" entzuten zaio askori.
.
Esamoldeak:
ondarrían.
(c).
Adberbioa.
En el fondo.
“Lapiko ondarrian topau dot eraztuna.”
ondarréra joan.
(d).
Irse al fondo.
“Barkua ondarrera joan zan.”
ondorátu, ondóra joan.
Resto, residuo.
“Beti ondarra lagatzen dau platerian./ Gu aillegau garenerako ondarrak bakarrik gelditze zien.”
Erderaz ere "las ondarras" entzuten zaio askori.
.
Esamoldeak:
ondarrían.
(c).
Adberbioa.
En el fondo.
“Lapiko ondarrian topau dot eraztuna.”
ondarréra joan.
(d).
Irse al fondo.
“Barkua ondarrera joan zan.”
ondorátu, ondóra joan.
ondarri, ondarrixa.
Izena.
Eibar.
"Ibaietako legar zehea.
“Ondarrixan gaiñian ortozik ibilli zan eta ebagixa eiñ eban ankazpixan." (SM).”
Eibar.
"Ibaietako legar zehea.
“Ondarrixan gaiñian ortozik ibilli zan eta ebagixa eiñ eban ankazpixan." (SM).”
ondártu.
(c).
da
du
Aditza.
Ondarrak bakarrik gelditu. Isurkinez batik bat. · Quedar o dejar poco para que se gaste, tratándose de líquidos, generalmente.
“Ardao garrafoia ondartuta dago ta aldatzera joan biakozu./ Laster ondartuko dau orrek botillia.”
Ondarrak bakarrik gelditu. Isurkinez batik bat. · Quedar o dejar poco para que se gaste, tratándose de líquidos, generalmente.
“Ardao garrafoia ondartuta dago ta aldatzera joan biakozu./ Laster ondartuko dau orrek botillia.”
ondásun, ondásunak.
(c).
Izena.
Aberastasunak. · Bienes.
“Ondasun guztiak galdu zittuan jokuan./ Orrek familixian artian eindda jaukek arreglua eren ondasunekin. Don.”
Pluralean.
.
Aberastasunak. · Bienes.
“Ondasun guztiak galdu zittuan jokuan./ Orrek familixian artian eindda jaukek arreglua eren ondasunekin. Don.”
Pluralean.
.
ondátu.
(b).
da
du
Aditza.
Hondatu, alperrik galdu. · Echar(se) a perder, estropear(se).
“Urak fabrika mordua ondatu dau.”
alperrik galdu.
Hondatu, alperrik galdu. · Echar(se) a perder, estropear(se).
“Urak fabrika mordua ondatu dau.”
alperrik galdu.
ondíau.
(d).
Aditza.
Ondiatxurrez lurra irauli. · Cavar la tierra con azada de ahondar.
“Gaberako saill osua ondiau giñuan.”
Ondiatxurrez lurra irauli. · Cavar la tierra con azada de ahondar.
“Gaberako saill osua ondiau giñuan.”
ondío, ondiúa.
(d).
Izena.
Ondiatxurrez lurra iraultze lana. · Trabajo muy cansado que consistía en cavar la tierra con azada de ahondar.
“Ondiua oso lan astuna izate zuan.”
Esamoldeak:
ondiúan eiñ, ondiúan jardun.
(d).
Aditza.
Ondiatxurrez lurra irauli.
“Ondiuan jarduten zeben familixa osuak.”
Ondiatxurrez lurra iraultze lana. · Trabajo muy cansado que consistía en cavar la tierra con azada de ahondar.
“Ondiua oso lan astuna izate zuan.”
Esamoldeak:
ondiúan eiñ, ondiúan jardun.
(d).
Aditza.
Ondiatxurrez lurra irauli.
“Ondiuan jarduten zeben familixa osuak.”
ondío-atxur, ondío-atxúrra.
(d).
Izena.
ondiatxur.
Lurra hondeatzeko erabiltzen den aitzur luze eta estua. · Azada larga y estrecha que se utilizaba para cavar la tierra.
“Ondiatxurrak normala baino luziauak eta estuauak. Klem./ Bidegiñarako, arri artian-da ibiltzeko, eta bestela luarrixa itte zanian da, ondiuan, eskuz be eitte zien paraje txarretan da, barrutik joteko. Ondio-atxurra orreaittik esate jakuan, arratxurra ero ondio-atxurra. Don.”
otátxur, arrátxur.
ondiatxur.
Lurra hondeatzeko erabiltzen den aitzur luze eta estua. · Azada larga y estrecha que se utilizaba para cavar la tierra.
“Ondiatxurrak normala baino luziauak eta estuauak. Klem./ Bidegiñarako, arri artian-da ibiltzeko, eta bestela luarrixa itte zanian da, ondiuan, eskuz be eitte zien paraje txarretan da, barrutik joteko. Ondio-atxurra orreaittik esate jakuan, arratxurra ero ondio-atxurra. Don.”
otátxur, arrátxur.
1.óndo.
1.ondo, ondúa.
(c).
Izena.
El fondo.
“Ondoraiño sartu zotsan ezpatia./ Botilla onduan gelditzen die gindak.”
Lekuzkoetan batez ere..
Esamoldeak:
ondóra joan.
(c).
Esapidea.
Irse al fondo algo, a pique una embarcación.
“Galanta izen arren ondora joan zan Titanic-a.”
ondarréra joan.
2.ondo, ondúa.
(c).
Izena.
Fruta arbolen azpia.
“Ondora jausittako sagarrak maillatuta egoten die./ Sagar onduei segia pasatzera noia.”
Ondoan dauden frutei ondokuak esaten zaie.
.
3.ondo, ondúa.
(d).
Izena.
Landarearen enborra lur azpitik azaltzen deneko unea. Base de una planta
ONDOTIK EBAGI edo JO, edo ONDUA JO. Porruak ondotik ebai bia die..
Esamoldeak:
ondua jo.
4.ondúan.
(d).
Posposizioa.
Ostean (denbora).
“Jentia txokauta egoten zan, langintzara-ta aura etorteko pozik. Afaldu onduan da: “Tira Gabiñó, esplikau”. Hil.”
Hitz konposatu gisa arrunta: bazkalondo, afalondo... baina bakarrean gutxi erabilia..
óste.
5.ondo, ondúa.
(a).
Posposizioa.
Parea, aldamena. · Lado.
“Madarixai asko gustatze jako etxe ondua./ Nere ondotik zure ondora joan da.”
Lekuzko kasuetan, batik bat.
.
1.ondo, ondúa.
(c).
Izena.
El fondo.
“Ondoraiño sartu zotsan ezpatia./ Botilla onduan gelditzen die gindak.”
Lekuzkoetan batez ere..
Esamoldeak:
ondóra joan.
(c).
Esapidea.
Irse al fondo algo, a pique una embarcación.
“Galanta izen arren ondora joan zan Titanic-a.”
ondarréra joan.
2.ondo, ondúa.
(c).
Izena.
Fruta arbolen azpia.
“Ondora jausittako sagarrak maillatuta egoten die./ Sagar onduei segia pasatzera noia.”
Ondoan dauden frutei ondokuak esaten zaie.
.
3.ondo, ondúa.
(d).
Izena.
Landarearen enborra lur azpitik azaltzen deneko unea. Base de una planta
ONDOTIK EBAGI edo JO, edo ONDUA JO. Porruak ondotik ebai bia die..
Esamoldeak:
ondua jo.
4.ondúan.
(d).
Posposizioa.
Ostean (denbora).
“Jentia txokauta egoten zan, langintzara-ta aura etorteko pozik. Afaldu onduan da: “Tira Gabiñó, esplikau”. Hil.”
Hitz konposatu gisa arrunta: bazkalondo, afalondo... baina bakarrean gutxi erabilia..
óste.
5.ondo, ondúa.
(a).
Posposizioa.
Parea, aldamena. · Lado.
“Madarixai asko gustatze jako etxe ondua./ Nere ondotik zure ondora joan da.”
Lekuzko kasuetan, batik bat.
.
2.óndo.
(a).
Adberbioa.
Ongi. · Bien.
Esaerak:
Gu baiño obeto dagona eztago gaizki.
Esaera.
gu baiño obeto dagona txarrixa galanta.
"Hori esaten duenak oso ondo dagoela adierazten du." (Lar Antz).
Bada esanahi bereko esaera bat taberna girokoa: Gu baiño obeto dagona txarrixa galanta..
Esamoldeak:
ondótxo.
(c).
Oso ongi, ondoegi.
“Ondotxo zekixen arek zetan ziarduan./ Ondotxo etorri jakon kinielako dirua.”
ondo esan biako.
(b).
Esapidea.
Ondo esan beharko. Zer moduz-en erantzun ohizkoa. Oso ondo ere ez.
ondo esan.
(c).
Esapidea.
Goxo hitz egin, ondo tratatu.
“Tiai ondo-ondo esaixozu, eta emungotsu pagia. ”
ondo egin.
Esapidea.
"Persona bat ondo tratatu.
“Amamai ondo asko itte zotsan ba..." (Lar Antz)”
ondó biarrez.
(c).
Esapidea.
Gauzak ondo joanez gero. · Normalmente, si todo trascurre con normalidad.
“Ondo biarrez oiñezkero gure semiak aillegauta egon bia zeban. ”
ondo baiño obeto.
(b).
Esapidea.
Oso ondo.
“Ondo baiño obeto bizi aiz i.”
ondó bada.
(c).
Esapidea.
Gauzak ondo, uste bezala, joaten badira.
“Aurten, ondo bada, angulak jan biaittugu Gabonetan./ Ondo bada, datorren urtian Kretara joango ga. ”
ondo artu.
(b).
du
Aditza.
Acoger bien.
“Oso ondo artu gaittue Parisen. ”
Ongi. · Bien.
Esaerak:
Gu baiño obeto dagona eztago gaizki.
Esaera.
gu baiño obeto dagona txarrixa galanta.
"Hori esaten duenak oso ondo dagoela adierazten du." (Lar Antz).
Bada esanahi bereko esaera bat taberna girokoa: Gu baiño obeto dagona txarrixa galanta..
Esamoldeak:
ondótxo.
(c).
Oso ongi, ondoegi.
“Ondotxo zekixen arek zetan ziarduan./ Ondotxo etorri jakon kinielako dirua.”
ondo esan biako.
(b).
Esapidea.
Ondo esan beharko. Zer moduz-en erantzun ohizkoa. Oso ondo ere ez.
ondo esan.
(c).
Esapidea.
Goxo hitz egin, ondo tratatu.
“Tiai ondo-ondo esaixozu, eta emungotsu pagia. ”
ondo egin.
Esapidea.
"Persona bat ondo tratatu.
“Amamai ondo asko itte zotsan ba..." (Lar Antz)”
ondó biarrez.
(c).
Esapidea.
Gauzak ondo joanez gero. · Normalmente, si todo trascurre con normalidad.
“Ondo biarrez oiñezkero gure semiak aillegauta egon bia zeban. ”
ondo baiño obeto.
(b).
Esapidea.
Oso ondo.
“Ondo baiño obeto bizi aiz i.”
ondó bada.
(c).
Esapidea.
Gauzak ondo, uste bezala, joaten badira.
“Aurten, ondo bada, angulak jan biaittugu Gabonetan./ Ondo bada, datorren urtian Kretara joango ga. ”
ondo artu.
(b).
du
Aditza.
Acoger bien.
“Oso ondo artu gaittue Parisen. ”
3.óndo, ondúa.
(a).
Izena.
botanika.
Boletus.
ongo (Eib.).
Onttoa, ondo-perretxikua. · Hongo.
Hemengo perretxikurik estimatuenetarikoa. Ondua, besterik gabe esaten zaie gehienetan, baina bereizi nahi direnean, ondo beltz edo ondo zuri, batik bat. Gaur egun beste ondo klase batzuk ere ezagutzen eta jaten dira..
ondo-perretxíko.
botanika.
Boletus.
ongo (Eib.).
Onttoa, ondo-perretxikua. · Hongo.
Hemengo perretxikurik estimatuenetarikoa. Ondua, besterik gabe esaten zaie gehienetan, baina bereizi nahi direnean, ondo beltz edo ondo zuri, batik bat. Gaur egun beste ondo klase batzuk ere ezagutzen eta jaten dira..
ondo-perretxíko.
ondó beltz, ondo béltza.
(b).
Izena.
botanika.
Boletus aereus.
Ontto beltza. · Hongo negro.
Pinudietan egoten da..
botanika.
Boletus aereus.
Ontto beltza. · Hongo negro.
Pinudietan egoten da..
ondóez, ondoéza.
(b).
Izena.
Mareo, desvanecimiento.
“Sukaldian ondoeza eiñ da luze jausi zan./ Edozein momentutan ondoezak eitten jako.”
Ondoeza eiñ, batik bat.
.
Esamoldeak:
ondoézik.
(b).
Adberbioa.
Osasun edo aldarte txarrez. · Mal de salud, indispuesto.
“Aspalditxuan ondoezik dabilgu aitta.”
Mareo, desvanecimiento.
“Sukaldian ondoeza eiñ da luze jausi zan./ Edozein momentutan ondoezak eitten jako.”
Ondoeza eiñ, batik bat.
.
Esamoldeak:
ondoézik.
(b).
Adberbioa.
Osasun edo aldarte txarrez. · Mal de salud, indispuesto.
“Aspalditxuan ondoezik dabilgu aitta.”
ondo gorri, ondo gorrixa.
(d).
Izena.
botanika.
Boletus erythropus.
ongo gorri (Eib.).
"Boleto de pie rojo." (SB Eibetno).
botanika.
Boletus erythropus.
ongo gorri (Eib.).
"Boleto de pie rojo." (SB Eibetno).
ondóko.
1.ondoko, ondokúa.
(a).
Izena.
Ondoan dagoena.
“Zure ondokuai kaso eixozu.”
2.ondoko, ondokúa.
(c).
Izena.
Arbolatik erorita azpian dagoen fruta. · La fruta caída del árbol.
“Ondokuak ganauei emuten jau, eztabe saltzeko balio ta.”
3.ondoko, ondokúa.
(d).
Izena.
ondoko arrautzia.
Oilolokari habian ipintzen zaion tranpako arrautza (ustela edo harrizkoa) gainean arrautza gehiago egin dezan. Huevo huero que se pone a la gallina.
“Arrautza ustela ero, tranpazkua ero: ondokua, engaiñatzeko zera. Klem.”
Sin. abixondoko arrautza (Eib.)..
abixondoko arrautza.
1.ondoko, ondokúa.
(a).
Izena.
Ondoan dagoena.
“Zure ondokuai kaso eixozu.”
2.ondoko, ondokúa.
(c).
Izena.
Arbolatik erorita azpian dagoen fruta. · La fruta caída del árbol.
“Ondokuak ganauei emuten jau, eztabe saltzeko balio ta.”
3.ondoko, ondokúa.
(d).
Izena.
ondoko arrautzia.
Oilolokari habian ipintzen zaion tranpako arrautza (ustela edo harrizkoa) gainean arrautza gehiago egin dezan. Huevo huero que se pone a la gallina.
“Arrautza ustela ero, tranpazkua ero: ondokua, engaiñatzeko zera. Klem.”
Sin. abixondoko arrautza (Eib.)..
abixondoko arrautza.
ondo likiñ, ondo-likiña.
(d).
Izena.
botanika.
Suilus luteus.
Perretxiku (boletus) jangarria, azala likin samarra duena.
botanika.
Suilus luteus.
Perretxiku (boletus) jangarria, azala likin samarra duena.
ondo-perretxíko, ondo-perretxikúa.
(c).
Izena.
boletus.
"Boletus" delakoei ondo-perretxiko edo ondo deitzen zaie.
"Boletus" delakoei ondo-perretxiko edo ondo deitzen zaie.
óndoren.
1.óndoren.
(b).
Posposizioa.
óndorian.
Después de, después.
“Pastilla onek jan ondoren artzekuak die./ Lenengo mezia entzun giñuan da ondoren tabernara joan giñan./ Bazkal ondorian kartetan jokatu giñuan./ Gerra ondorian egundoko gosia etorri zuan. ”
2.óndoren, óndorena.
(c).
Izena.
Ondorioa. · Consecuencia.
“Ondoren txarrak ekarrikoittu aurtengo sikutiak./ Nai dozuna ein baiña ondorenekin be akordau.”
Konsekuentzia da arruntagoa.
.
1.óndoren.
(b).
Posposizioa.
óndorian.
Después de, después.
“Pastilla onek jan ondoren artzekuak die./ Lenengo mezia entzun giñuan da ondoren tabernara joan giñan./ Bazkal ondorian kartetan jokatu giñuan./ Gerra ondorian egundoko gosia etorri zuan. ”
2.óndoren, óndorena.
(c).
Izena.
Ondorioa. · Consecuencia.
“Ondoren txarrak ekarrikoittu aurtengo sikutiak./ Nai dozuna ein baiña ondorenekin be akordau.”
Konsekuentzia da arruntagoa.
.
