Bergara aldeko hiztegia
góri.
1.gori, goríxa.
(c).
Adjektiboa.
Incandescente.
“Burdiña gorixakin markatzen zien animalixak.”
2.gori.
(c).
Adberbioa.
góri-góri.
Al rojo vivo.
“Orratza sartu sutan, da gori jartzen danian ein zulua.”
G.
1.gori, goríxa.
(c).
Adjektiboa.
Incandescente.
“Burdiña gorixakin markatzen zien animalixak.”
2.gori.
(c).
Adberbioa.
góri-góri.
Al rojo vivo.
“Orratza sartu sutan, da gori jartzen danian ein zulua.”
G.
goríttu.
(c).
da
du
Aditza.
Poner(se) al rojo vivo.
“Errementarixak sutan eukitze zittuan aixkorak gorittu arte.”
Sin. gori-gori jarri..
Poner(se) al rojo vivo.
“Errementarixak sutan eukitze zittuan aixkorak gorittu arte.”
Sin. gori-gori jarri..
gorminddu.
(d).
Aditza.
"Quedarse sin cocer las alubias al echar agua fría cuando estaban hirviendo." (Izag Oñ)
"Quedarse sin cocer las alubias al echar agua fría cuando estaban hirviendo." (Izag Oñ)
goróntz.
gonuntz.
1.gorontz, gorontza.
(c).
Izena.
Emakumeek bularrari eusteko jazten zuten txaleko itxurako jazkia. · Corsé, sostén.
“Gonia ba, oso-oso gorrixa erabiltze i eban, da paiñolo zurixa ola kruzauta, ta gorontza izeten zan len, korseik eta..., gorontza esaten jakon. Gure ama olakuakin ezautu neban, guk geuk ezkiñuan erabilli baiña. Ben./ Gorontza zan emendik ona, telia, igual arixa izango zan, ola ojete batzuk emen, fajia bezalakua. Maria.”
pétxera.
2.gorontz, gorontza.
(c).
Izena.
Neskatila txikiei barrutik sabelaldean jartzen zitzaien arropatxoa, aurrean zintaz lotzen zena. · Corpiño que se ponía a las niñas pequeñas.
“Oiñ umiak libre ibiltzeittuk, baiña orduan lotuta ibilli biar izate zuan. Gorontza izaten zuan ba, aujetekin, zintekin lotzen zana, ajustauta. Klem.”
gonuntz.
1.gorontz, gorontza.
(c).
Izena.
Emakumeek bularrari eusteko jazten zuten txaleko itxurako jazkia. · Corsé, sostén.
“Gonia ba, oso-oso gorrixa erabiltze i eban, da paiñolo zurixa ola kruzauta, ta gorontza izeten zan len, korseik eta..., gorontza esaten jakon. Gure ama olakuakin ezautu neban, guk geuk ezkiñuan erabilli baiña. Ben./ Gorontza zan emendik ona, telia, igual arixa izango zan, ola ojete batzuk emen, fajia bezalakua. Maria.”
pétxera.
2.gorontz, gorontza.
(c).
Izena.
Neskatila txikiei barrutik sabelaldean jartzen zitzaien arropatxoa, aurrean zintaz lotzen zena. · Corpiño que se ponía a las niñas pequeñas.
“Oiñ umiak libre ibiltzeittuk, baiña orduan lotuta ibilli biar izate zuan. Gorontza izaten zuan ba, aujetekin, zintekin lotzen zana, ajustauta. Klem.”
górpu, gorpúa.
(d).
Izena.
Cadáver.
“Sasi batzuen atzian ei zeuan gorpua.”
Oso adineko zenbaitek bakarrik; besteek gorputz..
Cadáver.
“Sasi batzuen atzian ei zeuan gorpua.”
Oso adineko zenbaitek bakarrik; besteek gorputz..
Górpusti egun, Górpusti eguna.
(b).
Kórpusti egun, Górpustei e., Kórpustei e..
El día de Corpus Cristi.
“Gorpusti egunian prosoziñua eitte zan Uberan.”
Azentua adinekoek lehen silaban eta besteek bigarrenean, normalean..
Kórpusti egun, Górpustei e., Kórpustei e..
El día de Corpus Cristi.
“Gorpusti egunian prosoziñua eitte zan Uberan.”
Azentua adinekoek lehen silaban eta besteek bigarrenean, normalean..
górputz, gorpútza.
(a).
Izena.
Cuerpo. Se dice también del cadáver.
Esamoldeak:
górputz eta aníma.
(c).
Esapidea.
Eginahalak eginez.
“An zebillen pelotan, gorputz eta anima./ Etortzen zan nausixa. Gure Meltxoran ondorian gorputz da anima, etxeko semia. Eli.”
Cuerpo. Se dice también del cadáver.
Esamoldeak:
górputz eta aníma.
(c).
Esapidea.
Eginahalak eginez.
“An zebillen pelotan, gorputz eta anima./ Etortzen zan nausixa. Gure Meltxoran ondorian gorputz da anima, etxeko semia. Eli.”
gorputzáldi, gorputzaldíxa.
(b).
Izena.
Estado del cuerpo, generalmente malo.
“Atzo parrandan ibili tta gaur gorputzaldi txarra daukat.”
Estado del cuerpo, generalmente malo.
“Atzo parrandan ibili tta gaur gorputzaldi txarra daukat.”
gorráize, gorraizía.
(c).
Izena.
Sordera ligera y pasajera.
“Zer, lanerako esaten jatzunian gorraizia eitte jatzu?/ Gaur gorraiziakin jaiki naiz.”
Sordera ligera y pasajera.
“Zer, lanerako esaten jatzunian gorraizia eitte jatzu?/ Gaur gorraiziakin jaiki naiz.”
górri.
1.gorri, gorríxa.
(a).
Adjektiboa.
Rojo, -a, encarnado, -a.
“Jertse gorri bat zeroian./ Tintia bota zeben da gorri zoian errekia.”
Esamoldeak:
1.gorri, gorríxa.
(a).
Adjektiboa.
Rojo, -a, encarnado, -a.
“Jertse gorri bat zeroian./ Tintia bota zeben da gorri zoian errekia.”
piparra baiño gorrixao.
(c).
Esapidea.
Gorri-gorri.
“Orduan morenatu in bi eben neska gaztiak; pareta kontra jarri ta piparrak paiño gorrixao jarri zien. (Lar Antz)”
górrixak ikusi.
(b).
Esapidea.
górrixak pasau.
Pasarlas moradas.
“Gose denporan gorrixak ikusi giñuzen./ Emakumia gorrixak pasautakua da. Ez mediku bat etxian, familixia izen”
Sin. beltzak ikusi..
2.górri, górrixa(k).
Adjektiboa.
Azkenengo gerratean Errepublikaren alde jokatu zutenak. Baita oso ezkertiarrak, orokorrean (komunista, anarkista...). · "Los rojos". Los que en la última guerra lucharon por La República. También, izquierdista radical (comunista, anarquista...).
“Zuen tio gorrittan ibillitakua dok./ Gorrixak Elgeta aldian jezian da nazionalak Bergan./ Zela daukan famelixia ta Bilbon, eta joiela e, orra gorrixetara pasatzera. Fran./ Eibarren gorrixak zien nausi.
”
Esamoldeak:
infrañuko Patxi baiño gorrixaua.
Esapidea.
Eibar.
Oso gorria, ezkertiarra. (AAG Eibes)
3.gorri.
(c).
Adberbioa.
Desnudo, pelado.
“Aragoi aldian mendixak gorri dare./ Danok gorri jarri tta ibaixan baiñau giñan./ Gorrixan arrapau zittuen soldauak eta ezin izan zeben iñun ezkutau.”
Esamoldeak:
gorri egon.
(c).
Esapidea.
Zentimorik gabe egon. · Estar sin blanca.
“Aurten enajoiak bakaziñotara, gorri najaok eta. ”
4.gorri, gorríxa.
(a).
Izena.
"Ganado de monte que no sea pinto. Ant. pinto." (SB Eibetno)
1.gorri, gorríxa.
(a).
Adjektiboa.
Rojo, -a, encarnado, -a.
“Jertse gorri bat zeroian./ Tintia bota zeben da gorri zoian errekia.”
Esamoldeak:
1.gorri, gorríxa.
(a).
Adjektiboa.
Rojo, -a, encarnado, -a.
“Jertse gorri bat zeroian./ Tintia bota zeben da gorri zoian errekia.”
piparra baiño gorrixao.
(c).
Esapidea.
Gorri-gorri.
“Orduan morenatu in bi eben neska gaztiak; pareta kontra jarri ta piparrak paiño gorrixao jarri zien. (Lar Antz)”
górrixak ikusi.
(b).
Esapidea.
górrixak pasau.
Pasarlas moradas.
“Gose denporan gorrixak ikusi giñuzen./ Emakumia gorrixak pasautakua da. Ez mediku bat etxian, familixia izen”
Sin. beltzak ikusi..
2.górri, górrixa(k).
Adjektiboa.
Azkenengo gerratean Errepublikaren alde jokatu zutenak. Baita oso ezkertiarrak, orokorrean (komunista, anarkista...). · "Los rojos". Los que en la última guerra lucharon por La República. También, izquierdista radical (comunista, anarquista...).
“Zuen tio gorrittan ibillitakua dok./ Gorrixak Elgeta aldian jezian da nazionalak Bergan./ Zela daukan famelixia ta Bilbon, eta joiela e, orra gorrixetara pasatzera. Fran./ Eibarren gorrixak zien nausi.
”
Esamoldeak:
infrañuko Patxi baiño gorrixaua.
Esapidea.
Eibar.
Oso gorria, ezkertiarra. (AAG Eibes)
3.gorri.
(c).
Adberbioa.
Desnudo, pelado.
“Aragoi aldian mendixak gorri dare./ Danok gorri jarri tta ibaixan baiñau giñan./ Gorrixan arrapau zittuen soldauak eta ezin izan zeben iñun ezkutau.”
Esamoldeak:
gorri egon.
(c).
Esapidea.
Zentimorik gabe egon. · Estar sin blanca.
“Aurten enajoiak bakaziñotara, gorri najaok eta. ”
4.gorri, gorríxa.
(a).
Izena.
"Ganado de monte que no sea pinto. Ant. pinto." (SB Eibetno)
gorrillóta, gorrillotía.
(c).
Izena.
passer domesticus.
gorriota, kurrillota.
Gorrión.
ormatxóri, artatxóri.
gorriota, kurrillota.
Gorrión.
ormatxóri, artatxóri.
górriñ, gorríña.
(b).
Izena.
Zenbait landarek, tomateak, batik bat, harrapatzen duten gaitza. · Roya, mildiu.
“Gorriña arrapau ezteixen kobrearrizko sufatua botatze jakue, batez be tomatiai, patatiai ta maatsai.”
Landareak zimeltzera edo tristetzera eraman ohi duen edozein gaitzi ere gorrin deitu ohi zaio gehienetan..
Zenbait landarek, tomateak, batik bat, harrapatzen duten gaitza. · Roya, mildiu.
“Gorriña arrapau ezteixen kobrearrizko sufatua botatze jakue, batez be tomatiai, patatiai ta maatsai.”
Landareak zimeltzera edo tristetzera eraman ohi duen edozein gaitzi ere gorrin deitu ohi zaio gehienetan..
gorrínddu.
(c).
da
du
Aditza.
Landareei gorrina sartu. · Coger la roya las plantas.
“Tomate guztiak gorrinddu jako./ Eurixak patatak gorrinddu dittu.”
Landareei gorrina sartu. · Coger la roya las plantas.
“Tomate guztiak gorrinddu jako./ Eurixak patatak gorrinddu dittu.”
gorriñ-egualdi, gorriñ-egualdixa.
(c).
Izena.
Landareak gorrina harrapatzeko eguraldi egokia, goiestali eta euria, batik bat.
Landareak gorrina harrapatzeko eguraldi egokia, goiestali eta euria, batik bat.
górringo.
1.górringo, górringua.
(a).
Izena.
La yema del huevo.
“Bi gorringoko arrautzia tokau jat.”
arráutza-górringo.
Esamoldeak:
gorringo biko arrautzak euki.
(c).
Esapidea.
Tener un par de cojones.
“Etxok orrek atzera egingo, gorringo biko arrautzak jaukazek eta. (TSE Berb).”
2.górringo, górringua.
Izena.
Kuletroa, perretxiku estimatua. (Gutxi erabilia).
kúletro.
1.górringo, górringua.
(a).
Izena.
La yema del huevo.
“Bi gorringoko arrautzia tokau jat.”
arráutza-górringo.
Esamoldeak:
gorringo biko arrautzak euki.
(c).
Esapidea.
Tener un par de cojones.
“Etxok orrek atzera egingo, gorringo biko arrautzak jaukazek eta. (TSE Berb).”
2.górringo, górringua.
Izena.
Kuletroa, perretxiku estimatua. (Gutxi erabilia).
kúletro.
gorrittásun, gorrittasúna.
(b).
Izena.
Rojez.
“Zeruko gorrittasun orrek eurixa ekarriko dau./ Ze da arpegixan daukazun gorrittasun ori?”
Rojez.
“Zeruko gorrittasun orrek eurixa ekarriko dau./ Ze da arpegixan daukazun gorrittasun ori?”
