Bergara aldeko hiztegia
Nebereta.
Toponimoa.
Gorlako bidean Amezti baserria baino gorago dagoen azken bihurguneari "Neberetako bueltia" esan ohi zaio. Hurbil da elurzuloa.
négar.
1.negar, negárra.
(a).
Izena.
Lloro, llanto, lágrima.
“Ume negarrak entzuten die aldamenian.”
Esamoldeak:
négarrez úrtu.
(c).
Esapidea.
Negar asko egin.
“Nere bisabuelok eta, garbi esaten dotxut, bisabuelak eta, onek gauzok ikusi balittue negarrez urtu eingo zien.”
négarrez.
(a).
Adberbioa.
Llorando.
negárrak úrten.
(b).
dio
Aditza.
Saltársele las lágrimas.
“Amai negarrak urtetze zotsan semiana jakin zebanian.”
ZERK urten.
.
negarrái émon.
(c).
dio
Aditza.
Echarse a lorar.
“Entzutiaz bat negarrai emon zotsan.”
négar eráiñ.
(b).
dio
Aditza.
Hacer llorar.
“Abadiak negar erain zotsen ezkonbarrixei bodako sermoian.”
négar eiñ.
(a).
du
Aditza.
Llorar.
“Gero alperrik izango da negar eittia.”
2.negar.
negargárri.
1.negargarri, negargarríxa.
(a).
Adjektiboa.
Penagarria. · Lamentable, deplorable.
“Negargarrixa da ain gazteik iltzia.”
N.
2.negargarri.
(c).
Adberbioa.
Oso gaizki. · Rematadamente mal.
“Gerriko miñez negargarri ibilli zan sasoi baten./ Aspaldixan negargarri jabik gure fabrikia.”
negargárrikerixa, negargárrikerixia.
(c).
Izena.
Negargura ematen duen zera.
“Azkenengo uraundixa pasauta gero Laudiotik pasau giñan da aura zan negargarrikerixia./ Kontuz ibilli zaittie politikiakin negargarrikerixan bat ein barik.”
Lehengo zaharrek dezente erabiltzen zuten.
.
negargúra, negarguría.
(a).
Izena.
Negar egiteko gogoa. · Ganas de llorar.
“Negarguria emoten dau Bosniakuak.”
Esamoldeak:
negarguriak egon, negarguria euki.
(a).
Esapidea.
Negar egiteko gogoa izan.
“Negarguriak nago ta eztakitt zegaittik.”
negár-márko, negár-márkua.
(b).
Izena.
negar-malko.
Negar-malkoa. · Lágrima.
“Ale, sikatuizu negar-markuak paiñoluakin.”
NEGAR-MALKO ere bai adinekoek..
negár-plánta, negár-plántak.
(a).
Izena.
Negar itxurak. · Llanto simulado.
“Zelako negar-plantak eitten dittuan gure maiñosiak./ Bueno, negar-plantaik ezidazu eiñ neri; bi belarrondoko emungotsut eta orduan benetan eingozu.”
Pluralean, batik bat, baina negar-plantia ugari eta horrelakoak ere arruntak dira.
.
negarráldi, negarraldíxa.
(b).
Izena.
Negar saioa. · Llorera.
“Negarraldi majua ein zeban aitta il jakonian.”
negárrontzi, negárrontzixa.
(c).
Adjektiboa.
adierazkorra
Negartia. · Llorón, -a.
“Ixo ume, ezta izan biar ain negarrontzixa.”
negar-zotiñ, negar-zotiña.
(c).
Izena.
Gimoteo.
Esamoldeak:
negár-zótinka.
(c).
Adberbioa.
Gimoteando.
“Negar-zotinka dago goiz guztia nobixuak laga dotsala ta.”
negáu.
1.negáu.
(c).
du
Aditza.
Ukatu emandako hitza edo egindako tratua. · Negar la palabra dada o el compromiso adquirido.
“Gauza bat ainddu lenengo ta gero ezetz esaten danian, negau. Klem./ Negau eitten dau dirua laga notsana. ”
ukátu.
2.negáu.
(c).
da
Aditza.
Ukatu zerbait egitera. · Negarse a algo.
“Juezana presentatzera negau zan.”
ukatu.
3.negáu, negáua.
(b).
Adjektiboa.
Zerbaiterako balio ez duena. · Negado, -a.
“Ondo negaua da kantuan./ Txofer moduan negaua da.”
ZERTAN negaua, batik bat.
.
négu, negúa.
(a).
Izena.
negugorri.
Invierno.
NEGUGORRI, negugorrixa. El crudo invierno. Udazkenian egurra xeetu ezian negugorrixan izaten die kontuak./ Eztakitt ze egun zan, baiña negugorrixa zan beintzet.
.
Esamoldeak:
negu eta uda.
(c).
Esapidea.
uda eta negu.
Beti, etengabe.
“Gero jantzixa be izaten zan ba, abarketak eta galtzak, negu ta uda, ez gero kanbixatzeko zerik. Udan einddako soiñekua Gabonzarko ferixakuan be, jertsiakin. Hil.”
neguko txori, neguko txorixa.
Adjektiboa.
Eibar.
"Gogo gabe, bakarrik ibiltzen denari buruz esaten da.
“Neguko txorixa dirudi, otzak kukulduta.”
negu-madári.
1.negu-madari, negu-madaríxa.
(c).
Izena.
Pera de invierno.
“Negu-madarixak Gabonak paiño lenao eltzen die.”
Mota bat baino gehiago dago.
.
2.negu-madari, negu-madaríxa.
(d).
Izena.
eufemismoa
Guardia civil.
“Aurten be Senpererakuan an zittuan mugan negu-madarixak.”
Berdetasunagatik ziur asko. Bergaran gutxi erabilia; inguruetan gehiago.
.
- proba
- aasa
- abárketa
- abérats
- áborto
- adaríttu
- adóre
- afusilau
- agonixako
- ai
- áiña
- aintzakótzat artu
- aittazulo
- aixén txíki
- áizebe
- aiztatzáko
- ákats
- ála ála!
- albáilen
- aldákor
- aldera
- alegorri
- alkartasun
- almórrana
- altau
- amáika
- amásau
- Amériketa
- amortzu
- ánda
- andra-ikuste egun
- anikíllau
- ankábiur
- ankátrapu
- ánts
- antzeratu
- ao-sápai
- apárt
- apixo
- aprópos
- arabixa
- arántzarte
- arbide
- ardátz
- ardílana
- arénarri
- argínddar póste
- arílddu
- arkera egon
- armaixo aundi
- arotzérixa
- arráinddun
- arrana euki
- arrára
- arrauki
- arrébato
- arríbola
- arríttu
- artábirrin
- artámatxar
- arteroi
- artólapiko
- arúztu
- áski
- astákerten
- astegun soill
- astoperréjill
- asunur
- atekriskéta
- atrebídu
- átxur
- atzé-libre
- aukeráko
- auntz-bizar
- aurréra-kárga
- auspokerixa
- Autx-errixa
- azalatxúrtu
- ázi
- azkónar
- áztarka
- babábeltz
- báina
- bákarrik
- baldekára
- bána
- bapez
- bargázta
- barrandéro
- bárrika
- barruko naiez
- basáuntz
- básta
- batio
- be
- bedarrontze
- begilauso
- béiñ
- béla
- belaunbikótu
- belunka
- benpian
- beranéante
- berberdi
- beregándu
- bernamámiñ
- bertanbéra laga
- besteláko
- betózko
- bíar
- bidarri
- bietz-nárru
- bíkotx
- biñán
- birigatx
- bistúri
- bixk
- bizínai
- bizkárleku
- bokazíño
- bólu
- bórro
- botazíño
- brebenidu
- brotxilla
- bultzagarri
- burdíña-kósko
- burkúbeso
- burtárrasto
- buruázur
- burutazíño
- buztánikara
- damáikesa
- dantzáleku
- debozíño
- denbora
- desbárdiñ
- déskuidu
- déstera
- dilín-dalán
- diruzalétu
- domáu
- dra-dra-dra
- dulduríxo
- ebági
- edarto
- edur
- edurzúlo
- egiñáldi
- egóneziñ
- egúndoko
- Eibar
- elatz
- elízatar
- émendai
- enbído!
- enjeneral
- entañadera
- épai
- époka
- eraregi
- erderakára
- erdoi
- erkínddu
- Erlojuak dabil mundua
- erozeiñ
- erramillote
- errebez
- errége-errégiñak
- errékarri
- erremedíxau
- errengillára
- erréspetu
- érrez
- errí-lur
- érronka
- errubéra
- eságapeko
- esfórtzu
- eskástu
- eskillára-búru
- eskólau
- esku-errota
- eskúpeta
- esnati
- esnétela
- espínaka
- éstata
- estómagu
- estun
- étsai
- etxégintza
- etxóin
- euli-káka
- eupára
- euskalzále
- éxkel
- ezéla (be)
- ézinddako
- ézkondei
- ezpánaundi
- éztarri
- falsá-eskuadra
- farra-fárra
- fiésta
- fíxo izan
- fotografíxa
- frantzes-gólda
- frotáu
- fundídu
- gabióta
- gáinbera
- gaixozain
- galbíde
- gálera
- ganaudun
- gangárda
- garátu
- gari-azao
- garítxu bédar
- garraztásun
- gatzóntzi
- gazíttu
- gazté-dénpora
- geizto
- gérriko
- gibel bédar
- gírgerro
- gizátxarkerixa
- glu-glu
- goiága
- goldá-kútxillo
- gonaiza
- górantzia
- górriñ
- gosepásau
- gráda
- guardázibill
- gúriñ
- ibaazi
- idíau
- ígar
- igualéko
- ikára
- iketan
- íldako
- ille-joan
- íllúntzi bédar
- iñárra
- indizíño
- iñóra
- intxaur-káskal
- Inúzente égun
- ipúrbeltz
- ipurtázur
- irasagar
- irínddu
- irristo
- irústarbi
- ittáixo bédar
- itxas-maria
- itxungi
- itzebaittu
- ixiltásun
- íxur
- izen
- ízpi
- jabóiur
- jakínai
- jangoikuán atzámar
- jataille
- jazban
- jesukriston atzapar
- joán
- jornaléro
- jotekalari
- jústuri
- kaiñabéra
- kakagúra
- kákatza
- kalbo
- káletartu
- Kamiñondo
- kángrejo, -u
- kanpó-fúbol
- kántu
- kapónera
- karakote
- karéarri
- karlistáda
- karráxika
- kártola
- káskara
- kastáko
- katamíxar
- katóliko
- kaxagiñ
- kejáu
- kili-kíli
- kinkilléro
- kiríka
- kízkur
- kóbarde
- koipétsu
- kola
- komádrona
- konbersaziño
- konfusíño
- konpradóre
- kontrabeta
- kóntu
- korapillótu
- korrídu
- koskábillo
- kota
- kriáu
- kuartóe, -i
- kukúfraka
- kunbo
- kúrtzelu
- labádero
- labóre-lúr
- laiñera
- lakirixo
- lanerátu
- lanzádera
- láranja
- lárre
- lástaxee
- láuki
- lebadúra
- lekaixári
- lepagorri
- lerako
- lez
- limako
- líñu
- litxarreríxa
- lízun
- lokaáldi
- lóra
- lóti
- lúarrigintza
- lur
- lurrúndu
- máats
- máietz
- máistra, -o
- mákatz
- maláletxe
- mama
- mangá-mútur
- mantsótu
- marijuana
- márkes
- Martin Abade
- Mastérrekako éuskera
- mátxar
- maxkáldu
- mekauben zotz
- menderau
- mengor
- merkeáldi
- mezáko
- milagro
- minbéra
- miradóre
- mítiñ
- modúan
- moldiatzaille
- móro
- mostu
- motxárda
- muga-urrátu
- murruskára
- mutil-kóskor
- mútxur
- nagitturri
- napar-jénte
- narrúta
- Nebereta
- negu-mútil
- nerbióso, -a
- néure
- nóizko
- nórbaitt
- nun ero nundik
- -obi
- ode-zaparrára
- odóltsu
- ogi-kóskor
- ógro
- oilloluma
- óinddioko
- ojal
- okela-trontzo
- ola obe
- olzirau
- ondóko
- onez-onian
- opátxur
- ordáittu
- ordúrarte
- órma
- orrenbesteko bat
- ortóstu
- oskórri
- óstia
- ota-jaiki
- otsuai be ez opa
- otzíkara
- padezídu
- pago-lízar
- palankári
- pantalónera
- paralítiko
- párra
- pártez
- páseko
- pasmo
- páttal
- pédal
- pelotóe, -i
- perípuesto
- perretxikutári
- petrálontzi
- pikatára
- pikutára joan
- pinplau
- piñu-zuritzeko
- piripo
- pitxitxi
- plánto!
- plúma
- ponderau
- porsíakaso
- pótijo
- potx-potx
- prakánarras
- présape
- príxako
- proporziño
- pulpá-záku
- púntilla
- púta
- púxika
- rarokóte
- repetezíño
- sábi
- saiétera
- sako euki
- salbazíño
- saltzáile
- san martiñ
- sáno
- santuártu
- sare
- sasbera
- sasoiko
- sator-sagu
- ségarri
- seiréun
- sendátu
- sepultúra
- sífilis
- sinískor
- sobízkar
- sokadantza
- soltéro
- sorgin-áize
- soségu
- suatz
- subill-txendor
- suiñ
- súr-lúze
- sutauts
- taillerdun
- táket
- tantái
- tarrapatan
- tato
- teillégin
- tenporak
- testígutza
- tínte
- tíroka
- tóbera
- tolostúra
- tópeka
- tórto
- trajébaiñu
- tránpa
- trenbíde
- trintxa
- tríste
- trópel
- ttir-ttir
- txábeta
- txakur míngaiñ
- txámarra
- txantxángorri
- txar
- txarri-ágiñ
- txártel
- txatxútu
- txíflo
- txíle
- txímutx txákur
- txínguan
- txipítta
- txírriki-txárraka
- txirtxil bedar
- txitáldi
- txixá-érreka
- txonbolo
- txori-opil
- txósna
- txúleta
- ua-uau
- ugartu
- úle
- umétoki
- untzilla-keixa
- urbédeinkatu
- uretz
- uróillo
- urretx
- urrúma
- Urtézar egun
- uskeríxa
- uuu
- xapi!
- xirbistu
- zái
- zakú-patata
- zan bédar
- zapabúru
- zápla
- zapuztu
- zarrára
- zátar
- zéken
- zénbatero
- zer
- zerráu
- zeterixa
- ziarro
- ziezto
- zílindro
- zintta-dantza
- zíriñ
- zíttal
- zor
- zoroétxe
- zótiñ
- zúek
- zupa-zupia egin
- zurittasun
- zutíttu