izena
- turtukiña, turtukiñie. (-). izena. (Aramaio.) Alua.. Andrie andrie danak belaunek junto eta turtukiñie tapauta. (Orm Aram)..
- 1. tutu, tútua. (c). izena. (haur hizkera.) Ipurdia, genitalak. "Las partes obscenas del hombre y de la mujer." (Izag Oñ).. Zer zabitz Ander tutua bistan dozula?. Gutxi erabilia..
- 2. tutu. (-). izena. (haur hizkera.) Bocina..
- 3. tutu. (-). izena. (haur hizkera.) Coche..
- 4. tutu, tutua. (-). izena. (Eibar.) Tubo. .
- tutulu mendi, tutulu mendixa. (-). izena. (lagunartekoa.) (Eibar.) Alua.. An zeuan ankak zabal-zabalik, tutulu mendixa bistan.. Ik. potxótx.
- 1. txábeta, txábetia. (c). izena. Burdinazko ziria, bizikleta pedalaren ardatza eta bielaren arteko lotura egiten duena, adibidez. Chaveta.. Pedalai txabetia urten eta muturrez aurrera jausi nitzuan./ Txabetiak olguria dauka. . txábetatik izúrrauta egon, . (d). esapidea. Burutik gaizki egon.. Txabetiak faillatzen jotsak./ Txabetako faillua jaukak. ..
- 2. txábeta, txábetia. (-). izena. Perrak, animaliaren kaskuan asentatuta gera dadin, duen belarri antzeko zatia.. Kaskuan perria ola ipintze zan, au urtetze zan, da au okertu itte zan olako tenaza batzuk artu, ta kaskua jaso, ta azpittik gora zea itte zan au txabetia, belarrixa. Roman. .
- txábilla, txábillia. (c). izena. Bihurra emanez artilezko haria iruteko karretea. Carrete para hilar retorciendo la lana.. Txabillia dok e artilliakin pastoriak-eta bueltaka erabiltzen daben aura, karrete aura. Klem./ Gorutan eitte zien [artilezko eta linuzko haria], baiña artillia senduao askoz e. Gizonak e bai txabillan, txabillia esate jakon. Txabillia da, eztakizu e, ola umiak eta gora-gora jaurtitzeko eukitzen daben zer bat, auraxe da txabillia. Aniz. . Tresna hau, normalean, gizonek erabiltzen zuten. Erdian ardatz kakoduna izaten du, egin ahala artilea txabilan bertan biltzeko.. txábillan, . (c). adberbioa. Txabilarekin artilezko haria egiten. . Neguan txabillan jarduten dau jota sua./ Txabillan ikusi dot etxeaurrian.. TXABILLAN EI..
- txakaláldi, txakalaldíxa. (c). izena. Makaldia, ahulaldia.. Gure amak egundoko txakaladixa pasau zeban joan dan udan. .
- 1. txakur, txakúrra. (a). izena. Perro.. Ik. txakurrán sálara joan, jan-txákur, perru. Txakurra egon, . (-). esaera. "Zital edo haserre egon, edo halakoa izan.. Atzo ni etxea jun nitzanian ama zeuan txakurra! Ik. ganau ona egon." (Lar Antz)... txakur zarra izan, . (c). esapidea. Ser perro viejo.. Retegi txakur zarra da. .. txakurran putza!, . (-). interjekzioa. "Y un cuerno!. Sin. txakurran zaunkia!" (Lar Antz).. Sin. .. txakurran moduan jan, . (c). esapidea. Presaka eta aho betean jan. .. txakurrán buztanán modúan beti atzian, . (c). esapidea. Beti atzean gelditzen direnei esana. .. txakurrak dauzka buztanpian!, . (c). esapidea. Kopuru hori ez dela diru gutxi adierazten duen esapidea.. Milloi erdi gutxi pentsatzen jak? Txakurrak jauzkak buztanpian. .. txakurrak pe jan ezinddakua, . (c). esapidea. Janezina.. Saldia, txakurra(k) pe jan ezinddakua. Mertz. .. txakurrai be emuten etxakuenak jan, . (c). esapidea. TXAKURRAK PE JATEN EZTITTUANAK JAN. Gauza eskasak jan. .. txakúrra puzten ibilli, . (c). esapidea. Aurpegi zikina duten neska-mutikoei zera esan ohi zaie:. Zer, txakurra puzten ibilli aiz ala? ... txákur jokátu, . (c). esapidea. UNED. Zitalkeriaz edo gogorkeriaz jokatu.. Patronatuak txakur jokatu dau UNEDekin. .. txakurrának esan, . (c). esapidea. TXAKURRAI BE ESATEN ETXAKONAK ESAN. Decir perrerías.. Txakurranak esan zittuan neregaittik./ Txakurranak esan jostan kotxia markau notsalako. .. txakurrának eiñ, . (c). esapidea. Hacer perrerías.. Txakurranak ein jotsen komisarixan. .. txakurrána eiñ, . (c). esapidea. TXAKURRÁN MODÚAN SARTU. Hitzik esan gabe sartu jende artera, sukaldera adibidez. .. txakurrai be ez opa, . (c). esapidea. Inori ez opa gauza txar bat.. Txakurrai be etxat opa nik orduan pasau nittuanak.. Sin. otsuai be ez opa... an be txakurrak ortosik, . (c). esapidea. Han ere gauzak hemengo antzera.. Alemaniara joan zuan, baiña an be txakurrak ortosik.. Sin. an be bábak lekátik.. txakurrán fláutia!. (b). interjekzioa. (arrunkeria.) TXAKURRAN BI(B)OLIÑA!. Un jamón con chorreras.. . «Txakurraren txilibitua», alegia. ..
- 2. txakur, txakúrra. (c). izena. Policía, guardia civil.. Manifestaziñua asi baiño len an zittuan txakurrak. .
- txákur amorratu, txákur amorratúa. (b). izena. Perro rabioso, hidrófobo.. Txakur amorratuak ainka eindda il zan./ Txakur amorratuan modua kontestau zotsan.. Don.k amorruaren gaitzari txakur amorratúa deitu dio (?). . Ik. amorro, -u.
- txakur míngaiñ, txakur mingáiña. (d). izena. botanika cinoglosum officinale. Lengua de perro.. Lur karetsuetako landare luze xamar honek kirtena eta hostoak ile latzez estaliak ditu eta lore urdin txikle. Li samarrak. Borraja eta larrosarekin batera, hau ere bihotz suspertzailea da, batez ere ardoaz lagunduta..
- txakur-amórro, txakur-amorrúa. (c). izena. Rabia canina, hidrofobia.. Ik. txákur amorratu, amorro, -u.
- txakur-éztul, txakur-eztúla. (d). izena. Eztul zakarra. Tos fuerte.. Txakur-eztula, eztul zakarra dagonian; katarro-eztul normala. Klem. .
- txakur-gaitz, txakur-gáitza. (c). izena. Pertsonen gaixotasunen bat. Tumore bat, dirudienez. Txakurgaitza esan eitte jako beste bat, tumorren batzuk urtetzen dabela. Don. .
- txakúr-toki, txakúr-tokixa. (b). izena. Txakurraren txabola. Caseta de perro.. Sin. txakur-étxe, txakúr-txabola.
