du
- 1. txikittu. (b). du aditza. Xehetu, puskatu. Romper, despedazar.. Baloiakin eskaparate kristala txikittu giñuan. .
- txipriztínddu. (b). da-du aditza. ZIPRIZTINDDU. Zipriztinez bete.. Ixo dau mai geiñera, jo ankiakin, inguruko danak txipriztinddu. Ben. .
- 1. txirbíztu. (d). da-du aditza. Eguzki gogorregiak landare orriak erdi lehortu, edota suaren hurbiltasunak gorputzeko ile puntak erre. Chamuscar.. Beruak txirbiztu, sikatu itten dabenian gauzia; sikatu baiño geixao, kasik erretzeko moduko zer aura, txirbiztuta. Klem./ Atzoko euzkixak artuak ziero txirbiztuittu./ Eskuko bizarrak txirbiztu jat sutonduan. .
- txirikórdau. (d). du aditza. Txirikordak egin. Hacer ristras, trenzas y cosas por el estilo.. Zeiñek txirikordau dotsu illiok?. Ik. txirikórda.
- txistúa bota. (a). du aditza. Escupir. .
- txístua jo. (b). du aditza. Silvar.. Zeintzuk ibilli die bart txistu-joka?/ Trenak txistua joten dau tunelian sartzeko.. Sin. fíua jo.
- txíxa, txíxa. (a). du izena. Orina.. Txixa analizatzeko esan dost medikuak. . TXIXA, mugagabe zein mugatu. NON kasuan TXIXÍAN..
- txórtan eiñ. (b). du aditza. Larrutan egin. Hacer el amor, follar.. Gaur enajoiak etxera txortan ein barik. . Azen.: txortán ere bai.. Sin. txortía jo, narrútan eiñ, narrúa jo, jo.
- txortía jo. (b). du-dio aditza. Larrua jo.. Behiñ an dagon ari jo najotsan txortia.. Basto samar jotzen du askoren belarrira.. Sin. narrútan eiñ, txórtan eiñ, narrúa jo, jo.
- txukúndu. (b). da-du aditza. Garbitu, ondo jarri. Asear(se), arreglar.. Azkenian txukundu dabe Poligono aldia./ Txukundu zaitte puxkat kalera urten aurretik. .
- txuléau. (a). da-du aditza. TXULÍAU. Harrokerian ibili. Chulearse, exhibirse.. Patinete barrixakin kalian txuleatzia gustatze jako. . TXULIAU ere bai adinekoek..
- txutxúrrutxu eiñ. (c). du aditza. Gurdiak atzean pisu gehiegi daramalako burpartika goratu eta atzeak behea jo. Vencer el carro para atrás.. Burdi-garuak partikatik urten da txutxurrutxu ein zoskun.. Ik. txutxúrrutxuka.
- úju eiñ. (d). du aditza. Oihu egin.. Gabaz uju eitten daben orri esaten jotsau gau-txorixa. Don. . Gau-txorien oihuez entzun dugu bakarrik..
- 3. ukatu. (d). da-du aditza. Nekearen nekez etsi. Rendir(se) de cansancio.. Basarrixan eoten zan orduan lana; ura danian urriñ, da ganau-zaintzia, ittulia, gaztaiña zuritzen berriz, e, ukatzeko laiñ. Aniz./ Zalgia parrau eitten da, katiau eitten da dana. Garixa lotu eitten dau, garixa ukatu eitten dau atzenian. Don.. UKATUTA, batik bat. Ukatuta geldittu nitzan lastofarduak jasotzen./ Gure Jose Ramon ukatuta etorri da basotik.. Sin. ukat egiñ. Ik. mangáuta, pót eiñ, étenda.
- uméldu. (b). da-du aditza. Umel bihurtu.. Etxe aretan izarak pe umelduta egoten die, ain dda paraje zokua eze./ Umeldu ero lizundu (belarra). Umeldu ezkero ba urrengo lizuna. Umelak lizuna dakar ondorik. “Bedar umela ekarri dou. Au lizundukok”. Don. .
- urkátu. (b). da-du aditza. Ahorcar(se).. Teillatuko abetik urkatu zeban bere burua (edo urkatu zan)./ Turkian oinddio jente asko urkatzen dabe.. Ik. bere burúa bóta.
- 1. urratu. (b). da-du aditza. Rasgar(se), arañar(se).. Etxatsu ez zuri eskuak urratuko./ Erropa guztiak urratuta etorri die umiak basotik. .
- urrerátu. (a). da-du aditza. Hurbildu. Acercar(se).. Ze pasatzen zan ikustera urreratu giñan da inspeziñora eruan giñuzten. .
- 2. urten. (a). da-du aditza. NORK. Tocar en suerte en un juego de azar.. Loterixiak urten dost./ Ze numerok urten dau?. Hemen ere NORKdunak darabiltzate adinekoek nagusiki, baina gazteagoek ez hainbeste. .
- 4. urten. (d). da-du aditza. Euki ohi den zerbaiten faltan izan: arropa, tresna, etab. Carecer de algo que se ha tenido usualmente: prendas de vestir, herramientas, etc.. Ziero urtenda nago ontzittik; ero erreminttatik ero erreminttetatik. Klem./ ZAspaldixan alkondaratatik ziero urtenda nago./ Segatik urtenda gare. . ZERTATIK urtenda egon, ia beti..
