Azkeneko ekarpenak

Honako hauek dituzu bisitariek erantsitako berba berriak, onespen zerrendan daudenak.

egiñála. (-). 1. egiñala, . (b). adberbioa. EGIÑALÁN, EGIÑALA GUZTIAN. Egin ahal guztian.   A tope.. Eurixa egiñala diardu./ Lana egiñala dauke. . EGI. Ik. emonála.. 2. egiñala, . (-). adberbioa. Egiten den heinean.. Nik egiñala zuk jan eitten dozu./ Piezak egiñala almazenera bialtzen die.. Ik. emonála..
1. frantzes, frantzésa. (a). izena. FRANTXES, PRANTZES. Francés. Nazionalitatea zein hizkuntza. FRANTXES dio Hilarik frantsesteko gerrateari buruz mintzatzerakoan:. Ezin leike ointxe urte askuan frantxesak aguentau. Hil. . FRANTXES dio Hilarik frantsesteko gerrateari buruz mintzatzerakoan: Ezin leike ointxe urte askuan frantxesak aguentau. Beste batean PRANTZES dio. Prantzes be bastante, bastante arek. Gerrate danian Frantzian..
Gabon gába. (b). izena. La Nochebuena.. Nun pasau biozue aurten gabon gaba?.
farra-fárra. (b). adberbioa. FIRRI-FÁRRA. Ugaritasuna edo erraztasuna adierazten duen onomatopeia. Profusamente, con suma facilidad, abundantemente.. Atzo gabian bertsuak farra-farra botatzen giñuzen./ Dirua farra-farra darabille orrek.. Sin. sarra-sarra.
esnétela, esnételia. (c). izena. Nata.. Donatorentzat, esnegoen da egositakoaren esnegaina eta esnetela egosi gabearena.. Sin. apar, esnégaiñ, esnégoen, téla.
goiestali, goiestalixa. (c). izena. Lainoz estalitako zerua eta eguraldi hezea. Udan, eta laborantzararako eguzkia komeni denean esaten da, batik bat.. Goiestali au ezta bape ona tomatiandako./ Goiestali egon da aste guztia.. "Gorrin-egualdixa" deitzen zaio, tomateak, patatak eta abar gorrina erraz harrapatzen dutelako. . Sin. gaiñestáli.
Egualdi ona, bera praka eta gora gona. (-). esaera. (Antzuola.) "Giro onarekin jantzi gutxi behar denez, lan gutxiago egin behar da; ia ez da ezer zikintzen, ez da garbitu behar... Horrez gain, giro ona gauza guztietarako eta denen onerako da: irteteko gogo handiagoa izaten da, pertsona alaiago egoten da..." (Lar Antz)..
elatz. (-). izena. Ik. gelatz.
égixa esan. (b). esapidea. EGIXA ESATEKO. Muletilla con que se empiezan o acaban muchas frases.. Egixa esan bakaziñuak akabatzeko goguakin nago..
2. alkáuete, alkáuetia. (c). izena. Inoiz "chivato" zentzuan ere entzun izan da. .
artálora, artáloria. (b). izena. Flor del maíz.. Batuizu sendor bat artalora ganauendako. . Abere-janaritzat moztu ohi da berdetan. Bi ostrokin batzen da artaloria, da gero gelditzen da andik eta burura bittartian beste bi ostro ero iru, da ari esate jako artagaiña. Don.. Ik. artápunta.
arríttu. (c). du aditza. Segari segarria pasatu.   Afilar la guadaña con la piedra.. "Segia sendatu in dda”. Amostu be esaten dok, baiña arrittu eitten dok. Bi zer dare or. Sendatzen danian arrittuta be etxok balio, pikau ein biok orduan; eta bestela, berriz, amostu eitten dok, pikaduria ondo, baiña arrittu ein biok orduan, arrixakin pasau, gozatu. Don.. Ségiai arríxa pasau edo ségia arrixákin pasau ere bai. Arri-ren lekuan segarri ere bai.. Sin. arráiztu. Ik. amóstu, ségarri, sendátu.
bérro, bérrua. (c). izena. botanika Nasturtium officinale. Berro.. Ur fresco eta garbiko errekatxo eta iturrietan hazten den landare hau oso estimatua da entsaladan jateko, Araba aldean, batik bat. Kirtena hutsa du barrutik, zuztarrak uretan edo ur inguruan izaten ditu, eta arrabete bat edo bi hazten da..
bértan bílbo!. (c). Zerbait bitxia ikusitakoan .

bába. (-). komentario 1 1. baba, babía. (a). izena. botanika Phaseolus vulgaris. Indaba, babarruna. · Alubia, judía . Babak dare bazkaltzeko./ Pinttana danian tolosa-babia. Babia, gorri-biribilla, izeten dok gorrittik beltzera eitten daben ori, da pinttana danian da biribillian tolosa-babia. Gero beste bat pinttana izeten dok luzenkia, da orri baba pinttana. Klem.. Hona hemen baba klase batzuk: baba gorri, -xa. Sinonimoak: Tolosa baba, -ia; tolosana, -ia; baba pinttana, -ia (zuri-beltza, pinttoa), baba beltz, -a (kolore beltzekoa, ez nahastu izen bereko Vicia faba-rekin). Zurietan baba zuri, -xa; baba zuri riñona.. komentario 1 Ik. tolósana, riñóna, tolósa bába, pínttana. babá-lora, babá-loria. (b). izena. Flor de alubia. .. babá-lora, . (-). .. babá-lasto, babá-lastua. (c). izena. El tallo, la planta de la alubia.. Idaurrakin jota babak aletu, ta gero lastua ganauei emoten jau. .. babá-jan, baba-jána. (b). izena. Comilona de alubias.. Biar baba-jana daukau Uberan. .. babá-ale, babá-alia. (a). izena. Baba-garaua.. Aurten baba-ale txikixa dago.. BABA-BÍRRI. Ik. bírrin.. baba-kanpaiak jo, . (-). esapidea. Bazkal ordua heldu.. Baba- kanpaiak jo juek eta etxe aldera egin biarko juagu. ... 2. baba, babía. (b). izena. Ampolla que se levanta en la piel.. Atxurran jardun dot eta babiak urten dost eskuan./ Zapata barrixak babak etaratzen doste. ..
atrebentzia ez bada. (c). esapidea. Zerbait delikatua galdetzeko edo esateko sarrera formula.. Atrebentzia ezpada, zenbat urte daukazu?.
banástatxo, banástatxua. (b). izena. Banasta txikia.   Espuerta de pequeña dimensión.. Banastatxua artu ta guazen lurretara.. Sin. otxarren, lur-bánasta. Ik. lurréta.
2. abitaziño, abitaziñúa. (b). izena. Logela.   Cuarto.. Etxe edarra da. Lau abitaziño, sukaldia ta komuna.. Etxea erretzen denean, adibidez, ABITAZI. Sin. kuárto. Ik. sála.
ádur, adúrra. (a). izena. Lerdea.   Baba. . Adurra darixola dago beti./ Adur potzua zeukan izaran eindda.. Ik. áupez. adúrra dárixola, . (-). esapidea. Zerbaiti begira: neska, mutil, jaki..., miretsirik. . Biaje guztia adurra darixola ein giñuan, azafatei begira...
milla alde egon ez. (b). esapidea. Alde handirik egon ez.. Presidente bata izan, bestia izan, eztago milla alde..
1. agiri. (a). da-du aditza. AGERI. Begian aurrean egon.   Aparecer. Estar a la vista, en el campo visual.. Nere karteria ezta iñun agiri./ Begiratuizu gure umiak agiri dien ala zer.. Orainaldi bukatugabean eta lehenaldi bukatu gabean erabil daiteke. Era bukatuetan agertu. Ietargixa agiri da: iretargia ikusten da; ietargixa agertu da: iretargia azaldu da, irten da. NOR-NORK bezala ere erabil daiteke. Keixa arboliak eztau agiri bape aleik./ Orrek agiri dabe diru asko daukela..
Aberatsa, infernuko legatza; pobria, zeruko gloria/loria. (-). esaera. (Lar Antz). Erlijio kutsuko esaera. Hurrengo bizimoduan pobrea ondo biziko dela, alegia. . Aberatsa, infarnuko..
3. áize, aizía. (b). adjektiboa. (despektiboa.) Buruarina, txoriburua, haizetsua.   Casquivano, -a.. Zure alaba ori aize xamarra da.. Sin. aizetsu.
3. agíña. (c). izena. botanika Taxus baccata. Tejo.. Orri iraunkorreko konifera. Gutxi daude eta beste arbola mota batzuen artean egon ohi dira. Batzuk arrak eta beste batzuk emeak dira. Bere hazi gorri mamitsua ez, beste guztia pozoitsua du. Oso adartza zabalekoa. Nekez hazten da, baina bi mila urte inguru bizi daitekeela uste da. .