izena
- ordubéte, ordubetia. (b). izena. Espacio de una hora.. Ordubete nago zure zaiñ./ Ordubetetik ordubetera artu pastillia./ Ordubetian aillegau naiz Donostiara. . Ordubetia forma honelakoetan: Lenengo ordubetia aspergarrixa izan da. .
- óre, oría. (c). izena. ORA. Orea. Masa; de pan, normalmente, pero también de croquetas, etc.. Eromaixan iriñez, urez da azkarriz eitten da oria./ Etxian eitten danian eromaixan . ORA ere badio Don.k. Gaur egun masa entzuten da gehiago..
- oréganu, oréganua. (d). izena. botanika ORÉANU. origanum vulgare. Orégano.. Hostoetan poltsa txiki usaindunak ditu, ur tantaren itxurakoak. Gure artean landare honen sendagaitasuna ezaguna bada ere (jan ondorengo astunak arintzeko, adibidez), gehiago erabiltzen da odoloste eta buzkantzei gustua emateko. .
- 2. oriáu, oriáua. (d). izena. Oreaketa. Acción o efecto de orearse.. Etxetik etara eta oriau bat emon bia otsake amai./ Jubilauen bazkaixan arek artu zeban oriaua. .
- óritz, orítza. (c). izena. Behiak txahala egin berrian ematen duen lehenengo esnea. Calostro.. Txala garbitzeko dala ona esaten dabe, inportantia izaten dala oritza eratia txalak. Klem.. Beste abereena ere bai. .
- órma, ormía. (b). izena. Muro, pared.. Orma gaiñian jarritta pasatzen dau atsaldia. . Jeneralean orma "muro" da eta pareta "pared", baina inoiz nahasian ere entzun daitezke. Zera dio Don.k. Iñoiz esaten da neurri bat danian, etxe batek e, "etxe zabala dok aura, bai orma-barruak onenbeste metro kuadrau jauzkak". Don. Leintz aldean orma erabiltzen da beti.. Ik. arri tta orma ibili, soórma, paréta. orma bixak jo, . (-). esapidea. . Ik. pareta bixak jo..
- 2. orpo, orpúa. (d). izena. Arbola eta landareen oina, ipurdia. Pie o base de plantas y árboles.. Larrosa orpuan trabau ta muturrez aurrera jausi nitzan. .
- 3. orpo, orpúa. (d). izena. Fruta arbola unitatea.. Gure sagastixan berrogei sagar-orpotik gora egongo da .. SAGAR-ORPO eta gipuzkerako SAGAR-ONDO gauza bera dira. Ia bakarrik kopurua adierazterakoan, edo arbola-oina seinalatzerakoan esaten da. Bestela sagar-arbola, piku-arbola... eta normalean sagarra, pikua, keixia... soilik.. Ik. maats-órpo.
- orpoázur, orpoazúrra. (-). izena. Cacáneo..
- órratz, órratza. (a). izena. Aguja, alfiler.. Orratza esaten jakok pa buruduna, erderaz puntilikabua. Puntilikabua etxakuan esaten? Púntili-kábo ba, alde batetik puntia ta bestetik burua daukalako izengok. Don.. ORRATZ generikoa da; soilik esaten denean, badirudi "alfiler" (orratz buru-txikixa edo puntilikabua) ulertu behar dela. Jostekoa denean, berriz, jostorratz. Mota asko daude. . Ik. jostórratz, íxteko órratz, galtzétorratz, albándorratz. órratz buruzuri, orratz buruzurixa. (-). izena. "Txapela edo burua zuria duen orratza." (Lar Antz). .. órratz búrubeltz, órratz búrubeltza. (c). izena. Mantilak eta katiatzeko erabiltzen den buru beltzeko orratz luze samarra. Aguja de cabeza negra que se usa para sujetar mantillas, etc.. Orratz buru-beltza lenao mantillak eta katiatzeko erabiltze zuan; luzia buru beltzakin. Klem. ..
- órratz buru txiki, orratz buru txikixa. (c). izena. ORRATZ PUNTILÍKABO. Alfiler.. Kaja baten orratz buru-txikixak dare, eta bestian jostorratzak.. Sin. ORRATZ PUNTILÍKABO, órratz puntilíkabua.. Ik. órratz.
- órratz búrubeltz, órratz búrubeltza. (c). izena. Mantilak eta katiatzeko erabiltzen den buru beltzeko orratz luze samarra. Aguja de cabeza negra que se usa para sujetar mantillas, etc.. Orratz buru-beltza lenao mantillak eta katiatzeko erabiltze zuan; luzia buru beltzakin. Klem. .
- órratz buruzuri, orratz buruzurixa. (-). izena. "Txapela edo burua zuria duen orratza." (Lar Antz). .
- órratz-búru, órratz-burúa. (c). izena. ORRAZBURU. Cabeza de alfiler.. Orratz-buruan tamaiñokua izaten da arbi-azixa. .
- 2. orrazi, orrazíxa. (d). izena. Peine. Pieza del telar que sirve para separar los hilos de la urdimbre para que entre ellos pase la lanzadera.. Ortik zintzilik zoiazten orrazixak; osea, segun emen ze dibujo jartzen ziñuan, orduan orrazi bat ero beste jasotzen zeban. Josu.. Ehundegiaren orrazia lauki zuzen luze bat da, kana edo kanaerdikoa. Honen barruan, luzetara jarrita, idobala antzeko soka batez egindako tira batzuk ditu, eta tira hauen tartetatik zutariak pasatzen dira. .
- orrázkera, orrázkeria. (b). izena. Orrazteko era. Peinado.. Oso orrazkera zelebria erabiltzen dau. .
- orrázketa, orrázketia. (c). izena. Orrazte lana. Peinado.. Baiña mutill, ze orrazketa ein ddozu, len baiño okerrago zare ta. .
- 3. orraztu, orraztúa. (c). izena. Orrazketa. Peinado.. Astuai orraztu bat emon bia jako ferixara eruateko./ Orraztu on bat emoixezu ille orrei. .
- 1. orri, orríxa. (a). izena. Hostoa. Hoja vegetal.. Sin. óstro. Orri sendorra lepuan eta zozokumak kolkuan, . (d). esaera. Aitari entzuna. Ez dakit ziur zer esan nahi duen. Udaberriaren etorrerari buruzkoa dirudi. Orri sendorra, itxundutako orria, agian.. Orri sendorra lepuan eta zozokumak kolkuan. .. orrixa eiñ, . (-). esapidea. Zuhaitz adarrei hostoa kendu abereei jaten emateko.. Sin. itxúndu..
