izena
- 2. gogo, gogúa. (b). izena. Memoria, recuerdo, mente; pero solamente dentro de locuciones como las siguientes:. Hauek guztiak BURUrekin ere egiten dira: burura etorri, etab.. gogúan gorde, . (c). du aditza. Recordar, conservar en la memoria.. Txikittako gauzak goguan gordetzeittut oinddio. Hauek guztiak bururekin ere egiten dira: burura etorri, etab. .. gogúan euki, . (b). du aditza. Recordar.. Goguan daukat oinddio zer esan zostazun Urkiolako pagopian. . Sin. burúan euki.. goguan artu, . (b). esapidea. Aintzat hartu.. Goguan artu aittak esaten dotsuna... gogótik joan, . (b). zaio aditza. Ahaztu.. Gogotik joanda neukan zure izena./ Etxat gogotik joan frailliak esan zostana. .. gogóra etorri, . (b). zaio esapidea. Burura etorri, oroitu.. Etxatak gogora etortzen zeaittik asarretu zien. ..
- 1. gogo, gogúa. (a). izena. Gana, apetito, deseo.. Zinera joateko gogua daukat./ Operia ikusteko gogoz geratu nitzan. . Nun gogua an zangua, . (-). esaera. "Nahi dena egiten denean esaten da.".. gógoz, . (-). . 1. gógoz, . (b). adberbioa. Borondatez.. Uste dot bere gogoz etorriko zala./ Nere gogoz aurten ez giñake bakaziñotara joango./ Eziozu umiai gogoz kontra —edo goguaz kontra— jan eraiñ. .. 2. gogoz, . (b). Gogotsu.. Gogoz asi dau kursua.... góguak eindda egon, . (c). esapidea. Gogo handia izan.. Nepalera joateko goguak eindda nago (edo goguak nago)... gogúaz kóntra, . (b). esapidea. GOGÓZ KONTRA. En contra de la voluntad.. Goguaz kontra jan neban afarixa./ Aman gogoz kontra joan zan estudixatzera. .. gogúak emon, . (c). esapidea. Gogo edo gutizia bat betetzeko gogoa etorri.. Goguak emoten zotsanian tabernara joaten zan lanak lagata./ Dantzara joateko goguak emoten dost. ..
- gogúangarrízko, gogúangarrizkúa. (d). izena. Gogoan eukitzekoa. Memorable.. Ilddakuak pai. Kuatro de otubre, goguangarrizko eguna. Or txokia eukiben anguak eta emenguak. Ben.. Behin bakarrik jaso dugu. Bi ekinalditan bezala dio: gogúan-garrízko. .
- gói, góixa. (a). izena. La parte de arriba (el techo, etc.); arriba.. Goixa jausi zan baiña iñor etzeban azpixan arrapau./ Zein dago goixan?. adb. gisa batik bat: goixan, goittik, gora.... Ant. be. góixak béia jo, . (c). esapidea. Caerse el mundo.. Etxatak bape inporta goixak beia joten badau be. .. goixak artuta ibilli, . (-). esapidea. Ezinean ibili.. Hamalau urteaz etorri nitzuan Mundraure, profesionalera. Gauza gutxi ein naixuan nik han. Goixek hartute ibili nitzuan ta pasaportie emun justien. (AA ArrasEus, 190. o.) .. eutsi goixai!, . (c). interjekzioa. EUTSI GOIXAI. Norbait animatzeko oihua.. Ale, eutsi goixai, euria dok eta! ... goixan-béian, . (c). adberbioa. (adierazkorra.) Copiosamente (llover, granizar, nevar...).. Eurixa goixan beian ziarduan etxeratu giñanian. .. goixan zerua ta beian lurra geldittu, . (c). esapidea. Ezer gabe gelditu. ..
- 1. goiaga, goiagía. (d). izena. Gailurra eta zapataren artean, gailurraren paralelo ezartzen diren egur handiak, gainean gapirioak botatzeko.. Egurra obrakua eitte giñun guk maiorixia, eitte giñuzen ba postiak, frontalak, goiagak esate jate teillatuen azpikuei, eta gero kapirixuak (teillatuko latia josten jakon arek), da gero latia. Benito.. Donatok, ostera, gailur-egurrari esaten dio.. Ik. gaillur-egur, alboága, káballo.
- goiérre, goierría. (d). izena. Zerua estalita dagoelarik egiten duen bero handia. Calor con el cielo nublado.. Euzki bareko zera dagonian goierria esate jakok; udan da, berua ta laiñopia. Klem.. komentario 1 Sin. ostérre.
- goiestali, goiestalixa. (c). izena. Lainoz estalitako zerua eta eguraldi hezea. Udan, eta laborantzararako eguzkia komeni denean esaten da, batik bat.. Goiestali au ezta bape ona tomatiandako./ Goiestali egon da aste guztia.. "Gorrin-egualdixa" deitzen zaio, tomateak, patatak eta abar gorrina erraz harrapatzen dutelako. . Sin. gaiñestáli.
- goittei, goitteixa. (d). izena. (Angiozar.) Ganbaran altura baten jartzen zen egurrezko plataforma. .
- 2. goiz, góiza. (a). izena. La mañana.. Goiz guztian eztau atertu./ Ezta edarra izan gaurko goiza. .
- góiz. (-). izena. (Leintz.) GOX (LEIN.). GOX (Lein.).. 1. goiz, . (a). adberbioa. GOX (LEIN.). Temprano.. Goiz jaiki da.. Ant. berándu. . góizago, . (-). GOIZAO. .. . goiz-goiz, . (a). adberbioa. Oso goiz.. Goiz-goiz jaiki biou biar. .. . goizían góiz, . (b). adberbioa. Oso goiz. A primera hora de la mañana.. Biar goizian goiz ebaikot bedarra. .. . goizetik gabera, . (-). esapidea. "Bat-batean, azkar.. Goizetik gabera aberastu zan. . Ordena gazteleraren kontrakoa da: de la noche a la mañana." (AAG Eibes)... . góizegi, . (a). adberbioa. Demasiado temprano. .. . góizagoko, góizagokua. (c). izenlaguna. Normala baino lehenago etorri ohi den fruitua.. Leka onek goizagokua izan bia dau oingoz loria eukitzeko./ Gari-pikua ero, goizagoko pikua dauke etxe aurrian. ... 2. goiz, góiza. (a). izena. La mañana.. Goiz guztian eztau atertu./ Ezta edarra izan gaurko goiza. .. 3. goiz-, . (-). aurrizkia. Goizagoko zenbait fruitu izenek daraman aurrizkia.. Ik. ondorengoak.. . goiz-pátata, goiz-pátatia. (c). izena. Patata temprana.. Goiz-patatia uda asierarako etortzen da. .. . goiz-keixa, goiz-keixía. (d). Azkar etortzen den gerezi mota. Goiz-keixa zurixa eta goiz-keixa gorrixa daude.. Ik. kéixa.. . goiz-gaztaiña, goiz-gaztaiñia. (c). izena. Lehenengo datorren gaiztaina mota.. Ik. gaztáiña.. . goiz-gári, goiz-garíxa. (d). Maiatz-ekain aldera ebakitzen den gari mota. Lasto motzagoa izaten du.. Goizgarixak bestiak baiño geixao emoten juan, baiña maietzian edurra eiñ ezkero zuan txarra. Urte baten Urrupaingo Joxek sailla galdu juan olaxe. Klem. ...
- goizago, goizagoko. (-). izena. Ik. goiz.
- goizálde, goizaldía. (d). izena. Gauaren azken partea, egunsentiaren aurrekoa. La última parte de la noche, anterior al amanecer.. Goizaldera trumoi galantak izan die./ Goizaldian agertu da gaur Mila.. Ez da tarte zehatzegia. Egunsentia ere barne izan dezake. . Buelta Madalen, goizaldia den, . (d). esaera. Inoiz entzuna nuen esaera hau, baina esanahia harrapatzen ez, eta amari galdetu nion. Azalpen hau eman zidan:. Zela esangostat pa, modu askotara entendidu leikek. Esate baterako? Goizaldian fiestarako gogua ero... Klem. ..
- góizeti, góizetixa. (c). izena. Goiz parte osoa. La mañana (creo que en oposición a atsalde). Goizetixa etxian pasatzen dau estudixatzen./ Goizeti geixena lotan emun dau.. Egunaren parte horretan egiten den aktibitateaz mintzatzerakoan. Gero eta gutxiago entzuten da..
