Bergara aldeko hiztegia
Maláa.
(d).
Toponimoa.
Elgetan, herrian bertan, zegoen ermita. · La Magdalena, ermita de Elgeta ya inexistente.
Malaako kanpai-otsa entzuten zen Uberan ipar-mendebaleko haizeak jotzen zuenean, zera ei zioen: «Au-dek-miseria! au-dek-miseria!» Beste baten esanetan, berriz, zei-ñe-kin! zei-ñe-kin! Esaten zuen, eta erantzuten zion Uberakoak: dana-danakin! dana-danakin! Zeinekin ezkondu, alegia, eta edozeinekin. Lehenago zenbait eliza edo ermitatako kanpai-hotsaren azpian esaldiren bat irakurri ohi zen, erritmoaren arabera, eta leku diferenteetako kanpaiek elkarri erantzun ere egin ohi zioten..
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
malakatáe, -i,, malakatáia.
(d).
Izena.
Gari jotzeko antzinako sistema. Sagarra xehetzeko edo errementari lanerako ere erabiltzen zen. · Antiguo sistema de trillar consistente en un eje, donde se encontraba el machaque, al que se giraba por medio de una pértiga tirada por una yunta o una caballería. También se usaba en en fraguas, etc.
“Ganauekin erabiltzen zan zer bat, ola bueltaka-bueltaka; gero poleakin ero, eztakit nik zela, erabiltze juen matxakia. Pare bat beikin. Malakataiakin gari joten. Klem.”
Sagarra jotzeko ere bai. Sagarra joteko makinia. Modu askotarakuak: batzuk eskuz eraitteko, au eskuz eraittekua da, beste batzuk motorrakin, beste batzuk e malakataia esaten jakon, ganauakin ibiltzekua. Don. Sistema hau errementariek ere erabiltzen zuten, besteak beste, taladroari eragiteko: Malakataian; arek taladruai eraitte otsan, taladrua zulatzen juate zan. Inaz..
ohar bat
malárdatz.
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
maláletxe.
1.maláletxe, maláletxia.
(b).
Adjektiboa.
lagunartekoa
Jenio txarrekoa. · Malaleche, persona de mal genio.
“Pelotari ona da, baiña malaletxia.”
Sin. letxe txarreko..
2.maláletxe, maláletxia.
(b).
Izena.
lagunartekoa
Jenio txarra, haserrea.
“Oinddio etxat pasau malaletxia.”
Esamoldeak:
maláletxian egon.
(b).
Esapidea.
Jenio txarrez egon.
Sin. letxe txarrian egon..
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
malamente.
Adberbioa.
malamentian.
"Egoera txarrean, gaizki.
“Berriz ezkondu zanian lelengo umiak malamente laga zittuan." (Lar Antz)”
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-approximately-equal-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
malapartáu, malapartáua.
(c).
Adjektiboa.
adierazkorra
Aldrebesa (bai lekua, bai pertsona), suerte txarrekoa, gauzak aldrebes irteten zaiona. · Se dice, sobre todo, de las personas o parajes abandonados de la mano de Dios.
“Familixa orrek suerte malapartaua dauka, gero./ Ondo malapartaua dok gizajuoi./ Paraje malapartauan dago Aizpurutxo.”
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
malápata, malápatia.
(b).
Izena.
lagunartekoa
Suerte txarra. · Mala pata, mala suerte.
“Aspaldixan egundoko malapatia darabille beixekin.”
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
malátu, malátua.
(c).
"Canal depósito de molino." (Izag Oñ).
Bergaran bada Málatu izeneko baserri bat, errota izandakoa..
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
malatx, malátxa.
(d).
Izena.
Gaztaigintzan esnea irabiatzeko erabiltzen den makilatxo belarriduna.
ohar bat
zákill.
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
málba, malbía.
(c).
Izena.
botanika.
Malva sylvestris.
malma.
Malva.
Bi malba klase daude, loraduna (gehien hazten dena) eta loragabea. Sendagintzan erabilia, enplasto moduan zein infusioan hartuta.
.
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-price-tag-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-approximately-equal-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
malbábisko, malbábiskua.
(c).
Izena.
botanika.
Althaea officinalis.
Malvavisco.
Luze-luze hazten den landare iletsu honek lore malba batzuk izaten ditu, eta gehienetan ur ertzetan sortzen da. Bere zuztarra katarrua biguntzeko erabiltzen da, egosi eta ura ezti apur batez hartuta.
.
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-price-tag-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
malda, maldía.
(d).
"Cuesta muy grande, intransitable. Si se cae por ella, no se para hasta pasarla toda." (Izag Oñ)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
maldizíño, maldiziñúa.
(c).
Izena.
maldeziño .
Biraoa. · Taco, juramento.
“Karreteruak diñuenez irixak eztabe aurrera itten maldiziño batzuk bota barik./ Erderaz e, maldeziñon bat entzuten bagiñuan. Erderaik etzan gerra aurretik emen. Don. (AA BergEus, 343 o.).”
MALDEZI.
jurámentu.
Esamoldeak:
maldizíñoka.
(c).
Adberbioa.
Maldizioak botatzen.
“Maillukiakin atzaparra jo zebanian baztarra guztiak erre zittuan maldiziñoka.”
Esaldi hau oso entzuna da: maldiziñoka «baztarra» (sic) guztiak erre.
.
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-approximately-equal-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
máleta.
1.máleta, máletia.
(a).
Izena.
Maleta.
2.máleta, máletia.
(d).
Izena.
Haurdunaldia.
“Zela zan ori? Izena, ikuste ebana (Ezkioko amabirjina). Gero beintzet e maletiakin agertu zan Bilbon. Jesus barrixoi a izengo zan. Fran. (AA BergEus, 346. o.).”
3.máleta, máletia.
(c).
Izena.
Jokalari txarra, kirolean, adibidez; brometan eta familia giroan, batik bat; apelatibo gisa, sarri. · Maleta.
“Bittorren kontra partidua galdu? Maleta! Makaloi, alakuoi./ Neuk pe irabaziko neukek olako maleta baten kontra.”
Gaztelerazko "malo"tik, ziurrenik.
.
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)
málkar, malkárra.
(d).
Izena.
Aldapa zakarreko lekua. · Pendiente escabrosa. /"Malkar bat: una cuesta no lisa, sino con altibajos, con saltos y maleza." (Izag Oñ).
“”
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
málo.
1.málo, málua.
(c).
"Cualquier insecto dañino de las plantas: escarabajo de la patata, etc." (Izag Oñ)
2.malo.
(c).
Adjektiboa.
Txarra. Adinekoek inoiz esaten dute baldintza zentzuko esaldien bukaeran, sententzia moduan: hau edo bestea gertatzen bada, ·"malo".
“Arek astegunian etxetik afalduta ta eskuan purua dabela urtetzen badau, malo./ Gure jefia antiaju beltzekin datorren egunian, malo.”
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
malúskau.
(d).
da
du
Aditza.
Muskildu, lardaskatu. Magullar(se), estropear(se).
“Umiak oillaskua jan ez, baiña dana maluskauta laga, bai./ Txakurrak sagar guztiak maluskau dittu.”
Perretxikuak, adibidez, plastikoan nola-hala ekartzen badira, maluskauta geratzen dira..
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-info-squared-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-quote-96.png)
![](/modules/custom/hiztegia/assets/icons8-medium-priority-96.png)