aditza
- áinddu. (-). aditza. 1. ainddu, . (a). du aditza. Agindu. Mandar, ordenar.. Zeiñek aintzen dau Españan?.. 2. ainddu, . (b). du aditza. Agindu. Egingo duela esan. Prometer.. Aprobatzen bazeban, bizikletia erosiko notsala ainddu notsan./ Zapateruak biarko eindda eukiko zittuala ainddu zostan.. Ik. berbía emon.. 3. ainddu, . (c). dio aditza. Indarrez gauzaki astun bat mugitu. Forzar, hacer fuerza.. Zuek ainddu ortikaldetik./ Palankia sartu ta ainddu bekaldetik. . Harri handi bat mugitzerakoan, ate bat forzatzerakoan eta horrelakoetan erabilia...
- 2. ainddu. (b). du aditza. Agindu. Egingo duela esan. Prometer.. Aprobatzen bazeban, bizikletia erosiko notsala ainddu notsan./ Zapateruak biarko eindda eukiko zittuala ainddu zostan.. Ik. berbía emon.
- 3. ainddu. (c). dio aditza. Indarrez gauzaki astun bat mugitu. Forzar, hacer fuerza.. Zuek ainddu ortikaldetik./ Palankia sartu ta ainddu bekaldetik. . Harri handi bat mugitzerakoan, ate bat forzatzerakoan eta horrelakoetan erabilia..
- aintzakótzat artu. (b). du aditza. AINTZAKÓTZAT EUKI. Aintzat hartu, kontuan hartu, eduki. Dar importancia a algo, prestar atención.. Nik esandakua etziñuan aintzakotzat artu eta oin ikusi ze pasau dan./ Gaztetan urtero joaten giñan Urkiolara; eurixa ta kilometruak ez giñuzen aintzakotzat artzen./ Arek bere burua, beste iñor eztauka aintzakotzat..
- aittátu. (a). du aditza. Aipatu. Citar, mencionar, mentar.. Eztau soldau juan bia danik aittatu./ Ez idazu aittatu fubol kontuik, leporaiño nago ta..
- 1. aittu. (c). du aditza. Aditu. Entzun eta ulertu, aldi berean. Oir y entender al mismo tiempo.. Aittu dok zer esan daben telebisiñuak?/ Altutxuago berba eidak, etxuat ezer aitzen da.. Hitz hau Bergaran baino, inguruetako herrietan erabiltzen da gehiago..
- áitzen émon. (b). du aditza. Aditzen eman, jakinarazi. Avisar, advertir, hacer saber.. Aitzen emoixok ire anaiai biar afaixa dagola./ Iru aldiz aitzen emon notsan ixilik egoteko, baiña kasoik pe ez..
- aixkirátu. (b). da aditza. Adiskidetu. Bakeak egin, edo lagun egin berriro, haserrealdi baten ondoren. Amigarse después de un enfado, reconciliarse.. Itxuria Mikel da bere nobixia aixkiratu die, alkarrekin ikusittut beintzat eta./ Umiak, aserretu eta aixkiratu belaxe eitten die.. Sin. lagundu. Ik. aixkíre. aixkiratuko da oilluak txixa eiñ orduko., . (-). esapidea. (Lar Antz). Nahi eta nahiez adiskidetu beharko duela...
- 2. aizáu. (c). du aditza. Notizia bat, -jakitea komeni ez dena, gehienetan,- barreiatu. Aventar alguna noticia o asunto, generalmente cuando ésta convendría ser silenciada.. Ik ixilik gordetzeko esaixok eta ikusikok; laster aizauko jok erri osuan..
- 1. aizáu. (b). da aditza. Haizatu. Haizez bete ganadua eta lehertzeko zorian jarri. Hincharse el ganado.. Beixai arbi-atala trabau jako eztarrixan da aizau ein dda. Betenaixuai diar ein biako jako./ Aizautakuan emoten jakon, jaboia urtu balde baten ero ta sartu aotik jaboi-ura, al danik kargauena. Bikarbonatua ta geruao etorriko zien. Eta goma bat estegorrittik, estegorrira barik brantzara sartu, zaku-aundira aiziak etaratzeko, ori be eitten jakon. Don.. Jaboi-ura, bikarbonatoa eta tuboaz gain beste laugarren sistima bat ere erabiltzen zen haizatutako ganadua oneratzeko: béixa zúlatzekua: (tubo bat zuan punta zorrotzakin. Don.) urdailetik sartzea. Gurean beixak zulatzeko eztena deitzen zitzaion..
- ajáu. (b). da aditza. Kolorea joan. Itxuratxartu. Ajarse.. Alkondara ori oso ajauta daukazu ta ezizu jantzi./ Gaztetan ni be ederra nitzuan baiña oiñ majo ajauta najaok..
- ajústau. (c). aditza. Doitu. Ajustar. .
- akáau. (a). da-du aditza. Animalia bat berez hil edo norbaitek hil. Morirse o matar un animal. Ixilik ezpaago jota akaau eingo aut. . Iru eguneko txala akau jakue./ Atxurrakin buruan jota akau juan txakurra. Ixilik ezpaago jota akaau eingo aut. . Pertsonez ere esaten da lagunarteko hizkeran. Ixilik ezpaago jota akaau eingo aut.. akáauta, . (-). . 1. akaauta, . (a). adberbioa. Hilda (abere bat).. Txakur bat akaauta zeuan kamiñuan... 2. akaauta, . (a). adberbioa. Oso nekatuta, lehertuta. Cansado, derrengado. . Mendixan izan nitzuan atzo, ta gaur jota akaauta najaok....
- 2. akabau, akabaua. (b). aditza. Pulir. Metalezko piezei azala leunduz akabera eman.. Aixkoria zorroztu ta akabau. Jen./Joan zaittez Txopanera ia akabau dittuen nere piezak. (Etxba Eib). .
- 1. akordau. (a). zaio aditza. Oroitu, gogoratu. Acordarse.. Zure izena etxat akordatzen./ Akordau jatzu ogixa ekartzia?. akordauta be, . (c). esapidea. Akordatzen naizen bakoitzean; hura zen hura.. Guk pasau giñuzen gosiak. Akordauta be..... akordau eraiñ, . (b). aditza. Oroitarazi.. Akordau eraixozu biar dentistia daukala...
- 2. akordau. (c). da aditza. Konturatu, ohartu. Darse cuenta. Oinddio akordau barik zare Beeko estaziñoko etxiak botaittuena?/ Gaur be andik pasau naiz baiña enaiz akordau..
- akordúa artu. (c). aditza. Gauza jakin bat egiteaz oroitu. Acordarse de hacer algo concreto.. Bakaziñotara joan bai, baina telefonua jotiakin be akordua artu./ Ibiltzia komeni jako baiña eztau sekula orren akorduik artzen.. Zeren edo Zerekin akordua artu..
- akordua euki. (c). aditza. Zerbaitetarako oroitzapena izan. Gehienetan zerbait egiteko burutazioa, detailea. Tener el detalle, la ocurrencia.. Errittik pasau eta ama bisittatzeko akordua be etxuan euki./ Erromara joan zanian postal bana bialtzeko akordua euki zeban..
