Skip to main content

dio

  • 3. ainddu. (c). dio aditza. Indarrez gauzaki astun bat mugitu.   Forzar, hacer fuerza.. Zuek ainddu ortikaldetik./ Palankia sartu ta ainddu bekaldetik. . Harri handi bat mugitzerakoan, ate bat forzatzerakoan eta horrelakoetan erabilia..
  • áinka eiñ. (a). dio aditza. Haginka egin.   Morder.. Txakurrak ainka ein zotsan neskatilliai.. Ik. eldu.
  • ámaiñ emon. (c). dio aditza. (Eibar.) Jaregin.   Dar suelta, liberar.. Amaiñ emon zetsan bere buruari, eta jausi zan azkenengo bizi-modura. (Etxba Eib)./ Amaiñ emon txorixari. .
  • amorrátu eraiñ. (b). dio aditza. Haserrearazi.. Ezidazu amorratu eraiñ.. Ik. gogaitt eraiñ, asarretu, entendidu, pentsau. Ik. asarrétu, gógaitt eráiñ, entendidu, pentsáu.
  • ántz émon. (a). dio aditza. Igarri.   Adivinar, acertar.. Arpegixan antz emoten jakon gizurretan zebillena./ Sasi-mediku batek antz emon zotsan azkenian.. Ik. igárri.
  • ardúra izan. (a). dio-zaio aditza. Axola izan.   Importar.. Bai, asko ardura jat neri./ Berandu bazatoz be, eztotsa ardura. . NOR-NORI edo NOR-NORI NORK, bata zein bestea..
  • 3. asárre eiñ. (a). dio aditza. Errieta egin.   Reñir a alguien, reprender.. Amak asarre ein ddost. .
  • 1. atzetik emon. (b). dio aditza. Ibilgailu batek beste bat atzetik jo.. Atzo atzetik emon josten San Juango rektan. .
  • áxaxa émon. (c). dio aditza. Azuzar al perro para que muerda y, por extensión, incitar a alguien a algo.. Txakurrai axaxa emon zotsan./ Badakitt mutiko orrei zeiñek emoten dotsen axaxa guri kartelak apurtzeko./ Orregaitik ez ei ziran falta zirikatzailliak diskursua ein zeixan axaxa emonaz. (SM Ezten).. Sin. xaxatu (Lein.), xaxau (Eib.). Sin. xaxatu.
  • bárre eráiñ. (b). dio aditza. Hacer reír.. Beti jentiai barre eraitten ibiltzen da. .
  • 1. begiratu. (a). dio aditza. Mirar.. Eztost begiratu be eiñ.. NOR-NORI-NORK. . Ik. béittu.
  • béittu. (b). dio aditza. Begiratu.   Mirar.. Beittu nun dagon txakurra./ Nik Ixabeli beitu notsan albora ta, Bidalek pe beitu oskun guri. Fran. (AA BergEus).. Agintzerakoan erabiltzen da gehienbat.. Ik. begirátu. beittu baten, . (-). esapidea. A primera vista.. Beittu baten ondo bizi da. (Lar Antz) .. beittu bat, . (c). Begirada bat, begiratu bat.. Emoixozu beittu bat umiai. ..
  • 3. bérdin izan. (a). dio-zaio aditza. Dar igual.. Berdin jat edo dost, biak entzuten dira.. Sin. igual izan.
  • bost ardura. (b). dio-zaio esapidea. Bost axola, axola ez izan.. Bost inporta dotsa ari aman esanak, edo bost inporta dotsa ari aman esanak. .
  • burútik (gora) eiñ. (-). dio esapidea. BURÚTIK (GORA) ERÁIÑ. Amorratu eragin, higuindu.. Aurtengo udan umiak burutik ein ddoste./ Len ijittuak burutik gora eitten . Sin. burúzkainka eiñ.
  • déittu. (a). dio aditza. Llamar.. Biar deittuidazu telefonoz.. Ik. dei, díar eiñ.
  • díar eiñ. (a). dio aditza. Deiadar egin, deitu.   Llamar.. Biar, goizeko zazpiretan diar eidazu./ Barzelonatik diar ein ddotsue telefonotik. . Ik. déittu.
  • 9. egin. (a). dio aditza. Bale-baleka eta beste zenbait haur jolasetan, eliminatu, harrapatu.. Hodei, eindda zare, len ikusi zaittut eta. Oiñ pagatzia tokatze jatzu..
  • ékiñ. (a). dio aditza. Hasi.   Empezar algo, comenzar.. San Jose... kendu ta jaixten ekiñ (ardiak). Hil./ Lanai ekin notsan da akabau arte enitzan geratu./ Ekin gontsan pelotan da azkenerako izardittu./ Irixak ekin jaue saltoka, jo batera ta jo bestera. Ben.. Adinekoek NOR-NORI-NORK gisa jokatzen dute. Askotan NORI ez da agertzen esaldian: Pelotan ekin gontsan./ Zarataka ekin zotsan, etab. Gaur egun askok asi bezala (NOR) jokatzen du.. Ik. ási, laga.
  • 3. eldu. (a). dio aditza. Agarrar, asir.. Besotik eldu ta egundoko erretolikia bota zostan./ Belarrittik eltzen botsut ikusikozu.. Sin. ebátu, obátu.
  • 4. eldu. (c). dio aditza. Txertoa gaiztotu.   Infectarse una vacuna.. Bakuniak eldu zotsan da gorrixak ikusi zittuan. . BAKUNIAK ELDU, alegia.. bakuniak eldu, . Bakuniak eldu. ..
  • 5. eldu. (c). dio aditza. Txakurrak aginka egin.   Morder el perro.. Kontuz txakurrakin eldu eitten dau ta./ Leenguan zuen txakurrak eldu zostan./ Kask beekuai! ero eldu goikuai! Don. . Sin. áinka eiñ. Ik. kask.
  • 6. eldu. (c). dio aditza. Erleak, sugeak, etab. pikatu, zaztatu.. Erliak eldu dost.. Sin. pikáu.
  • 5. emon. (c). dio aditza. EMUN. Con dativo, encender, poner en marcha, abrir.... Emoixozu argixai./ Gero urai emon./ Motorrai emondakuan uzkarka asten da. . Ant. kendu.
  • 6. emon. (b). dio aditza. EMUN. NORIrekin, ekin.   Con dativo, empezar a. Ama ikusi zebanian negarrai emon zotsan./ Polizia segika asi jakunian iesai emon gontsan. .