Skip to main content

Hiztegia: bilaketaren emaitza

Errore mezua

Bilaketa azkarra Bilaketa aurreratua

ur-sardau, ur-sardaua. "Azkar egindako sardaua, bestia baiño ariñaua, baiña azkar-azkar egitten zana." (SB Eibetno) Basarri guztietan eitten zana, ur-sardaua. Sarakada bat sagar zehetu, ondo jo, barrikan sartu ha, eta urakin bete goraiño.
úr-tanta, úr-tantia. (a). Izena. Gota de agua.
ur-txákur, ur-txakúrra. (c). Izena. Ugaberea. · Nutria. Gure mutikotan izaten zien erreka baztarretan urtxakurrak.
ur-zingíra, ur-zingiría. (d). Izena. Istinga. · Cenagal. "Zingira", soilik, ez omen da esaten..
ur-zorri, ur-zorrixa. Izena. "Especie de quisquilla de rio." (SB Eibetno)
1.ur. ohar bat 1.ur, ura. (a). Izena. Agua. Esaerak: Ura eta sua belaunez azpittik. Esaera. ura eta sua belaunetik bera. (Lar Antz). Eundaka urtietan, ura lengo bidietan. Esaera. Antzuola. "Es peligroso estrechar el cauce de los rios." (Izag Antz) Esamoldeak: urak ekarri. 1.urak ekarri. (c). Esapidea. Baserrietan ura falta denean, hartzen den lekuraino -errekatxo, deposito, iturri- joan, zer pasatzen den ikustera eta aberia konpontzera. Gizonak urak ekartzera joanda die Urkitzara. 2.urak ekarri. (c). Aditza. urak ipini, jarri. Ur-korrenta etxean sartu. Gerra-aurretxuan ekarri zittuen urak gurera.” ur ázal, ur ázalak. (d). Izena. Aguas poco profundas. urak euki. Esapidea. Eibar. Norbaiten traza edo antzeko nortasuna izan. Orrek bere aittan urak dakaz. beteko urak. (c). Izena. Norbera estaltzeko moduko urak. Ibaia beian etorrenian be ixa beteko urak izaten ziran ta iñor ez zan atrebitzen islara pasatzen. (SM Zirik)” éskutarako ur, éskutarako úra. (d). Edateko balio ez duena, baina beste zereginetarako bai. Andik eruten giñuan eskutaakua, baiña eratekua itturritik. JJp.” ur aundi, ur aundixak. Izena. Sakonera handiko urak. Hankarekin lurra ukitu ezin den lekua. ur txiki, ur txikixak. Izena. Hankekin hondoa ukitzeko moduko urak. ur aundiko arraiña izan. (c). Esapidea. Inportantea, esperientzia handikoa izan. Ori eztabe kartzelan sartuko, ori ur aundiko arraiña da. ur aundixetan sartu. (c). Esapidea. Erantzukizun handiko gauzetan sartu. Fabrikako gerente ein dabe eta ur aundixetan sartuta dabill. ur sákon, ur sákonak. (c). Aguas profundas. Kangrejuak eztie ur sakonetan ibiltzen, ur azalak gustatzen jakue. ur zíkiñ, ur zikíña. (a). Izena. Agua sucia, turbia. ur-bizi, ur-bizixak. Izena. Ura azkar eta bizi doan erreka tartea. ur gaiñeko bitsetan. ur gázi, ur gazíxa. (b). Izena. Agua salada. ur géza, ur gezía. (d). Ura gazixa ta gezia izan leikek. Klem.” ur gárbi, ur garbíxa. (a). Izena. Agua limpia, clara, transparente. ur géldi, ur geldíxa. (c). Izena. Agua estancada. Ur geldixan ugaritzen die ugarixuak./ Ur geldixa usteldu eitten da. ur maillátu, úr maillatúa. Izena. Salto asko egin ondoren mailatuta dagoena. urústel, urustéla. (c). Izena. Ur geldia, jada berdetuta dagoena. úrak ipiñi. (c). Aditza. úrak jarri, ekarri. Ur korrontea jarri etxean. Oin ddala gutxi jarrittue urak. 2.-ura. (b). Izena. Konposatuetan, zumoa, zukua: naranja-ur, limoi-ur, etab. · Zumo, en palabras compuestas. Oso ona da naranja-ura./ Melokotoi-ura artu giñuan. 3.ur, ura. (d). Izena. Isurialdea. Etxeak teilatua zenbat aldetara duen adierazteko erabiltzen da. Au iru aldetara ura daben etxia da. Benito.” Bi ureko etxea, iru urekoa, lau urekoa... esaten da. .
ártu. 1.artu. (a). du Aditza. Tomar, coger. Esamoldeak: bat artu. (c). Esapidea. Ondo konpondu elkarrekin. Uztarripe baten eztabe bat artzen (idi) orrek. (Lar Antz).
ártzekuak euki
ártzekuak euki. (b). Esapidea. ártzekuekin egon. Oinarririk gabe kexatu, arrazoirik gabe minduta egon. Berandu baten aillegau zan da ala ta be artzekuekin zeuan./ Berak euki zittuan akzidentian kulpa guztiak da oinddio be artzekuak dauzka. ártzekuak artu. (c). Zartadak hartu. Aitta makilliakin etorri jakon da arek artu zittuan artzekuak.
2.artu. (a). du Aditza. Harrera egin. · Recibir. Eta ze moduz artu zaittu amandriak pa? 3.artu. (b). du Aditza. Encoger. Algodoizko prakak asko artzen dabe. Esamoldeak: urak artu. Encoger al lavar. Jertsia ziero nanotu jatan labadoran sartu ta urak artuta. 4.artu. (b). du Aditza. Landarea errotu, jarri. · Coger tierra una planta, prender, arraigar. Iru pago landara sartu nittuan da batek bakarrik artu dau. Esamoldeak: lurra artu. (b). artu. Arraigar. Zuk sartutako lorak eztabe lurrik artu. 5.izena+artua. (d). Kutuna, begikoa. Orduan alkatian santuartuendako izaten zien kargu guztiak./ Kamioneruak taberna artuak eukitzeittue bazkaltzeko./ Aiztin parauero batek lo eitte zeban... Arek etxe artua zeban Aizti. (Lar Antz).
urak artu. Esapidea. Bainuetxera joan. Zestonara joan die urak artzera. Klem.”
urakapiñ, urakapiñak. (c). Izena. Soraluze. Ufalak ibai bazterretan edo erdiko uhartetxoetan uzten dituen hondakinak. Suegurra, batik bat. Erri guztia konturatuta ei zeuan ibai erdi inguruan euan ugarte edo islan bazala egurra, bertan azitakuaz gaiñera ufalak ekarritako urakapiñetan. (SM Zirik)
uramill, urámilla(k). Izena. Oñati. "Riada, ola de mar. Or datoz uramillak!: las aguas grandes después de la lluvia." (Izag Oñ)” AMILLAK ERUAN: itsasoak eraman..
urandra, urandria. triturus sp.. Eibar. Tritón.
urardáo, urardáua. (b). Izena. Ardoa eta ura nahasturik. · Mezcla de agua y vino. Mutikotan urardaua emuten zoskuen bazkalorduan.
uráts, urátsa. (d). Izena. uretz (Aram.). Hatsa botatzen duen ura. · Agua sulfurosa. Balnearixotan egoten da uratsa, eta badie itturrixak emen inguruan be./ Uratsa, eztakik arrautza-ustel usaiña botatzen dabena? Klem.” Uratsaz beti "arrautza-ustel usaiña" duela esan ohi da..
uráundi. 1.uraundí, uraundíxa. (b). Izena. Uholdea, ufala. · Riada, inundación. Gure sobarrengo zubixa uraundixak eruan zeban. content_copy úfal. 2.uráundi, uráundixak. (c). Izena. Ur sakonak. Lekuzkoetan, batik bat. · Aguas profundas. Ez juan uraundittara, eztakizu igarixan da./ Uraundittan ibiltzia gustatze jako. Pluralean. . content_copy ur sákon.