Skip to main content

Hiztegia: bilaketaren emaitza

Errore mezua

Bilaketa azkarra Bilaketa aurreratua

umétoki, umétokixa. (b). Izena. Matriz. Beixa kendu ein bia dabe, umetokixan zeoze dauka itxuria ta./ Matriza betenaixuak-eta esaten dau, sartu eskua ta, ibiltzen da ta, “oker dauka, matriza dauka biurtuta”. Baiña guk umetokixa esaten dou geuk. Don.” Abereenari, batik bat. Pertsonarenari matriza deitzen zaio normalean.. Esamoldeak: umetokixa bota. Aditza. "Salirse el útero tras el parto, generalmente en las vacas." (SB Eibetno).
umétu. (b). da du Aditza. Ume bihurtu. Ze, zuk pe ziero umetu biozu, ala?
umézaiñ. 1.umezaiñ, umezáiña. (c). Izena. Umeak zaintzen dituena. · Cuidador, -a de niños, chacha. Umezaiña joan jako eta beste baten billa dabill. 2.umézaiñ. (b). Adberbioa. Umeak zaintzen. Biar umezaiñ tokatze jat./ Aspertuta nago beti umezaiñ.
umézurtz, umezúrtza. (c). Izena. Huerfano, -a. Oso gazteik geldittu zien umezurtz.
ázi. 1.azi. (a). da Aditza. Hazi, handi egin. · Crecer. Arbola ori ikaragarri azten da. Esamoldeak: azkeixa dirudi. Esapidea. Antzuola. "Parece clase de crecer mucho." (Izag Antz). 2.azi. (b). du Aditza. Criar. Amandriak azi zeban ume ori./ Artua ta esniakin azittako umiak./ Umia eittia ta umia aztia ba ezebe ezalakuan. Mertz./ Txalak aztetik bizi da. UMIA AZI, batik bat.. Esamoldeak: umia azi, batik bat. Umia azi, batik bat. 3.azi, azíxa. (b). Izena. Simiente, semilla. Letxuga azixa erosi biarrian nago. 4.azi, azíxa. (c). Izena. Semen. Oiñ betenaixuak ekartzen dau azixa, baiña len puestoko ixkua biar izate zan. 5.azi, azíxa. (c). Adjektiboa. Crecido, mayor. Antoniok oiñezkero bastante seme azixak dauzka. Neska-mutikoei buruz erabiltzen da batez ere. .
úme, umía. (a). Izena. Haurra; aberekumea ere bai. · Niño, -a; también cría de animal. Zenbat ume daukazu?/ Konejuak umiak eittu. Hitz konposatuetan -kuma edo -kume: txakurkuma,-e, konejukuma, -e, fraillekuma, -e, putakuma, -e, etab. . Esaerak: Umiak ume, Inglaterran be ume. Esaera. Antzuola. (Lar Antz). Umiak asi eta nekiak bizi. Esaera. "Umeek lan handiak eta ardura handiak ematen dituzte." (Lar Antz). Lelengua Liliri, bigarrena Margari eta irugarrena sobrari. Esaera. Antzuola. "Lehenengo umea poz handiz hartzen da, bigarrena ez hainbeste, eta hirugarrena..." (Lar Antz). Esamoldeak: umía azi. (b). Aditza. Criar un niño. Berak bakarrik azi zittuan bost umiak. umía éitteko egon. (c). Esapidea. Haurdun edo ernari egon. Animaliez zein pertsonez. Biae gaztia umia eitteko dago. Sin. ernari egon. (animaliak), ume esperuan egon (pertsonak).. umia izan. (a). Aditza. umia euki. Erditu, familia izan. Maikak umia izan —(edo euki)— dau joan dan astian. Sin. euki.. content_copy famílixia izan. ume zorri, ume zorrixa. Izena. Eibar. Ume lotsabakoa. Gaur egunian ume zorri guztiak zigarrua auan dabela ibiltzen die kalean. (AAG Eibes).” ume gorri. 1.ume gorri, ume gorrixa. Izena. Ume jaio berria. 2.ume gorri, ume gorrixa. Izena. Eibar. "Polluelo (txoriarena) recién eclosionado." (SB Eibetno). umé ésperuan egon. (c). Esapidea. Haurdun egon. úmiak eiñ. (c). Esapidea. Hacer(se) pedazos. Neskatilliai platera eskutan artzen lagatzen bajatzu laster eingoittu umiak. umía eiñ. Abereak umea izan. Katuak umiak eittu.
umía eiñ. Abereak umea izan. Katuak umiak eittu.
káka. ohar bat 1.káka, káka. (a). Izena. Mierda. Mugagabean eta mugatuan berdin. . Esaerak: Umia ein zon, kaka ein zon. Esaera. (sic). Umea den lekuan kaka ugari dela, alegia. Bitxia da zon hori, eban edo zeban esaten baita hemen.. Esamoldeak: kaka jan. (d). Esapidea. arrunkeria Sarri entzun dut, mondrauetar hizkeraz esana, norbaiti tontoa dela aurpegira esateko, baina graziaz, honoko esaldia:. I tontúa áz ala kaká jaten dok? .” Kaka morralien, iru xemeiko jornalien. Esaera. Leintz. kaka eiñ. 1.kaka eiñ. (a). Aditza. Cagar. 2.kaka eiñ. (c). Esapidea. arrunkeria Porrot egin. Aidian irabazten asi zuan, baiña azkenian kaka ein juan. kaka dárixola egon. Esapidea. kaka eindda egon. Urduri edo beldurrez egon. Karreria daukanian kaka darixola egoten da. kaka burutik bera eiñ. (c). Esapidea. Nahi duten guztia egin norbaiti. Umiak kaka burutik bera eitten dotse maixu berrixai. ohar bat eta kaka. (c). Interjekzioa. Eta ezer ez! Nahi ez dena gertatzen denean. Eskiatzera joango giñala eta azkenian kaka. kakatára bialdu. (c). Esapidea. Haizea hartzera bidali. Dirua eskatu zostanian, kakatara bialdu najuan. content_copy aizía ártzera biáldu. kakatára bota. (c). Esapidea. Gaizki hitz egin norbaitez, desprestijiatzen saiatu. Gurasuak kakatara bota zeben maixua. kaka morralían!. (b). EsapideaInterjekzioa. kaka morralían. Mierda! Gaur Realan partidua ikustera joango giñala, ta kaka morralian! Suspendidu ein dda./ Kaka morralian! etxian aaztu jata liburua? Gaurko neska-mutikoei entzuten zaie inoiz; harrigarria egiten zaigu, horrelako gutxi esaten baitute. Adinekoen artean ez da oso erabilia. . kaka jaik-in!. (c). Esapidea. Iraintzeko erabilia. Badu kubatarren "comemierda" irainaren antza. 2.káka. (a). Izena. haur hizkera Gauza zikina, zikinkeria. · Cosa sucia (inf.). Lierni!, kaka!, bota ori!/ Umiak kaka guztiak eskutan artzeittue. 3.kakía. (d). Adberbioa. Amorragarria. · Fastidioso. Auraxe da benetan personia kakia. Mugatuan bakarrik. . 4.kaka-. (c). Aurrizki gisa, txarra, eskasa. Au da kakalangintzia egin doguna. Atsalde guztia labrantzan eta len baiño txarrago laga./ Au da kaka-egualdixa daukaguna gaur./ Ni enajoiak kaka-pelota orrekin jokatzera.
ixílik. (a). Adberbioa. En silencio. Ixilik, mesedez./ Ixil-ixilik dago. Esaerak: Umiak ixilik oilluak txixa eiñ arte. (c). Esaera. Umeei isilik egoteko esateko modu bastoa; oiloek ez dute txixarik egiten. Umiak ixilik egon oilluak txixa eiñ arte! Esamoldeak: ixilik eta abarrik. Esapidea. Aramaio. Gordeta, ezkutuan. Gandiagak esan auen ixilik eta abarrik ibili ziela euskerie ikesten Oliten. (Orm Aram).” lagaidazu ixilik!. Esapidea. "Hori esaten duen pertsonak adierazten du bakea behar duela, bera bakean lagatzeko; beraz, bestea(k) isiltzeko." (Lar Antz). ixilik egon ari. (c). Esapidea. Kezka, asperdura, harridura etab. adierazten duen esapidea, testuinguruaren arabera.
áma, ame, amía. (b). Izena. Abereen ama. · La madre, tratándose de animales. Txaltxo ori bere amian billa dabill, gosiak dago ta./ Amiai segika dabill billotxa./ Batzuk mimosuak izeten die oso. Beren amiana bakarrik (edaten dute). Luis.” Inoiz, ironiaz, honako esaldia esan ohi da pertsonei buruz: Eztakitt zeintzuk dien okerrauak, umiak ala amiak. Gurasoak umeak baino txarragoak direla edo.. Esaerak: Umiei eta amiei mimuak gustatze jakue. Esaera. "Gazteleraz: ·'el perro y el niño donde hay cariño'." (Lar Antz).
umílddu. (c). da Aditza. Apaldu. · Sosegarse, aplacarse. Oso arrua zan gaztetan baina majo umilddu da edadiakin./ Aura be umildduta egongo da ill ezpada. Mertz.”
úmill, umílla. (b). Izena. Apala. · Humilde, sencillo. Andra umill askua zan Jerolima.
umóre, umoría. (a). Izena. Humor. Eztauka ezetarako umoreik. Esamoldeak: umoréko egon. (b). Esapidea. umoréko arrápau. Umore oneko egon, harrapatu. Gaur aitta umoreko zeuan da milla pezeta emun dosta./ Umoreko arrapatzen bozu preguntaixozu gure jornalakin ze pasatzen dan. Sin. umoretsu egon, arrapau....