aditza
- ixíldu. (a). da-du aditza. Callar(se). .
- 1. ixkotu. (c). du aditza. Idiskoak behia estali. Cubrir el novillo a la vaca.. Ixkotuta dago ta txalian geratuta egongo al da./ Laster eruan bia da biaia ixkotzera.. Sin. zezéndu, ixkua bota, estali, serbidu.
- 2. ixkotu. (-). aditza. (Antzuola.) "Janariari gatz asko bota.. Majo ixkotu dittuzu babak." (Lar Antz) .
- ixukátu. (d). da aditza. UXAKÁTU. Ixuka bihurtu. Volverse esquivo, huraño, miedoso.. Ixukatu ba... billurtittu. Klem. .
- izan. (a). da-du aditza. IZEN. Ser, estar en, tener, haber.... Ori pelotarixa izan zan./ Atzo Donostian izen giñan./ Naikua asti izan dau./ Biar izango da afarixa. . Adinekoek IZEN esaten dute gehiago.. ez izan norbait, . (c). esapidea. Ez bizi, hilda egon.. Bera eztanian zela konponduko ete zien seme-alabok, aren ardura bakarra./ Zu be kontuak etaratzen juan ni ez naizenerako. .. an aizelakuan emen!, . (-). esapidea. (Eibar.) Norbaiti agudo itzultzeko agintzeko erabiltzen da.. Juari azkar, an aixelakuan emen!.. izatekua izan, . (c). esapidea. Zelebrea, edo behar ez bezalakoa izan.. Zu za izatekua zu. Kalera joan eta ogixa aaztuta etorri./ Diru guztia gastau. Zu za izatekua!/ Sagar guztiak arrapau dosku. Ori da izatekua ori! . Beste doinu batekin esanda, alderantzizkoa esanahia ere har dezake. Karreria irabazi dozula, e? Zu za izatekua zu!.. izanguan bizi, . (-). esapidea. Sekula betetzen ez den esperantzarekin bizi.. Izarretan bizi don hori, izanguan beti. (Zuaz Deb). .. ezta izango!, . (b). esapidea. Harridura esapidea.. —Alkatiak dimitidu egin dabela. —Ezta izango! .. éztalakuan be, . (c). esapidea. Aunque parezca que no.. Txikiteuan, eztalakuan be, diru mordua joaten dok. ..
- 1. izardittu, izartu. (b). aditza. Sudar.. Asko izardittu naiz./ Eztozu kamiñeroik izardittuta ikusiko./ Eztau kamisetia izardittu be eiñ. .
- 3. izarratu. (c). du aditza. Izarrez bete. Llenarse de estrellas.. Len tapauta egon da baiña momentu baten izarratu dau. .
- 1. izentau. (c). du aditza. Izendatu. Designar, nombrar.. Iru lagun izentau die alkatiakin berba eitteko. .
- 2. izentau. (c). du aditza. Izenez aipatu. Nombrar.. Mesedez, ezik nere izenik izentau./ Danak izentau jittuan banan-banan. .
- izótza eiñ. (-). du aditza. 1. izotza eiñ, . (a). Helar.. Gaur goizian izotza ein ddau... 2. izotza eiñ, . (a). Fabricar hielo. ..
- izóztu. (a). da-du aditza. Helarse, congelar(se).. Everestetik berakuan izoztu jakozen eskuak./ Konjeladore onek eztau ondo izozten. .
- 1. izpittu, izpixak. (d). da-du aditza. Izpiak, zatitxoak egin, bakailauarekin, adibidez. Baita, oihala edo prakabarrena lixtuta, hari puntak bistan direla, dagoenean IZPITTUTA dagoela esaten da. Deshilachar(se); desmigar un alimento.. Iñoiz prakabarrenak eta izan dittuk pa ik izpittuta. Izpittu, izpittu beste zeozei be esate jakok; bai, bakillaua txikittu, zatitxuak eiñ. Klem.. Hitz ia galdua. Arropari buruz lixtu osasun hobean dago. . Ik. txirbíztu, líxtu, álbeni, ízpi.
- 2. izpittu. (d). da-du aditza. Ardi ilearen izpiak banatu edo harrotu. Eskuz egiten zen lan hau. Separar y soltar la lana apelmazada con objeto de darle cuerpo; se hace a mano.. Eta ardiillia preparatzen da, garbittu, al dan koloreik ederrenakin, jo-jo-jo eiñ, ta gero kardatzeko, ta gero dana izpiittu eitten da, ta gero izpiittu ta ipini, ta kardau. Hilari./Dana izpi-izpi einda ipini biozu kardatzeko. Pedro. .
- izúrrau. (a). du aditza. Izorratu, hondatu. Fastidiar, estropear, joder (zentzu sexualik gabe).. Baztarra jo eta kotxe guztia izurrau dau.. Ik. ondátu. izurrau ári, izurrái. (c). interjekzioa. (lagunartekoa.) Izurra hadi. Jódete.. Berandu etorri baaiz bazkaltzera, oiñ izurrai. ..
