Bergara aldeko hiztegia
fabonu
, fabonua.
Izena.
Eibar.
"Piezak illuntzeko edo pabonatzeko taillarrari deitzen jako fabonua." (SB Eibetno).
fabóre
.
1.
(a).
Izena.
Mesedea. · Favor.
“Eztakizu zelako faboria ein ddostazun autua ekartziakin.”
Ant. fabórez.
2.
(b).
Posposizioa.
Alde. · A favor de.
“Milla duro jokatu dot zure fabore./ Aizian fabore etorri giñan denpora guztian.”
NOREN fabore..
Sin. alde.
Ik. kontrafabóre jokatu.
fábrika
, fábrikia.
(a).
Izena.
frábika.
Fábrica.
“Gure gazte denporan etzan ainbeste frabika.”
Trabena, frabika, Planpona... esaten zuten lehengo zaharrek.
.
fabríkante
, fabríkantia.
(c).
Izena.
frabikante.
Fabricante, empresario.
FRABIKANTE ere esaten zen, baserritarren artean behintzat. Fabrikantiak urte onak arrapau zittuen..
fader
, faderra.
(d).
Izena.
Oñati.
fadar.
Ermitaño. · "Así llamaban al ermitaño de San Elías. Faertzaia eiñ: hacer el oficio de ermitaño." (Izag Oñ)
fáfo
, fáfua.
(c).
Izena.
Eibar.
"Banquete, comilona.
“Gaur gabian fafua dogu Badetenian ogei lagunek.”
failláu
.
1.
(b).
du
Aditza.
Huts egin. · Fallar.
“Barkatu zeozetan faillau badou./ Biar etorri, ez faillau gero e.”
2.
(d).
Adjektiboa.
eufemismoa
Burutik guztiz sano ez dagoena. · Persona a la que le falla la cabeza.
“Oin be ei dao faillaua pixkat, ezta, mutilla Basalgon. Nik eztot ezautzen... Gauza batzutan ondo plantatze i zan, errezoietan da, baiña faillaua. Hil.”
fáillo
, fáillua.
(b).
Izena.
Fallo.
“Faillo aundixa euki dozu amai ez esatiakin./ Beti failluak topatzen zabitz./ Orrek buruko faillua jaukak.”
falsá-eskuadra
, falsá-eskuadria.
(c).
Izena.
Angeluak neurtzeko erabiltzen den tresna. Neurtu nahi den piezaren alde biak ondo ipinita daudenean, puntan duen torlojuarekin finkatzen da.
“Eskuadria ta falsa-eskuadria, betik ori entzun izan dot. Falsa-eskuadria mobiblia, fijo eztana, graduak eitteko. Lar.”
fálta
.
1.
(a).
Izena.
Falta, carencia.
“Diru faltia dago familixa askotan./ Igarriko dabe zure faltia. ”
ZER(en) falta ia beti. Oso nekez bestela: Beste kotxe bat erosi dau; faltia eukiko zeban da..
ohar bat
Esamoldeak:
fálta eiñ
.
(a).
du
Aditza.
Hacer falta, necesitar.
“Ointxe erloju batek falta eitten dost./ Oin gastau, ta falta eitten dabenian eskatu.”
Ik. sínfalta.
fálta edérra
.
(b).
Esapidea.
Buena falta.
“Aparkamentu baten falta ederra dago./ Neuri be kotxiak falta ederra eitten dost pa. ”
2.
(b).
Izena.
noren.
Akatsa, hutsegitea. · Defecto, fallo.
“Neure faltaz geratu giñan ekonomikia jarri barik. ”
NOREN faltaz. Bakoitzak jakitteittu bere faltak..
Esaerak:
Bestien faltak aurreko aldian, guriak bizkarrian
.
Esaera.
"Norberaren akatsak ez dira ikusten." (Lar Antz)
Esamoldeak:
faltak etara
.
(a).
Esapidea.
Sacar faltas.
“Iñoi faltak etaratzen jardutia gustatze jako.”
fálta eiñ
.
(a).
Pelotan, tenisean, etab. txarra egin; futbolean etab. joku-araua hautsi.
“Azkenengo tantuan falta ein zeban saketik./ Defensa orrek falta asko eitten dau.”
3.
(a).
da
du
Aditza.
Faltar, carecer.
“Azukarra falta da ta billa noia./ Zer falta jatzu?/ Zure aittajunai bakarrik falta jakon fraille sartzia.”
Aditz honek ez ditu -tu eta -tzen aspektuak hartzen; -ko, ostera bai: Oinddio be zeoze faltako jako. "Falta izango", ere bai. NOR eta NOR-NORI, batik bat, baina NOR-NORK bezala ere entzuten da: Ezer falta bozu (edo bajatzu) eskatu. Hilarik PALTA darabil. Ogixa ero gauzia ero palta zanian Elusuko Bentara jute ei zien..
faltáu
.
(b).
du
dio
Aditza.
Iraindu. · Faltar, agraviar.
“”
Behin Plazentzian gertatutakoa: badago herriko medikua tabernan kafea hartzen eta inguruan gazte-talde bat ei zebilen zarata baten. Halako baten gazte batek galdetzen dio medikuari: .
fáltso, -u
, faltsúa.
(b).
Adjektiboa.
Falso, -a.
“Arpegira ondo berba eingosk, baiña kontuz orrekin, faltsu utsa dok eta./ Milla pezetako faltsua sartu doste.”
Pertsonez zein gauzez.
.
faltsukeríxa
, faltsukerixía.
(b).
Izena.
Falsedad.
“Nai dabenak nai daben ideak euki daixela, baiña neri faltsukerixiak emuten jostak amorrua.”
famáu
.
1.
(c).
Adjektiboa.
famoso, famautako.
Famatua. · Afamado, -a, famoso, -a.
“Pelikula ori famaua izan zonan gure gazte-denporan.”
Gaur egun FAMOSO, -A entzuten da gehiago. Ben.k FAMAUTAKUA darabil esaldi honetan: Abraiñ-errekan sorgiñak egoten ziela, aura famautakua betik, Abraiñ-errekan sorgiñak..
2.
(c).
du
Aditza.
Fama eman norbaiti edo zerbaiti. · Ensalzar.
“Enaiz sekula izan Fiteron baiña asko famatzen dabe./ Abade berrixoi famau biarra bazeukan beintzet.”
Esamoldeak:
famauta egon
.
(c).
Famatu egina egon.
“Ori Berga guztian famauta zeuan medikuorrekin zebilelako. Orduan orrek bakizu zelako pekatuak zien... (Lar Antz)”
Fama txarra, goiko» esaldi honetan..
Ik. famósa.
famílixa
, famílixia.
(a).
Izena.
famélixa.
Familia.
“Famelixa galanta zan. Eli.”
Esamoldeak:
famílixia izan
.
(b).
Dar a luz la mujer.
“"Alakok familixia izen dau"; ero, "”
Sin. umia izan.
Ik. librau.