Bergara aldeko hiztegia

fabonu , fabonua. Izena. Eibar. "Piezak illuntzeko edo pabonatzeko taillarrari deitzen jako fabonua." (SB Eibetno).
fabóre . 1. (a). Izena. Mesedea. · Favor. “Eztakizu zelako faboria ein ddostazun autua ekartziakin.” Ant. fabórez. 2. (b). Posposizioa. Alde. · A favor de. “Milla duro jokatu dot zure fabore./ Aizian fabore etorri giñan denpora guztian.” NOREN fabore.. Sin. alde. Ik. kontrafabóre jokatu.
fábrika , fábrikia. (a). Izena. frábika. Fábrica. “Gure gazte denporan etzan ainbeste frabika.” Trabena, frabika, Planpona... esaten zuten lehengo zaharrek. .
fabríkante , fabríkantia. (c). Izena. frabikante. Fabricante, empresario. FRABIKANTE ere esaten zen, baserritarren artean behintzat. Fabrikantiak urte onak arrapau zittuen..
fader , faderra. (d). Izena. Oñati. fadar. Ermitaño. · "Así llamaban al ermitaño de San Elías. Faertzaia eiñ: hacer el oficio de ermitaño." (Izag Oñ)
fáfo , fáfua. (c). Izena. Eibar. "Banquete, comilona. “Gaur gabian fafua dogu Badetenian ogei lagunek.”
failláu . 1. (b). du Aditza. Huts egin. · Fallar. “Barkatu zeozetan faillau badou./ Biar etorri, ez faillau gero e.” 2. (d). Adjektiboa. eufemismoa Burutik guztiz sano ez dagoena. · Persona a la que le falla la cabeza. “Oin be ei dao faillaua pixkat, ezta, mutilla Basalgon. Nik eztot ezautzen... Gauza batzutan ondo plantatze i zan, errezoietan da, baiña faillaua. Hil.”
fáillo , fáillua. (b). Izena. Fallo. “Faillo aundixa euki dozu amai ez esatiakin./ Beti failluak topatzen zabitz./ Orrek buruko faillua jaukak.”
faisan , faisána. (b). Izena. Faisán.
falsá-eskuadra , falsá-eskuadria. (c). Izena. Angeluak neurtzeko erabiltzen den tresna. Neurtu nahi den piezaren alde biak ondo ipinita daudenean, puntan duen torlojuarekin finkatzen da. “Eskuadria ta falsa-eskuadria, betik ori entzun izan dot. Falsa-eskuadria mobiblia, fijo eztana, graduak eitteko. Lar.”
fálta . 1. (a). Izena. Falta, carencia. “Diru faltia dago familixa askotan./ Igarriko dabe zure faltia. ” ZER(en) falta ia beti. Oso nekez bestela: Beste kotxe bat erosi dau; faltia eukiko zeban da.. ohar bat Esamoldeak: fálta eiñ . (a). du Aditza. Hacer falta, necesitar. “Ointxe erloju batek falta eitten dost./ Oin gastau, ta falta eitten dabenian eskatu.” Ik. sínfalta. fálta edérra . (b). Esapidea. Buena falta. “Aparkamentu baten falta ederra dago./ Neuri be kotxiak falta ederra eitten dost pa. ” 2. (b). Izena. noren. Akatsa, hutsegitea. · Defecto, fallo. “Neure faltaz geratu giñan ekonomikia jarri barik. ” NOREN faltaz. Bakoitzak jakitteittu bere faltak.. Esaerak: Bestien faltak aurreko aldian, guriak bizkarrian . Esaera. "Norberaren akatsak ez dira ikusten." (Lar Antz) Esamoldeak: faltak etara . (a). Esapidea. Sacar faltas. “Iñoi faltak etaratzen jardutia gustatze jako.” fálta eiñ . (a). Pelotan, tenisean, etab. txarra egin; futbolean etab. joku-araua hautsi. “Azkenengo tantuan falta ein zeban saketik./ Defensa orrek falta asko eitten dau.” 3. (a). da du Aditza. Faltar, carecer. “Azukarra falta da ta billa noia./ Zer falta jatzu?/ Zure aittajunai bakarrik falta jakon fraille sartzia.” Aditz honek ez ditu -tu eta -tzen aspektuak hartzen; -ko, ostera bai: Oinddio be zeoze faltako jako. "Falta izango", ere bai. NOR eta NOR-NORI, batik bat, baina NOR-NORK bezala ere entzuten da: Ezer falta bozu (edo bajatzu) eskatu. Hilarik PALTA darabil. Ogixa ero gauzia ero palta zanian Elusuko Bentara jute ei zien..
faltáu . (b). du dio Aditza. Iraindu. · Faltar, agraviar. “” Behin Plazentzian gertatutakoa: badago herriko medikua tabernan kafea hartzen eta inguruan gazte-talde bat ei zebilen zarata baten. Halako baten gazte batek galdetzen dio medikuari: .
faltóe, -i , faltóia. (b). Adjektiboa. Faltón, -a. “Eneban uste ain faltoia zanik.”
fáltso, -u , faltsúa. (b). Adjektiboa. Falso, -a. “Arpegira ondo berba eingosk, baiña kontuz orrekin, faltsu utsa dok eta./ Milla pezetako faltsua sartu doste.” Pertsonez zein gauzez. .
faltsukeríxa , faltsukerixía. (b). Izena. Falsedad. “Nai dabenak nai daben ideak euki daixela, baiña neri faltsukerixiak emuten jostak amorrua.”
fáma , famía. (a). Izena. Fama.
famáu . 1. (c). Adjektiboa. famoso, famautako. Famatua. · Afamado, -a, famoso, -a. “Pelikula ori famaua izan zonan gure gazte-denporan.” Gaur egun FAMOSO, -A entzuten da gehiago. Ben.k FAMAUTAKUA darabil esaldi honetan: Abraiñ-errekan sorgiñak egoten ziela, aura famautakua betik, Abraiñ-errekan sorgiñak.. 2. (c). du Aditza. Fama eman norbaiti edo zerbaiti. · Ensalzar. “Enaiz sekula izan Fiteron baiña asko famatzen dabe./ Abade berrixoi famau biarra bazeukan beintzet.” Esamoldeak: famauta egon . (c). Famatu egina egon. “Ori Berga guztian famauta zeuan medikuorrekin zebilelako. Orduan orrek bakizu zelako pekatuak zien... (Lar Antz)” Fama txarra, goiko» esaldi honetan.. Ik. famósa.
famílixa , famílixia. (a). Izena. famélixa. Familia. “Famelixa galanta zan. Eli.” Esamoldeak: famílixia izan . (b). Dar a luz la mujer. “"Alakok familixia izen dau"; ero, "” Sin. umia izan. Ik. librau.
famósa , famosía. (c). Adjektiboa. Neska mutilzaleari, "erreputazio txarrekoari", esan ohi zitzaion. · Decíase de las chicas que no eran excesivamente recatadas o púdicas en su trato con los chicos. “Orren ama gaztetan bastante famosia izandakua da.” Ik. fándanga.
famóso , famosúa. (a). Izena. Famoso. Ik. famáu.