izena
- íxur, ixúrra. (c). izena. Izurra. Oihal edo jantzi bateko zimur edo toles paralelo bakoitza. Frunce, pliegue.. Akordatze non zela joan itzan lenengoz San Martzialera ixurrezko gona zuri batekin. Klem./ Zelako ixur polittak dauzkan zure soiñokuak./ Ixurra ta bai, ola barrenian adornua ixurrakin eindda, ola dana ixurtutako telia jositta bueltan. Don.. Ik. izurdura, ixúrtu.
- ízar, izárra. (a). izena. Estrella. .
- izar-geldi, izar-geldixa. (-). izena. (Eibar.) Iparrizarra. Estrella Polar.. Itxasuan Izar-geldixak erakusten dau bidia. (AAG Eibes). .
- 1. izardi, izardíxa. (a). izena. Izerdia. Sudor. . izardíttan, . (a). adberbioa. Sudando.. Goiz guztia nago izardittan. .. izárdi lárri, izárdi larríxa. (c). izena. Sudor frio, tiritona.. Izardi-larrixak eta otzikarak izaittu ta obe dau oera sartzia. ..
- 2. izardi, izardíxa. (c). izena. Sapa. Savia de las plantas.. Ilgoran igotzen dotsa izardixak arboliai, ilberan gutxi. .
- izárdi lárri, izárdi larríxa. (c). izena. Sudor frio, tiritona.. Izardi-larrixak eta otzikarak izaittu ta obe dau oera sartzia. .
- izárdi-zulo, izárdi-zulúa. (d). izena. IXERDI-ZULO. Egurraren poroak. Poro por donde corre la savia.. Egur klase batzuk izardi zulo aundixauak dauzke./ Eskulturaako biar da ixerdi-zuloik txikiñena, zerrauena dauzkana, bestela pitzatu eztein. Juantxo. .
- 1. ízate, ízatia. (c). izena. Bizitzak irauten duena. Existencia, vida.. Bere izate guztian eztau ainbeste diru ikusi./ Izate guztia pasau dau ernegauta.. Izate guztia, ia beti. .
- 2. ízate, ízatia. (c). izena. Izaera, funtsa, izateko modua. El ser, la esencia, la manera de ser, carácter.... Desgraziapian bizi arren arpegi argiz agertzen da; alakoxia da aren izatia./ Kazia ta peskia da aren izate guztia./ Jaixak bere izatia galtzen dabe musika barik. . ízatekua ízan!, . (c). interjekzioa. Como es, eres...! Harridurazko esaldietan. . Diru guztia gastau. Zu za izatekua!/ Sagar guztiak arrapau dosku. Ori da izatekua ori!..
- izéko, izekúa. (d). izena. Tía.. Gure aittazanak Amatiñokuei, eta geuk pe bai, izeko ta osaba; ta Txarakuak tio ta tia zittuan. Klem./ Nere izeko orrek... Aniz. . Gaur ia galdua. Lehen adibidean ikusten denez gure gurasoen belaunaldian batzuk "tio" eta "tia" ziren eta beste batzuk "izek" eta "osaba". Mugatuan "izekua" eta "osabia" ere esaten zen. Elosun "izeba" ere bai..
- 1. ízen, izéna. (a). izena. Nombre.. izénik ez éuki, . (c). esapidea. Egite itsusia izan.. Zuk ein dozunak eztauka izenik. .. izenaren jabe izan, . (c). esapidea. Izena edo ezizena egoki jarrita eduki.. Justo izenaren jabe zan benetan, ain zan zuzena. ..
- izíngura, izinguría. (d). izena. Ixingura. Istinga txikia, urnegarra berez sortzen den lekua. Cenagal. Basuan ero, ur negar bat ola pixkat sikatutakuan egoten dana, umedadia bestian baiño geixao. Izinguria esateakok e, ur gutxi, betik umedadia, sikatu bez da ur negarra egoten dana. Don.. Sin. oxinga. Ik. istínga.
- izkéra, izkería. (-). izena. (Elosu.) Hitz egiteko era. Lexiko arruntekoa izan ez arren, ezaguna da, eta adinekoek inoiz esaten dute. Elosun normala da.. Geixena ezautzen da izkerán, zeiñ nungua dan. JJp./ Eztauka arek emengo izkería. JJp. .
- ízketa, ízketia. (-). izena. Berbeta. Lexiko arruntekoa izan ez arren, ezaguna da, eta adinekoek inoiz esaten dute. Batzuek "gipuzkeraz" esanahiaz diote. Elosun arrunta da.. Ari amorratu gustatzen jakok izketan eittia, “degu”, “ostirala” eta olakuak./ Bergan geixao berba esaten da. Geuk esaten dou iñoiz e: “. Ik. ízkuntza, bérbeta.
- ízkuntza, ízkuntzia. (d). izena. Idioma. Lexiko arruntekoa izan ez arren, ezaguna da, eta adinekoek inoiz esaten dute. Berdintsua gertatzen da izkera eta izketarekin. . Euskeria oso izkuntza zarra dala ero. Gure izkuntzia orraittio gure zarrei be entzuten gontsen e: .
- ízotz, izótza. (a). izena. Hielo.. Izotz mortala bota dau.. Izotza zuri dagoela esan ohi da zurituta dagoenean. Gaur goizian izotza zuri zeuan.. Ik. izótzbeltz, luparda. izótza eiñ, . (-). du aditza. . 1. izotza eiñ, . (a). Helar.. Gaur goizian izotza ein ddau... 2. izotza eiñ, . (a). Fabricar hielo. ...
- izotz-garránga, izotz-garrangía. (d). izena. Izotz-kandela. Carámbano de hielo.. Akordatzen nok zinkuentaitresko edurtian zelako izotz-garrangak egoten zien teillatutan. . Ik. izótz-kándela, garránga, kándela.
- izótz-kándela, izótz-kándelia. (c). izena. IZOZKANDELA. Izotz-garranga. Carámbano. Donatok dio izotz-kandelei handiak direnean garranga deitzen zaiela.. Ik. izotz-garránga.
- izótz-kósko, izótz-kóskua. (d). izena. Izotz pusketatxoa. Cubito de hielo.. Txanpan botillia izotz-koskuekin baldian jarritta.. Ik. burdíña-kósko.
- izotzálde, izotzaldía. (c). izena. Iparraldera jotzen duen haranaldea. La umbría.. Nik eneuke izotzaldian etxeik eingo.. Ik. euzkí-bégi, áiñube.
- izótzbeltz, izotzbéltza. (c). izena. IZÓZBELTZ. Zerua estalita dagoelarik egiten duen izotza. Txarrena omen. Ihintzik egiten ez duenez ez dira zelaiak zuritzen, baina bai gogortu. Helada que se produce en olas de frío, a pesar de estar el cielo cubierto.. Izotzbeltzak arbolak eta danak igartu jittuan. . IZ.
