izena
- artajórra, artajorría. (b). izena. Operación de escarda del maíz.. Aste osua artajorran jardun dou./ Artajorria gerrirako lan astuna da. . Artajorran eiñ, artajorrara joan....
- artákaskara, artákaskaria. (b). izena. Lokotxa. Cáscara que resulta de desgranar el maíz.. Artakaskarak eztie txarrak sutarako.. Sin. káskara.
- artakutxa, artakutxia. (-). izena. Artoa gordetzeko kutxa. .
- artálasto, artálastua. (c). izena. ARTO-MAILLASTO (EIB.). Arto landarearen kirtena. Artaburua kendu ondoren deitzen zaio, batik bat, artalasto. Tallo de maíz, sobre todo después de quitársele la mazorca. Artalastuak, atxurrez jo ta errekara botatzen giñuzen. .
- artalde, artaldía. (c). izena. Rebaño de ovejas.. Errebaiñu aundixa joiak ortxe. Da ola ikusten bok, joño, artaldia jabik an. Don.. Errebañu gehiago entzuten da artalde baino.. Sin. ardi-errebáiñu. Ik. errebáiñu.
- 1. artamaluta, artamalutía. (c). izena. Artaburuaren estalkia. Envoltorio de la mazorca.. Artamalutak koltxoiak eitteko erabiltze zien.. Sin. maluta.
- 2. artamaluta, artamalutía. (c). izena. Artobero, mokolo. (Ez du hain esanahi minbera). Bobo, lelo.. I aiz artamalutia, i. .
- artámatxar, artamatxarra. (c). izena. Artaburu kaxkar eta ale gutxikoa. Mazorca pequeña y defectuosa.. Artamatxarrak banastatxora bota, gero ganauei emoteko.. Sin. artákaskar, matxar.
- artamendi, artaméndixa. (d). izena. "Monte encinar.. Artaméndixa orraztu eben ziero ikazgintzarako..
- artápunta, artápuntia. (c). izena. Artoari, ganajatekotarako, lehenengo artalorea kendu ohi zaio, eta gero denboralditxo batera artapunta (burutik gora geratzen den kirtena). Trozo de tallo que va desde la mazorca hasta la flor (ya quitada).. Gustora jaten dau artapuntia gure bei beltzak./ Erremolatx jorran erak bezelaxe eitten nun, artapunta batzen-da. JJp.. Sin. artágaiñ.
- artáputz, artapútza. (c). izena. botanika Ustilago zeae unger. Tizón de maíz. Artaburuari inoiz hazten zaion perretxikotxoa, heltzen denean hauts beltz eta usain txarreko bihurtzen dena. .
- artásoo, artásoua. (b). izena. ARTÁSOLO (UB., LEIN.). Artasoroa. Maizal.. Ormatxorixak dabitz artasouan. .
- artátxiki, artátxikixa. (d). izena. botanika Panicum miliaceum. Mijo.. Artoa Ameriketatik ekarri aurretik, arto mijoari esaten zitzaion. Gero, Ameriketatik ekarritakoa nagusitu zen eta izena ere bereganatu zuen. Orduan, artatxiki edo artaxee hitzak asmatu ziren mijoari deitzeko. Egia esan, gaur ia ezezaguna da landare hau gure artean, eta izena baserritar ilustratu samar batzuek bakarrik ezagutzen dute..
- 3. árte, ártia. (a). izena. Arte, maña, habilidad.. Egundoko artia dauka aixkoran. . ártia artu, . (c). esapidea. ÁRTIA BILLAU. Eskua hartu. Coger el truco.. Manixaz beteta dago ta familixa guztia arteik artu ezindda dabill./ Da berrogetabi-iru urtian eon ni bai biberista, eta fan dan urtera artian eztotsat artu lurrari arterikan. Juantxo./ Orri artia billau bie jako. Arapuak eukitzen dau beta, eta erreminttia sartzen bozu betan beren aldera, orduan pitzatu eitten da. Juantxo. ..
- 1. árte, artía. (c). izena. botanika Quercus ilex. Encina. . Klima mediterraneoko zuhaitz tipikoa, Euskal Herrian, Kantauri isurialdean, batik bat, oso ugaria ez dena, kostaldeko leku karstikoetan izan ezik. Oso lodi eta itzaltsuak ikus daitezke, baina baita zuhaixkak ere arte-txaretan. Bere ezkurra oso estimatua dute txerriek. Etxegintzan, kaballuak (zur okerrak) egiteko erabili izan da. . Ik. arte-txára.
