Skip to main content

aditza

  • txórtan eiñ. (b). du aditza. Larrutan egin.   Hacer el amor, follar.. Gaur enajoiak etxera txortan ein barik. . Azen.: txortán ere bai.. Sin. txortía jo, narrútan eiñ, narrúa jo, jo.
  • txortía emon. (d). dio aditza. (lagunartekoa.) Emakumeak gizonari larrutan "utzi" edo. Harkoia oso.. Kriston morreua bai, baina itxuria etxotsan txortia emon./ Ik segi or; orrek txortia emuten bosk ez aiz makala.. Ik. txortía jo.
  • txortía jo. (b). du-dio aditza. Larrua jo.. Behiñ an dagon ari jo najotsan txortia.. Basto samar jotzen du askoren belarrira.. Sin. narrútan eiñ, txórtan eiñ, narrúa jo, jo.
  • txotxolótu. (b). da aditza. Txotxolo bihurtu. .
  • txukúndu. (b). da-du aditza. Garbitu, ondo jarri.   Asear(se), arreglar.. Azkenian txukundu dabe Poligono aldia./ Txukundu zaitte puxkat kalera urten aurretik. .
  • txuléau. (a). da-du aditza. TXULÍAU. Harrokerian ibili.   Chulearse, exhibirse.. Patinete barrixakin kalian txuleatzia gustatze jako. . TXULIAU ere bai adinekoek..
  • txutau. (a). aditza. Chutar.. Txutau zeban eta gol. .
  • txutxúrrutxu eiñ. (c). du aditza. Gurdiak atzean pisu gehiegi daramalako burpartika goratu eta atzeak behea jo.   Vencer el carro para atrás.. Burdi-garuak partikatik urten da txutxurrutxu ein zoskun.. Ik. txutxúrrutxuka.
  • uártu. (a). da-du aditza. (Angiozar., Ubera.) UGÁRTU. Herdoildu.   Roñar(se).. Uartutako sarda puntia sartu jako ankatik.. Sin. ordáittu.
  • 1. ubeldu. (d). aditza. Amoratarse.. Betondua ubelduta zeukan./ Laster ubelduko jatzu ipurdiko golpia.. Beltzittu da erabiliagoa. .
  • ugáldu. (b). da aditza. Ugaritu.   Aumentar en número.. Aspaldixan tabernak ugaldu ta taillerak urrittu.. Sin. ugaríttu. Ant. urríttu, gutxíttu.
  • ugaríttu. (b). da aditza. Aumentar en número.. Sin. ugáldu. Ant. urríttu, gutxíttu.
  • úju eiñ. (d). du aditza. Oihu egin.. Gabaz uju eitten daben orri esaten jotsau gau-txorixa. Don. . Gau-txorien oihuez entzun dugu bakarrik..
  • ukat egiñ. (c). aditza. (Eibar.) Neka-neka egin, lehertu.   Rendirse a la fatiga o a otro exceso.. Kurutze astunan azpixan iru bider ukat ein ei eban gure Jaunak, urkamendiko tokira eldu aurretik. (Etxba Eib)./ Ukat eindda aillegau nitzuan Aixkorriko puntara. . Sin. ukatu.
  • 1. ukátu. (b). du aditza. Negar.. Eztostazu ukatuko nerekin asarre zarela./ Ezin dda ukatu portau dana./ Juiziuan dana ukatu zeban. . Ik. negáu.
  • 2. ukatu. (b). da aditza. Negarse a algo.. Agintzen bazotsen, bera etzala ukatuko lan ori eittera. . Sin. negáu.
  • 3. ukatu. (d). da-du aditza. Nekearen nekez etsi.   Rendir(se) de cansancio.. Basarrixan eoten zan orduan lana; ura danian urriñ, da ganau-zaintzia, ittulia, gaztaiña zuritzen berriz, e, ukatzeko laiñ. Aniz./ Zalgia parrau eitten da, katiau eitten da dana. Garixa lotu eitten dau, garixa ukatu eitten dau atzenian. Don.. UKATUTA, batik bat. Ukatuta geldittu nitzan lastofarduak jasotzen./ Gure Jose Ramon ukatuta etorri da basotik.. Sin. ukat egiñ. Ik. mangáuta, pót eiñ, étenda.
  • umeastúndu. (d). da aditza. Haurdunaldia oso aurrera euki.   Tener la preñez muy adelantada, el vientre muy hinchado.. Apala” umeastunduta dago ta ezingo dou uztartu.. Behiez entzun dugu bakarrik. . Ik. astúndu.
  • uméldu. (b). da-du aditza. Umel bihurtu.. Etxe aretan izarak pe umelduta egoten die, ain dda paraje zokua eze./ Umeldu ero lizundu (belarra). Umeldu ezkero ba urrengo lizuna. Umelak lizuna dakar ondorik. “Bedar umela ekarri dou. Au lizundukok”. Don. .
  • umeskétu. (c). da aditza. Susara jarri behia.   Encelarse el ganado vacuno.. Urrengo umesketzen danian txarolesa bota bia jako.. Sin. uméske jarri.
  • umetokixa bota. (-). aditza. "Salirse el útero tras el parto, generalmente en las vacas." (SB Eibetno). .
  • umétu. (b). da-du aditza. Ume bihurtu.. Ze, zuk pe ziero umetu biozu, ala?.
  • umía azi. (b). aditza. Criar un niño.. Berak bakarrik azi zittuan bost umiak. .
  • umia izan. (a). aditza. UMIA EUKI. Erditu, familia izan.. Maikak umia izan —(edo euki)— dau joan dan astian.. Sin. euki.. Sin. famílixia izan.
  • umílddu. (c). da aditza. Apaldu.   Sosegarse, aplacarse.. Oso arrua zan gaztetan baina majo umilddu da edadiakin./ Aura be umildduta egongo da ill ezpada. Mertz.. Ik. mantsótu, otzándu.