Historia luzea du hiztegiak, luzeegia beharbada. Baina su motelean egindako babak gozoagoak izaten dira eta pentsa dezagun onerako izan dela atzerakizuna. Ehunak ehun lan baditu, hiztegiak ez gutxiago. Azkuek esana utzi zuen norbaiti hiztegi bat egitea bururatzen bazitzaion, kentzeko ideia hori burutik deabruaren tentazio txarrena balitz bezala, eta ez zitzaion arrazoirik falta.

2.1. Haurtzaroa: lehen bilketa lanak (1969-73)

1969 urtean hasi nintzen berbak batzen, helburu jakinik gabe. Pentsatzen jarrita, memoria txarrekoa naizelako hasiko nintzen seguruen, harribitxiak oroimenaren zuloetatik galtzeak amorru handia ematen zidalako edo. Sasoi hartan ez nekien gure eskualdean nire aurretik beste asko izan direla tentaldi berean eroritakoak, eta beste asko izango zirela geroago ere, gure eskualdea baita, zalantzarik gabe, Euskal Herrian herri-hiztegi gehien eta onenak egin dituena. Kandido Izagirre eta Toribio Etxebarria dira beharbada izen handienak, baina beste askok ere lan bikainak burutu dituzte, hiztegi honen iturriak zerrendatzen ditugun atalean ikusten den bezala.

Bergara aldeko hiztegia jarri diogu titulua liburuari, eta Leintz-Aramaio, Oñati eta Eibar inguruko berbekin osotuta azpititulua, azpititulu luzea. Bergara-Antzuola aldeko hiztegia egitea zen gure hasierako asmoa, eta eremu honetako berbak sartu genituen ia soilik doktoretza tesitzat 1996an aurkeztu genuen lanean, baina gero iruditu zitzaigun merezi zuela eskualde osoa aintzat hartu eta Gatzagatik Eibar artekoak ere sartzea. Debagoiena esaten zaion eskualdekoak eta Debabarreneko Soraluze eta Eibarkoak, Deba Ibarreko bizkaieraren eremu osokoak, alegia.

Esaten diren berba guztiak dute lekua hiztegian, ez bakarrik bitxiak edo berezitasunen bat dutenak. Berbabatzaileak “berba guztiak” saskiratu nahi izaten ditu, arrantzaleak arrain guztiak edo ehiztariak hegazti guztiak bezala, baina laster konturatzen da ezinezkoa dela, hitz eta esapide asko haitz edo sasi artean ezkutatzen direlako inguruan norbait sumatutakoan. Arrantzale danagurakoa izan ohi da hiztegigilea, sarea zuloz beteta duena, ehiztari afantsua, eskopeta kanoi-okerraz dabilena.

Autoa eta traktorea erosi ziren baserrian gure mutikotan, 1960 aldera. Garia ereiteari laga zitzaion hiru-lau urte lehenago. Naparregoiak jotzen zuenean, sirena-hotsak entzuten ziren fabrikan sartzeko eta irteteko orduan, eta kaminoa bizikletaz eta motorrez beteta aurkitzen genuen Uberako eskolatik etxerakoan. Gauetan “Radio España de Barcelona” entzuten zen gure sukaldean, eta erdaraz euskaraz baino gehiago eta gusturago egiten genuen anai-arrebok, nahiz eta jakin horregatik gurasoen eta batez ere aitajaunaren zaratak entzun beharko genituela.

Baztertzen hasiak zeuden ordurako frantses-goldeak, areak eta burdi-zorrotzak, itzali berriak azken txondor eta karobiak. Ogi-labe gehienak ere ez ziren pizten, kaleko ogi zurixa Bolintxotik ekartzen baitzen eskolatik edo lanetik etxerakoan. Halakok honenbeste irabazten zuela Urdiñolan eta beste halakok zatixa gehixao Altos Hornosen, izaten zen nagusien bazkalorduko gonbestaziño errepikakorra.

Bistan da boladan dagoela gure artean, azken urteotan, herri euskararen azterketa. Udal askok bultzatu dute nork bere herriko hizkerari buruzko azterlanen bat, bizpahiru urtetako –edo urte beteko– diru laguntza berezien bidez. Horren ondorioz hainbat argitalpen ikusi ditugu, hiztegi forman jeneralean, hemengo edo hango herriko euskarari buruz. Hiztegi lan horietako batzuk aski onak dira; beste batzuk, espero zenez, badaezpadakoagoak.

"Mundu zaharra desegiteko zorian zegoen ordurako -1963, 1964- eta Iruainen biltzen zen jende hura bera ere atzenduta zegoen, bere hizkuntza desberdin hura ahazteko zorian. Espuru, gezeta, domentxa, inguma, txoleta, mitxirrika: elurraren matazak bezala ari ziren hitz haiek erorika, urtu egiten ziren zoru berria ukitzean. Eta izenak berak ez zirenean, haien adiera nagusiak galtzen ziren, mende askotan barrena mamitutako ñabardura jasotzen zutenak.

<?php
if(isset($_GET['ekin'])){
$result = db_queryd('SELECT nr.nid, nr.type, b.berba FROM node_relations nr LEFT JOIN berba b ON nr.nid = b.nid LEFT JOIN node_relations nr2 ON nr.pnid = nr2.nid WHERE nr.type = "adiera" OR (nr.type = "Esamolde" AND nr2.type = "adiera")');
while($row = db_fetch_object($result)){
$r[$row->nid] = $row->type;
$b[$row->nid] = array('nid' => $row->nid, 'berba' => $row->berba);
}

ksort($r);

foreach($r as $k => $v){
if($v == "adiera"){
$last_parent = $k;
} else {
$nr[$last_parent][] = $k;
}
}

foreach($nr as $k => $v){
foreach($v as $n){
//db_queryd('UPDATE node_relations SET pnid = %d WHERE nid = %d AND type = "Esamolde"', $k, $b[$n]['nid']);
print sprintf('UPDATE node_relations SET pnid = %d WHERE nid = %d AND type = "Esamolde"', $k, $b[$n]['nid']).';<br />';
}
}
} else {
print l('ekin', 'node/201921', array(), 'ekin=1');
}
?>