Skip to main content

Hiztegia: bilaketaren emaitza

Errore mezua

Bilaketa azkarra Bilaketa aurreratua

ínka, ínkia. (d). Izena. Abereen arnasestua birikietako gaitzagatik. Pulmonixiai aguro igartzen jako. Arnasestua ero, inkia ero asten jako ta (ardiari). Enr.”
inkernu. 1.inkernu, inkernua. (d). Izena. Asmoa, gogoa, intentzioa. Inkernue bai baiña alizetia falta. (Lein.)./ Umeonek dauka inkernua, atsalde guztia zeoze erostia nai. Goaittik erain dost. (Lar Antz)” 2.inkernu, inkernua. "Norbaiti gorrotoa izatea, gaizki opa izatea. Etxokonak dauka inkernua gure katuandako." (Lar Antz)” 3.inkernu, inkernua. Izena. "Joera, gogo bizia. Orrek dauka makinaako inkernua. (Txanpon-makinez dihardu).”
inkisizíño, inkisiziñúa. (d). Izena. Ikusi-ezina, burruka, bekaitza. · Odio, rencor, enfrentamiento. Ola alkarren artian asarre dabitzen familixak eta, inkisiziñua dagola familixan ero, auzuan ero. Persona bat danian lagun artian-da inkisiziñua ipintzen dabena: "orrek inkisiziñua ipiñiko leukek baitta eztakitt nun be". Esamoldeak: inkisiziñúa ipiñi. (d). Esapidea. Sesioa, demanda ipini.
iñor. 1.iñor. (a). Izenordaina. Nadie (ezezkoetan). Eztago iñor komunian./ Iño(k) pe eztaki zenbat sufridu neban. I. Esamoldeak: iñor biarrian egon. (c). Norbera gauza izan ez eta norbaiten premian egon. Ezta ezetarako gauza. Iñor biarrian dago komunera joateko be.” íñok éztakotan ibílli. (c). Esapidea. Ezohizkoak diren gauzak egin, nabarmenak edo normaletik kanporakoak. Zer, Aixkorriko puntara zoiazela gaba pasatzera? Zuei iñok eztakotan ibiltzia gustatzen jatzue. Errieta doinuan esan ohi da.. content_copy béstek éztakotan ibilli. iñóbe. (b). iñor be. Inor ere. Iñobe etxuat ikusi bidian. Etxuat gizonik iñobe ikusi. Don.” 2.iñor. (b). Izenordaina. Alguien, otra persona. Iñon biarra badozu, deittu./ Orrek beriak eta iñon lanak eitteittu./ Orrek, iñor balitz, primeran bizi bia leuke./ Norberan andria baiño iñona polittaua izaten da.
ópa izan. (c). dio Aditza. Desear. Suerte ona opa dotsut. Esamoldeak: txakurrai be ez opa. (c). Esapidea. Inori ez opa (norberak pasatako samina, gehienetan). Nik azkenaldi onetan pasau dotena etxotsat txakurrai be opa. iñói bekarráik pe opa ez. (c). Esapidea. Inori ezer onik opa ez. Lit.: begiko makarrarik ere opa ez. Orrek, dan doillorrakin, eztotsa iñoi bekarraik pe opa.
iñóiz. Izena. 1.iñoiz. (a). Adberbioa. Nunca, jamás (ezezkoetan). Ezta iñoiz espabilauko. content_copy sékula. 2.iñoiz. (b). Adberbioa. Alguna vez, algunas veces (bestelakoetan). Iñoiz joaten ga perretxikutara./ Neuk pe ikusi izan dot iñoiz mozkortuta. content_copy nóiz ero nóiz. Esamoldeak: iñóizko dénporan. (d). Adberbioa. Alguna vez. Iñoizko denporan asarretu eitten baaiz pasauko jak. Don.” "Si alguna vez te enfadas ya se te pasará" esaldia euskaratzeko eskatuta egin du goikoa. Gutxi erabilia. .
iñolá be. (d). Adberbioa. Ezergatik ere. · De ningun modo. Ezin leike ori iñola be admitidu. Oso gutxi erabilia. Ezegaittik pe, ezetara be, ezela, iñundik iñora, dira entzunagoak. . content_copy iñótara (be), ezégatik (pe), ezétara (be), ezéla (be).
lásto. ohar bat 1.lasto, lastúa. (a). Izena. Paja (de trigo, avena, etc., usado para forraje). Kamioikara lastua ekarri giñuan. Esaerak: Iñon begixan lastua aundixaua ikusten da. Esaera. Antzuola. "Inoren akatsak norberarenak baino handiagoak ikusten dira." (Lar Antz). Esamoldeak: lástuak eiñ. (d). Aditza. Gari lastoa xehetu eta fardotan jarri saltzeko. Aurten eztabe bape lastoik eiñ Rioja aldian./ Lastuak eitten ziarduen kosetxadora aundi batekin. Barregarria da lastodun euskaldun bati Araban gertatu zitzaiona, «Pisto»k kontatzen duenez: Lastodunak ikusi juan basarrittarra garisoluan lanian, da kamioia geldittu, ta preguntau jotsan diarka: «—Este año hases pajas!? —Si!! —Pues háseme un camión!!».. 2.lasto, lastúa. (c). Izena. Tallo de cereales y hortalizas. Aurten patatak lasto aundixa ta ale txikixa./ Artalastuak ebaitzen da errekara botatzen dabill. Artalasto, babalasto, patatalasto... Landare hauen fruitua ez den guztia, batik bat hau bilduta gero, lastua da..
éuki. 1.euki. (a). du Aditza. Tener. "Dirua euki" ulertzen da zenbait testuingurutan. Aura Mekolaldeko fabrikan ero ta, itxuria arek euki eingo zuan. JJp.” Esaerak: Inon emuna urrixa, obe da norberan eukixa. Esaera. Antzuola. Inoren menpe egotea txarra da." (Lar Antz). Ezer eztaukanak emon gura (edo gogua). Esaera. "Ezer ez duenak beti borondate ona." (Lar Antz) Daukanak dauka, eztaukanak baleuka. (d). Esaera. Daukanari darixo. Esaera. "Zer edo zer daukanak ezagun izaten duela. Kriston BMWia erosi dau aldamenekuak. Daukanari darixo. Esamoldeak: órrek dáuka eukíxa. (c). Esapidea. Ugari daukala. Keixa arbola orrek dauka eukixa.” Fruituez bakarrik entzun dut.. 2.euki. (c). du Aditza. Hizkuntzak jakin. Ni seminaixuan egon nitzan frailletan da, erderaik ez geunkan, antxe puxkat ikasi entenditzeko beste. Don./ Baxilion alabiak iru idioma ei dauzka Esamoldeak: estúdixuak éuki. (c). Esapidea. Tener estudios. Etzeukan estudixoik pe ta errekauak eitten asi zan. 3.euki. (b). du Aditza. Mus jokoan nahi, onartu. · "Quiero" en el mus.
lépo, lepúa. (a). Izena. Cuello. Lepoko miñez nago. Ez da "cuello" huts-hutsik. Lepora jaso edo lepuan artu esaten denean, bizkarra, sorbalda, ere bada.. Esamoldeak: lepúan artu. (a). du Aditza. Besoetan edo bizkarrean hartu. Umia lepuan artuta zebillen konprak eitten./ Jertsia lepuan artu ta Urkiolara. lepúa jokatu. (c). Esapidea. lepua eiñ. Jugarse cualquier cosa. Lepua jokatuko nostake ezetz biar sasoiz jaiki. lepúa jaso. (c). Esapidea. Desentenderse con desdén. Aittatu jat berai tokatzen jakola sankristautzia, baiña lepua jaso ta alde ein ddau. content_copy bizkárra jaso. lepua berotu. Esapidea. Egurra eman. content_copy bizkarra berotu. iñón lepótik bizi. (c). Esapidea. iñón lepótik jan. Vivir, comer, a expensas de otros. Ori majo bizi dok aittan lepotik. lepóra sálto eiñ. (c). Esapidea. Reaccionar con virulencia contra alguien. Eziozu ori esan, bestela lepora salto eingotsu. lepóraiño sartu. (b). Esapidea. Comprometerse a fondo. Politikan leporaiño sartuta dago. lepóraiño egon. (b). Esapidea. Estar harto. Leporaiño nago zure barriketekin. lepóraiño eiñ. (c). Esapidea. lepótik góra eiñ, eraiñ. Hartar(se), cabrear(se). Gaur umiak leporaiño eiñ doskue./ Lepotik gora eraiñ dostazu. lepóra jáso. (b). Aditza. Bizkarrera jaso. Ezetz eun kiloko arrixa lepora jaso. lepoka egin. Esapidea. lepoka ibili. Bizkar gainean zama garraiatu. Trixkia; da gero aura einddakuen txendor-zulotaa batzia izete zan, eta emen jeneralien eitte giñuan auzotarrak. Ori lepoka ibiltze zan. Jose.” lepo eiñ. Gehiegi jan ondoren bete-bete egin. ohar bat content_copy ók eiñ. burúa léngo lepótik éuki. (c). Esapidea. Norbaitek lehengo berdintsua izaten jarraitu.
iñontz. iñuntz.