aditza
- arrakátu. (d). da aditza. ARRAKÁLDU. Arrakalatu, brintzatu. Hendirse, resquebrajarse.. Laster da azkena txabola arena be, ixa dana arrakatuta dago ta. Mertz. . Gutxi erabilia. Brintzatu da ohizkoa..
- arránkau. (a). du aditza. Arrancar. .
- 2. arrápau. (a). du aditza. Zerbait ehizatu edo arrantzatu. Pescar o cazar.. Erbi bat eta bi oillagor arrapau nittuan. . Erdararen eraginez «amorraiña artu dot» eta horrelakoak gero eta gehiago entzun daitezke..
- 3. arrápau. (a). du aditza. Coger, atrapar, alcanzar, echar mano a uno que huye.. Arrapatzen bazaittut ikusikozu./ Autuak arrapauta grabe dago.. arrapatzen, . (-). (Eibar.) Haur jolasa. "A pillar." (SB Eibetno). .. arrapar y pasar, . (c). esapidea. Norbait harrapatu eta pasatu (karrera batean, adibidez) egiten denean esan ohi den esapidea.. Ormaiztegiko txakurrana egin jotsak: arrapar y pasar. . Esaldia osorik entzun izan da. Ez dakit nondik norakoa izango den Ormaiztegiko txakur hori. .. arrapaik ori!, . (c). esapidea. Zerbaitetan gora egin duenagatik esan ohi da. . Iru makina zarrekin asi zuan atai baten eta oiñ ikusi zelako fabrika alia daukan. Arrapaik ori! ..
- 4. arrápau. (a). du aditza. Gaixotasuna bereganatu.. Katarro demasa arrapau najuan./ Gaitz txarren bat arrapau juan Afrikan egon zanian, itxuria..
- arrastua artu. (c). da-du aditza. Aztarna edo lorratza bilatu.. Erbi-arrastua artu eta iru orduan segika jardun giñuan. .
- arrímau. (a). da-du-zaio aditza. NOR-NORI. Arrimar(se).. Arrimaukoittut oe bixak?/ Ezta arrimau be eitten gurasuen etxera./ Suai ez akixo geixegi arrimau.. Hirugarren adibidea NOR-NORI da (arkaikoa). . arrímauta bizi, . (b). esapidea. Ezkondu gabe elkarrekin bizi. Vivir arrejuntados.. Ez ekixan ala? Aspalditxotik arrimauta bizi i dittuk. ..
- arrio eiñ. (d). aditza. (Eibar.) Beldurtuta atzera jo. "Rehuir el desafío.. Arrio, arrio, bildurtuta atzera eiñ dozue! Arrio eittia dok ori./ Ez eixozu arriorik egiñ, eixozu aurre, bildur barik.. Ik. karraskadia jo.
- arrískau. (c). da-du aditza. Arriesgar(se).. Ezer nai bada, arriskau ein bia da./ Ainbeste diru zela arriskau leike.. Arriésgau entzuten da gero eta gehiago. .
- arríttu. (c). du aditza. Segari segarria pasatu. Afilar la guadaña con la piedra.. "Segia sendatu in dda”. Amostu be esaten dok, baiña arrittu eitten dok. Bi zer dare or. Sendatzen danian arrittuta be etxok balio, pikau ein biok orduan; eta bestela, berriz, amostu eitten dok, pikaduria ondo, baiña arrittu ein biok orduan, arrixakin pasau, gozatu. Don.. Ségiai arríxa pasau edo ségia arrixákin pasau ere bai. Arri-ren lekuan segarri ere bai.. Sin. arráiztu. Ik. amóstu, ségarri, sendátu.
- arriua bota. (b). aditza. ARRIUA ZABALDU. Emaztegaiak zekarren arreoa erakutsi; jostunaren egitekoa zen. Mostrar el ajuar de la novia.. Arriuoi makiña bat bider ikusitta gare: onbeste izarak, ta ezkontzen zanak arriua eruen ta arriua botatzen. Ta zertzuk onenbeste, bat eta bi tta izarak onenbeste, ta kamixak ainbeste ta bestia ta... beste bat soñian eukiko dau... ikusi ein bijako daukan edo ez! Burdixakin; gorua makillan ipinitta, kerrua batuta goruen, goenkaldien, partikako zerien, aura gorua, goruetako ardatza, ta zeakiñ, erropero ta guzti an sartuta. Ori arriuoi ala juten zan. Burdixa berriz irrintz zaratiakin, soiñua juaz, jaboia ero, intxaurra ero, zeoze irrintzia ataratzekua ero; “rinn” soiñua or atai guenian; irixan aurrien beste bat, eta atzien goruekin da, andria ero zea goruekin da goruetako makiñiakin. Sebua izate zan erruberan. Juana. .
- 1. arrótu. (a). da aditza. Envanecerse, engreírse.. Kanpoko jentia datorrenian umiak arrotu eitten die. .
- 2. arrótu. (b). da-du aditza. Ahuecar, hinchar, mullir, henchir.... Oillarrak lumak arrotuittu./ Esku gaiñeko azal guztia arrotu jat./ Tartia gutxi arrotu da labian./ Autuak auts mordua arrotu zeban./ Orrek bixok kontuak esaten asten dienian auzo guztia arrotzen dabe./ Oillolokia lumak arrotuta. Don. . Oso esanahi eremu zabala du.. Ik. arro.
- 3. arrótu. (c). du aditza. Pelotan, pelota atzeratu. En el juego de la pelota, atrasar la misma.. Jo gogor, arrotu pelotia zortziraiño. .
- 1. artu. (a). du aditza. Tomar, coger. . bat artu, . (c). esapidea. Ondo konpondu elkarrekin.. Uztarripe baten eztabe bat artzen (idi) orrek. (Lar Antz). .. ártzekuak euki, . (b). esapidea. ÁRTZEKUEKIN EGON. Oinarririk gabe kexatu, arrazoirik gabe minduta egon.. Berandu baten aillegau zan da ala ta be artzekuekin zeuan./ Berak euki zittuan akzidentian kulpa guztiak da oinddio be artzekuak dauzka. .. ártzekuak artu, . (c). Zartadak hartu.. Aitta makilliakin etorri jakon da arek artu zittuan artzekuak. ..
- 4. artu. (b). du aditza. Landarea errotu, jarri. Coger tierra una planta, prender, arraigar.. Iru pago landara sartu nittuan da batek bakarrik artu dau. . lurra artu, . (b). ARTU. Arraigar.. Zuk sartutako lorak eztabe lurrik artu...
