aditza
- billurtittu. (c). da aditza. Beldurti bihurtu. Volverse miedoso.. Akzidentia euki nebanetik billurtittu ein naiz. .
- 1. biribilddu, borobilddu. (a). da-du aditza. Redondear(se).. Limia artu ta biribildduizu eskuleku ori./ Errekarrixak berez biribiltzen die. .
- birínddu. (d). da aditza. Birin bihurtu. . trípetatik birínddu, . (d). esapidea. Beherakoa harrapatu.. Goizeko iruntza, zeroi, tripetatik birinddu ero, ganaua ezta gogortzen. Enr...
- birlorátu. (c). da aditza. Bigarrenez loratu landareak, bere benetako sasoitik at. Reflorecer.. Etxosteko keixa arbolia birloratu ein zuan joan dan udazkenian. . Pertsona bategatik ere esan daiteke adinean aurrera doalarik gaztealdi berri baten sartzen bada. Nobixua topau dabenetik birloratu ein dda. Juanita..
- birraldátu. (c). du aditza. Birlandatu. Landarea mintegitik atera eta ortuan landatu. Trasplantar.. Tomate-azixa semillaran ereitten da eta sasoia aillegautakuan ortuan birraldatu biar izaten da./ Landarak sasoiz birraldatu bia die, etxakue aundigi eitten laga biar. . Sin. aldatu.
- birrínd(d)u. (d). du aditza. Xehe-xehe egin. Hacer polvo una cosa, romper, triturar.. Perurenak marka guztiak birrinduittu./ Kotxia arrapau zosten da jota birrinduta agertu da./ Arto-zorrua eruan birrintzera. .
- 4. bíur-bíur eiñ. (c). aditza. Torcerse un objeto.. Bizikletiakin baztarra jo ta erruberia biur-biur eindda geldittu jatan. Ezin da esan “biur eindda”.. Sin. oker-oker eiñ. biur konpondu, . (c). esapidea. BIUR IBILI. Elkarrekin gaizki kopondu, ibili.. Aspaldian alkarrekin biur samar konpontzen ete dien zaratia dago. Klem.. Ik. biurtu..
- biurra emon. (d). aditza. Bi edo hiru harirekin bat egin Trenzar dos o tres hebras de hilo o lana.. Batu biezan bakoitzera, batera, ta gero biurra emon da kendu.. Makila edo hagez ari garenean, hari zuzenak okertu. Hurritz-makilari eman dakioke, adibidez, bihurra: Gure aurrekuak burdixa lotzeko sokaik etzeben. Sokia baiño ekonomikuaua eitteko, igual ebai olako urritz-aga luze bat, eta biurra emote otsen. Don. Indar handiaren ezaugarritzat ere hartzen da bihurra ematea, ondorengo esapidean ikusten denez: Bazien lenao be gizonak eskuan inddar asko zeukenak. Eta gero areaittik esaten zan: «Alakuan atzamarretan ez neuke jausi nai, arek gabillian (lerakoaren) senduerako egurrai biurra emoten jotxak». Don..
- biurra eruan. (d). aditza. Abarka sokak egiterakoan bihur gehiena txabilaren ondoan geratzen denez, bihurra gutxiago bihurtutako tokira eraman, makila baten laguntzaz. Operación que consiste en igualar el retorcido de la cuerda, trasladándolo del lado en que se encuentra más retorcida al lado en la que está más floja. Se hace con un palo. .
- biurra kendu. (d). aditza. Artileari iruterakoan bihur edo buelta gehiegi ematen zaionean, harekin galtzak edo jertseak egiten hasi baino lehenago, sobera dituen bueltak kendu, korapilatu ez dadin. Quitarle a la lana las vueltas que se le dieron de más al hilarla.. Zuzenian txabillatik pelotara, ta gero pelotan egun batzuk eukitta gero biurra kendu ein biar izate jako. Txabilliak emoten jao biur geixegi, geixegi biurtzen zeban arixa. Pedro.. Zuraz ari garenean, egurraren hari bihurrak zuzendu. Gero garlopiakin pasau ta biurra kendu, ta daatiluakin zuluak eiñ. Jul..
- 1. biurrittu. (c). zaio aditza. BIURTU. Retorcerse, generalmente el pie.. Gaizki zapaldu ta ankia biurrittu jakon. . BIURTU ere bai testuinguru honetan..
- 1. biurtu. (c). da-du aditza. Volver(se), convertir(se), transformar(se).. Len karlistia zan baiña oiñ nazionalista biurtu da./ Len dendia zana taberna biurtu dabe. .
- 2. biurtu. (c). aditza. Retorcer.. Kotxia burdina guztiak biurtuta geratu zan./ Kontuz ezpaabill lepua biurtukostat. .
- 5. biurtu. (c). du aditza. Estrujar la ropa para lavarla. Don..
- 6. biurtu. (d). du aditza. (Eibar.) Traducir.. Euskerara biurtu edo itzuli liburuetan diran milla gauza eder. (Etxba Eib) .
- 1. bizi. (a). aditza. Vivir.. Ze moduz bizi aiz?. Ze ingozu ba, il arte bizi, . (-). esaera. Etsipena adierazten duen esaera (Lar Antz)... Munduan nai duenak luzaruan bizi, oilluekin jaiki eta txorixekin oera, . (-). esaera. (Lar Antz)... bizík, . (a). adberbioa. Bizirik.. Aizarixa bizik arrapau giñuan./ Eztakitt oiñezkero bizik egongo dan...
- bizíttu. (b). da-du aditza. Biziago bihurtu, bizitasuna hartu edo eman.. Pelotia bizittu eitten da berotutakuan./ Otzak pasauta zeuan da kafesnia patxarrakin artutakuan ziero bizittu zan./ Unibersidadiak asko bizittu dau errixa. .
- 1. bizkortu. (b). du aditza. Acelerar la marcha.. Abixaria bixkortu ein biakou, bestela ezka sekula aillegauko. .
