dio
- 9. emon. (c). da-du-dio aditza. Igaro. Pasar un tiempo.. Iru urte emon nittuan liburua eitten./ Makiña bat denpora emundakua da peskan..
- 4. emon. (b). dio aditza. Con dativo, aficionarse, dedicarse.. Bakarrik geldittu zanian eranai emon zotsan./ Aspadixan deportiai emunda dago. .
- 1. endregau. (a). dio-zaio aditza. ENDREDAU, ENDREAU. Nahastu (ileak). Despeinar(se).. Illiak endregau jatzu jertsia jartzerakuan. .
- 3. eraiñ. (b). dio aditza. Causar, producir (un mal, generalmente).. Eztakitt zek eraitten dostan granuak./ Ardauak asko eraitten zotsan ari. .
- 2. eraiñ. (b). dio aditza. Mover, menear.. Eraixozu manibelai bestekaldera./ Babei eraixezu pegau eztaittien./ Pedalei erain bia jakue bizkor ibiltzeko. .
- 2. erantzun. (c). dio aditza. Responder a una responsabilidad.. Tabernia ipintzia da errezena; gero ari erantzun ein bia jako./ Kredituai erantzun ezindda dabitz itxuria. . Adiera honetan, ostera, erabili samarra da..
- 2. erasan eiñ. (c). dio aditza. (Oñati.) ERASANDU (LEIN.). "Resentirse de algo, de un esfuerzo o de un exceso, por ejemplo.. Asko erasan xao orri: la enfermedad le ha hecho mucho efecto." (Izag Oñ)./ Karriuen geratu be ein barik ibiltten gitzuan gu. Gero erdixetan erasandute, baiña jarri horretaiko pegau gorrixetako bat eta aurrera. (AA ArrasEus, 224. o.)..
- 5. erre. (b). dio-zaio aditza. Escocer(se).. Umiak ipurdixa erreta dauka./ Ankaartia erre doste praka barrixak./ Galtzarpiak erre jatan maratoian. .
- 2. erremat, erremáta. (d). du-dio izena. ERROMAT. Enkantea. Subasta, remate.. Aintziñan sarri izate zittuan errematak; esate baterako erribasotako egurrak subastan ero errematian urtetze juan. Alako egunian erremata dagola anunziatzen zuan. Klem. . Errematak pospoloak beste irauten omen zuen: Poxpolua piztu eta aura emendau bittartian: nik ogei duro pagauko juat, bestiak ogetamar. . errematían úrten, . (d). du aditza. Subastarse, salir en subasta...
- 1. erreparau. (c). dio aditza. ZERI. Kaso egin, zerbait zaindu. Estar atento a algo.. Erreparaixozu suai./ Erreparau dotsazu mutikuai?. ZERI erreparau. .
- 2. erreparúa emon. (d). dio aditza. Arreta jarri, erreparatu.. Neu olaxe ninddoien, denporia emon da eittera, bazkalostekua ein ddotenian e. Banoie ta, ortxe bueltako tontorrian nenguan. Goittik bera autua, baiña, neuk pe etxat autuai erreparuik emon. Hil. . Ik. erreparúa ipiñi.
- 2. eskatu. (c). dio aditza. (eufemismoa.) Proposamen "desonestoak" egin. Solicitar sexualmente.. Neskak etxuek emoten eskatu ezian.. Eskatu soilik esan ohi da edo narrua eskatu, segun eta fin edo gordin mintzatzen den.. Ik. narrúa eskatu, narrúa emon, emon.
- 1. estendídu. (c). da-dio-du aditza. Dirua normala baino gehiago zerbaitetan gastatu. Gastar el dinero sin reparos.. Ikusi dozu Joane traje barrixakin? Eztakitt oinguan zela estendidu daben ainbeste dan ximurrakin./ —Emeretzi errial pagau neban gero entradia, e. —Pentsaizu; estendidu jatzun, e. Mertz. .
- estúasunak émon. (b). dio esapidea. Larriak eman, larritu. Apurarse mucho.. Estuasunak emon zotsanian bentanatik salto ein zeban. .
- 1. etsi. (c). dio aditza. "Perder la esperanza, dar por descontado el resultado adverso de una cosa." (Etxba Eib). Badaki partidua galduta daukala baiña ala be eziñ etsi./ Gaitz txarren bat dauka ta bera be etsitta dago./ Naiz da jakiñ-jakiñian egon, ezin dotsa etsi. . Gaixo sendaezinei buruz erabiltzen da sarri.. Ik. etsípen. étsi-etsíxan, . (c). adberbioa. Resignadamente, pero decididamente.. Azterketa pillia daukat eta gaur gabian etsi-etsixan zuzendukoittut./ Ala, eizu fregaua ointxe etsi-etsixan. ..
- 2. etsi. (c). dio aditza. Asmo edo ekintza bati laga. Abandonar un proyecto o aspiración.. Gure Julienek etsi jotsak beixa ipintzeko asmuai./ Illundu ein jakun da etsi ein gontsan. .
- etxóin. (a). du-dio aditza. ITXOIN, ITXEIN, ITXAIN, ETXAIN.... Itxaron. Esperar. Etxoin puxkat, belaxe nator da. . Edozenbat aldaera du: itxoin, itxein, itxain, etxain....
- éutsi. (a). dio aditza. EUNTSIÑ (ARAM.). Sostener, aguantar, resistir.. Zebillen aiziakin txapelai ezin notsan eutsi./ Mozkorrai eutsi ezindda zoian Patxi.. Eutsi, eutsi! oihukatzen da norbait, kirolaria adibidez, animatu nahi denean. . autsonáz, . (-). Eutsi, hartu, aginteran (hika n., pl., Ub.-Ang.). Autsonaz ire antiajuak... autsáz, . (-). Hartu, eutsi (hika m. plurala. Bergarako partean Uberan eta Angiozarren erabiltzen da bakarrik).. Autsaz nere zapatak... autsón, . (-). OTSÓN. Eutsi, hartu, aginteran (hika neska).. Autson ire jertse estimaua. .. autsá, . (-). OTSÓ. Hartu, eutsi! Eutsi-ren agintera(hika mutila).. Autsá ik lagatako maillukia./ Eztok asko merezi baiña otsó erregalua. .. autsí!, eutsi, har ezazu! eutsiren agintera zaharra. (-). aditza. AUTSÍ. Tori, eutsi, har ezazu! Eutsiren agintera zaharra. Tómalo!. Autsi atzo eskatu zostazun liburua./ Autsi milla peseta ta erosi nai dozuna..
- faltáu. (b). du-dio aditza. Iraindu. Faltar, agraviar.. . Behin Plazentzian gertatutakoa: badago herriko medikua tabernan kafea hartzen eta inguruan gazte-talde bat ei zebilen zarata baten. Halako baten gazte batek galdetzen dio medikuari: .
- fedía emon. (d). dio aditza. Sinesgarritasuna eman. Dar crédito o confianza.. Arek esaten dabenai etxotsat fede aundirik emoten./ Fede puxkat emon bia jakue gaurko gaztiei. .
- frente emon. (b). dio esapidea. FRENTE EGIN. Aurre egin.. Gure katuak frente emoten dotsa txakurrai.. Sin. aurre egin.
- galdu eraiñ. (c). dio aditza. Galdu eragin, debekatu. Impedir, prohibir.. Oittura ori galdu eraitten ezpadotsazue, gaixki biozue./ Orretxekin ezkontzia galdu erain nai dotsa, kosta aala kosta.. Ezezko esaldietan batzuetan "kendu" zentzua du. Beintzet Benidorren iñon kontura pasau zeban illebetia eztotsa iñok galdu eraingo. .
