du
- 2. aizáu. (c). du aditza. Notizia bat, -jakitea komeni ez dena, gehienetan,- barreiatu. Aventar alguna noticia o asunto, generalmente cuando ésta convendría ser silenciada.. Ik ixilik gordetzeko esaixok eta ikusikok; laster aizauko jok erri osuan..
- akáau. (a). da-du aditza. Animalia bat berez hil edo norbaitek hil. Morirse o matar un animal. Ixilik ezpaago jota akaau eingo aut. . Iru eguneko txala akau jakue./ Atxurrakin buruan jota akau juan txakurra. Ixilik ezpaago jota akaau eingo aut. . Pertsonez ere esaten da lagunarteko hizkeran. Ixilik ezpaago jota akaau eingo aut.. akáauta, . (-). . 1. akaauta, . (a). adberbioa. Hilda (abere bat).. Txakur bat akaauta zeuan kamiñuan... 2. akaauta, . (a). adberbioa. Oso nekatuta, lehertuta. Cansado, derrengado. . Mendixan izan nitzuan atzo, ta gaur jota akaauta najaok....
- al izan. (a). du aditza. Ahal izan. Poder. Al baldin bozu, goiz etorri zaitte./ Al zeban guztia ein zeban gixajuak, baiña alperrik.. Jende gehienak, al a laburraz ahoskatzen du, baina a luzeaz edo aal ere entzun daiteke..
- 3. aldatu. (c). du aditza. Trasplantar una planta.. Letxuga landaria aldatu premiña edarrian daukau.. Sin. birraldátu.
- álde eiñ. (a). du aditza. ÁLDE. Separarse, alejarse.. Etxetik alde eindda dago aspalditxuan. ÁLDE. (b). du ad. Normalean eginekin esaten bada ere, gabe ere entzun daiteke. Ointxe alde dau zure amak./ Uberatik aldeta dare portugesak. Aldetzen eta aldeko ere bai: Ilddakotik derrepente aldetzen dau zorrixak. Mertz./ Zu ildda bazare, ero ni ildda nauela, zorrixak badauzkatzu, derrepente aldeko dabe. Mertz./ Itxekonak alde zeben gu ezkondu baiño zeoze lentxuao. JJp. . álde émendik!, . (a). interjekzioa. Kendu hemendik, fuera hemendik.. Ik. áide!..
- aldrebéstu. (b). da-du aditza. Okertu, konplikatu, eta baita haserretu. Complicar(se), enfollonarse, y también, enfadarse.. Gauzak bein aldrebesten asi ezkero, eztauke akaburik./ Uskerixa bategaittik aldrebestu zan ikastolako anbientia./ Bi familixa orrek alkarrekin aldrebestuta dare..
- 1. alegiñak eiñ. (a). du aditza. Saiatu.. Alegiña(k) eiñ arren etxako eskolaik buruan sartzen.. Sin. alegínddu, saiatu. Ik. egíñal.
- 1. alkar ikusi eziñ. (c). du aditza. Gorrotoa izan, ikusiezina izan.. Guk gauza bat jaukau txarra: bista ona ta alkar ikusi eziñ..
- alperrik galdu. (a). da-du aditza. ARPELIK GALDU. Hondatu. Estropearse, echarse a perder.. Sikutiak leka guztiak alperrik galduittu.. Sin. ondátu.
- altútu. (b). da-du aditza. ALTAU (D). Altu bihurtu. . Altutu egin bia da pareta hau./ Asko altau da zuen neskatillia./ Altau eitten dau orrek eta (presak uraren nibela). Aniz..
- 2. altzáu. (b). du aditza. Jaso. Levantar, izar.. Jasoren sinonimoa da bere aditzezko beste zentzuetan: eraiki, laudatu.... Ik. jáso. altza burua!, . (-). interjekzioa. ALTZA BURUA. "Interjección para que los ganados uncidos levanten la cabeza." (SB Eibetno). .. altza!, . (-). interjekzioa. "intj. imperativa para que los ganados se levanten de la "cama", sea para el ordeño, para limpiar o para cualquier otra necesidad. (SB Eibetno) ..
- anikíllau. (c). du aditza. Anikilatu. Hotzez edo zahardadez kuxkurtu, kokildu. . Gure amandria an egoten da negu guztia sutonduan anikillauta./ Azkenengo gripe arek ziero anikillau zeban.. Gure amandria an egoten da negu guztia sutonduan anikillauta./ Azkenengo gripe arek ziero anikillau zeban..
- anímau. (a). da-du aditza. ALÍMAU. Animar, animarse.. Guazen futbolera Bergara animatzera/ Etzaa animatzen nerekin etortzera./ Gure aittajunak goizero pattar tragotxo bat jote zeban “barrua alimatzeko”..
- ánkak jaso. (c). du esapidea. Ospa egin. Escapar, huir.. Eskandalo demasa etara giñuan goizaldera kalian, baiña baezpada be, ankak jaso giñuzen serenua etorri baiño len./ Frantxesak anka jaso zittuala ta, erretirau zala ta, kitto. . Sin. pólaiñak jaso.
- 1. apainddu. (c). da-du aditza. Dotore jarri. Adornar(se), poner(se) elegante.. Erromeixara juan aurretik, orduan be eitten giñuzen alegiñak apaintzeko./ Kardia artu ta apaindduizu beixa ferixara eruateko.. altáre nausixán modúan apáindduta, . (c). esapidea. Dotore jantzita, orraztuta, pintatuta, doazen emakumeengatik esan ohi da, ironiaz edo kritika guraz. Adornada como el altar mayor. Dícese de las mujeres muy preparadas, con sorna.. Ezkondua izan arren or ikusikon edozein astegun buruzurittan altare nausixan moduan apaindduta./ Bai neska, ezautukozu, altare nausixan moduan apaindduta ibiltzen dan puxika bat. ..
