Azkeneko ekarpenak

Honako hauek dituzu bisitariek erantsitako berba berriak, onespen zerrendan daudenak.

xentimo. (-). Ik. zéntimo, xémeiko.
xepa. (-). Ik. zepa.
xestra, xestria. (d). izena. Istilua, apostua, sesioa, droga.. Beti xestra bila zebilen drogoso bat zuan.. Gutxi erabilia.. Sin. dróga.
xestroso, xestrosua. (d). adjektiboa. XESTRERO. Istiluzalea, apostuzalea, drogosoa.. Sin. drogóso.
ximel. (-). ZIMEL. ZIMEL ere bai, nahiz eta gutxiago.. 1. ximel, ximéla. (c). adjektiboa. "Entre verde y seco, hablando de plantas.  " (Azkue).. Gaztaiña edo sagar ximelak: ximurtzen hasiak daudenak. Zutik dauden landareak IGARTU egiten dira eta ez XIMELDU... 2. ximel, ximéla. (c). adjektiboa. Pertsona argal eta gihartsuengatik esan ohi da. . Oinddio ximela jaok Hilario. Ari pelotan irabaztia eztok erreza. ..
1. ximel, ximéla. (c). adjektiboa. "Entre verde y seco, hablando de plantas.  " (Azkue).. Gaztaiña edo sagar ximelak: ximurtzen hasiak daudenak. Zutik dauden landareak IGARTU egiten dira eta ez XIMELDU..
ximéldu. (c). da aditza. ZIMELDU. Zimeldu, zimel bihurtu. .
1. ximur, ximúrra. (a). izena. Arruga.. Zineko artistak egundokuak eitteittue arpegiko ximurrak kentzearren.. Ik. ximúrruna.
2. xe, xéia. (c). adjektiboa. Txikia.   Menudo, -a, pequeño, -a.. Eskaillu asko arrapau dou, baiña oso xeia./ Oso xeia dago aurten sagarra.. Ant. larri.
xe-xe eiñ. (b). aditza. Xehetu, zati txikiak egin.. Patatak xe-xe eiñ ezian eztittu jaten umiak. .
1. xe, xéia. (b). adjektiboa. Xehetua, txiki-txiki egina.   Troceado en trozos muy pequeños.. Artaxeia gustora jaten dabe txalak. . xe-xe eiñ, . (b). aditza. Xehetu, zati txikiak egin.. Patatak xe-xe eiñ ezian eztittu jaten umiak. ..
xaxatu. (b). du aditza. (Leintz.) Azuzar.. Ik. áxaxa émon.
xímur. (-). ZIMUR. 1. ximur, ximúrra. (a). izena. Arruga.. Zineko artistak egundokuak eitteittue arpegiko ximurrak kentzearren.. Ik. ximúrruna.. 2. ximur, ximúrra. (a). adjektiboa. Arrugado, -a.. Zelako arpegi ximurra daukazun./ Nora zoiaz praka ximurrekin. . . sagar erria baiño zimurragua, . (-). esapidea. (Eibar.) Oso zimurra.. Sagar erria baiño zimurragua arpegixa. (AAG Eibes). ... 3. ximur, ximúrra. (b). adjektiboa. Zekena.   Tacaño, -a, roñoso, -a.. Gorantziaik pe eleukek emungo ximur orrek alakuorrek. . Sin. zéken, siku..
xe. (-). (Eibar.) XEE, ZE (EIB.). 1. xe, xéia. (b). adjektiboa. Xehetua, txiki-txiki egina.   Troceado en trozos muy pequeños.. Artaxeia gustora jaten dabe txalak. . . xe-xe eiñ, . (b). aditza. Xehetu, zati txikiak egin.. Patatak xe-xe eiñ ezian eztittu jaten umiak. ... 2. xe, xéia. (c). adjektiboa. Txikia.   Menudo, -a, pequeño, -a.. Eskaillu asko arrapau dou, baiña oso xeia./ Oso xeia dago aurten sagarra.. Ant. larri..
trótian. (b). adberbioa. Al trote, al galope, corriendo.. Ez ibilli trotian etxe barruan./ Trotian zoian astua.. Ik. laukúan, pausúan.
trakatz. (-). Ik. trangal.
1. tiro, tírua. (a). izena. Tiro, disparo, explosión.. Eskupeta tirua entzun da./ Azelako tirua etara bia daben puxika orrek.. TIROBATEKO. TIROBAKAR. Tiro bateko eskupeta. TIROBIKO. Tiro biko eskupeta. Eskupeta bi jaukaraz: tirobakarra eta tirobikua. (SB Eibetno).. tírua bota, . (-). . 1. tirua bota, . (a). aditza. Disparar.. Ikusi orduko tirua bota najotsan erbixai.. Sin. tiro eiñ, tirátu.. 2. tirua bota, . (-). esapidea. "Gezurra edo exagerazio bat esan.. Orrek botatze jittuk tiruak!" (Lar Antz)... 3. tírua bota, . (-). esapidea. "Hizkuntza baten gaizki esaten den hori eta horrek sortzen duen belarriko mina, 'dundurixua'.. Gure mutikuak botatze jittuk tiruak, euskeraz aaztu in bi jaku, ze da baiña au." (Lar Antz)... tiro eiñ, . (b). TIRUA EIÑ. Disparar.. Sasi artera ein najuan tiro.. Sin. tirátu, tirua bota.. tíroka, . (-). Tiroak botatzen.. Bentanatik tiroka asi zan... tírua eiñ, . (-). . 2. tirua eiñ, . (a). aditza. TIRO EIÑ. Disparar.. Zeiñek ein ddau etxeaurrian tirua?.. 3. tirua eiñ, . (c). esapidea. TIRO EIÑ. Kirolari batek pot egin azkarregi hasteagatik.. Amargarren kilometruan tirua ein najuan./ Mindegiak tirua ein juan azkenengo tronguan./ Tiro galantak egon zittuan azkenengo maratoian. .. 1. tírua eiñ, . (a). aditza. Explotar. . Tirua ein ddau kubiertiak....
umeastúndu. (d). da aditza. Haurdunaldia oso aurrera euki.   Tener la preñez muy adelantada, el vientre muy hinchado.. Apala” umeastunduta dago ta ezingo dou uztartu.. Behiez entzun dugu bakarrik. . Ik. astúndu.
ume-denpora, ume-denporia. (c). izena. Haurtzaroa. Infancia.. Ume-denpora negargarrixa pasautakua da ori. .
umégintza, umégintzia. (c). izena. Parto, tanto de personas como de animales.. Umegintzia dago etxe ortan; partua dagola./ Umegintzan il zan aura andria be. Klem. . Behiena txalgintza.. umegiñan, . (c). adberbioa. Pariendo. . Umegiñan dago ardixa...
Umiak asi eta nekiak bizi. (-). esaera. "Umeek lan handiak eta ardura handiak ematen dituzte." (Lar Antz)..
umeáldi, umealdíxa. (b). izena. Animaliak umeak egiten ditueneko aldi bakoitza.   Camada.. Konejuak urtian bi umealdi ero iru izateittu.. Ardien kasuan, baita artaldearen bildots-egite bolada bakoitza. Urte batekuak baiña umealdi diferentetakuak die onek billotxok. .
úmiak eiñ. (c). esapidea. Hacer(se) pedazos.. Neskatilliai platera eskutan artzen lagatzen bajatzu laster eingoittu umiak. .
umía éitteko egon. (c). esapidea. Haurdun edo ernari egon. Animaliez zein pertsonez.. Biae gaztia umia eitteko dago.. Sin. ernari egon. (animaliak), ume esperuan egon (pertsonak).. Ik. ernári.