izen propioa
- Ittúrri Nausíxa. (c). izen propioa. Elorrioko plazako iturria, oso ezaguna. Norbait zoro samarra denean . Ori Itturri Nausixan ura erandakua dok. .
- Jesusén Bíotz, Jesusén Biótza. (c). izen propioa. El Sagrado Corazón.. Jesusen Biotzan deboziñúa modan egon zan gure mutikotan. .
- Kaballerituen egun, Kaballerituen eguna. (-). izen propioa. (Eibar.) "Se llamaba así al jueves." (SB Eibetno). .
- Kandeláixo eguna. (c). izen propioa. KANDELAIXO. Kandelario eguna (otsailak 2). El día de la Candelaria. Atzo zan Kandelaixo ta gaur Santageda bezperia. . KANDELAIXO soilik ere bai.. Kandelaixo egunian egualdi ona baiño obe ei da otsua ardi artian ikustia, . (c). esaera. .. Kandelaixo bero, negua gero, kandelaixo otz, negua motz, . (c). esaera. ..
- 3. Kapaiña. (-). izen propioa. Bergarako familia baten ezizena.. Biar mendira goiazek Kapaiña ta bixok. . Familia osoaz jarduterakoan: Kapáiñanekuak. KAPAI.
- kápelas. (-). izen propioa. 1. Kapelas, . (c). izen propioa. Kapelarekin edo sonbreroarekin ibiltzen den bati baino gehiagori jarri ohi zaion ezizena. Apodo de algunas personas que usan "kapela" o sombrero.. Kapelas esate zotsen señorito batekin ezkondu zuan./ An bajatok gure Kapelas. .. 2. Kápelas, . (-). Belarri-zabala, belarri-handia; umeen artean gaitzizen eta burla gisa erabilia; Bergarako kaleko hitza da, auzoetan ez baita esaten. Orejudo, de orejas grandes o salientes; usado como burla y apodo entre niños de la calle de Bergara.. Kapelas..., tonto..., mokolo..!/ Unairi . Baita, Ikusi zelako kapelak dauzkan, edo "Se deja el pelo largo para tapar las kapelas." KAPEL. Ik. belárrizabal, bélarri..
- 1. Kapelas. (c). izen propioa. Kapelarekin edo sonbreroarekin ibiltzen den bati baino gehiagori jarri ohi zaion ezizena. Apodo de algunas personas que usan "kapela" o sombrero.. Kapelas esate zotsen señorito batekin ezkondu zuan./ An bajatok gure Kapelas. .
- 2. Kofradixak. (a). izen propioa. (Osintxu.) KOFRADÍXA EGUN, KOFRAIXAK. Osintxuko jaiak, San Emeterio eta San Zeledonio eguna, martxoak 3. Abuztuaren 31n ere ospatzen dira.. Kofraixak e, beixa iltzen zan len. Oin beixa baiña len txala. Beixa iltzen zan, eta, puestia esaten jakon, egosteko iztarra ero kentze otxen; beste geinddikua, sobratzen zana, etxe bakoitzak rekojitzen eban. Abadiai emoten jakon onen danak: solomillua, mingaiña. Mertz.. Esan KOFRÁIXAK.. Ik. Santó-mártiri, Karidáde.
- Koko-Txiki egun, Koko-Txiki eguna. (-). izen propioa. (Eibar.) "Viernes flaco." (SB Eibetno). .
- Kontzezíño égun, Kontzezíño egúna. (c). izen propioa. 8 de diciembre, el día de la Inmaculada Concepción.. Kontzeziño egunian abadegixak errira etortze giñan seminaixorako dirua batzera. .
- Kórpusti egun, Kórpusti eguna. (b). izen propioa. KÓRPUSTEI EGUN. El día del Corpus Cristi.. Korpusti egunian prosoziñúa eitten da.. Baita: Biar da Korpusti. .
- Lardero egun, Lardero egune (Lein.).. (-). izen propioa. (Leintz.) KANTAU ALA ERREZAU. Eskoriatzan eta Gatzagan, Karnabaletako Eguen Zuri eguna.. Herriko haurrak etxez etxe ibiltzen ziren kantuan eta sariak batzen. Aranegik dioskunez, pertsonaia hauek daude taldean: Kantoria, kantuen edo errezuen zuzendaria (hurrengo eguneko dantzaldian «aurresku ateratzaillia» izango da); Poltserua edo poltseria, dirua batzen duena (hurrengo eguneko dantzaldian «atzesku ateratzaillia» izango da); lenengo eta bigarren Zesterua edo Zesteria, emandako jeneroa biltzen dutenak; lenengo eta bigarren Budintzeruak, emandako txorizo, urdai-zati eta horrelakoak burduntzian sartzen dituztenak (zestero eta burdintzeruak «kunprintzailliak» izango dira dantzaldian). KANTAU ALA ERREZAU? galdetzen zion Kantoriak etxekoandreari, urtean zehar etxeko norbait hil baldin bazen. (Aran Gatz, 78. o.).
- Maietzéko lóra, Maietzéko lórak. (c). izen propioa. LÓRA (OS.), AMABIRJIÑIAN MAIETZEKO LORA. Maiatzean igande arratsaldez egiten zen elizkizuna, zeinetan Amabirjinari loreak botatzen zitzaizkion. Acto religioso que se celebraba cada tarde de domingo de Mayo, en el cual se arrojaban flores a la Virgen. Maietzeko Loretan ezkiñan bezperetan beste aspertzen./ Loria eitten zan illuntzian, kanpaia jota, oi dan moduan, maietzian, errosaixua-loria, da bera lorara. Hil. . komentario 1
- Maríaren alába, Maríaren alábak. (c). izen propioa. Neska gazteen kofradia, gerra ondorengo urteetan oso indartsua. Hijas de Maria.. Abadiak Mariaren alabak esate zoskun baiña gu Hijas de Maria giñan./ Bezperen ostian eukitze giñuan Hijas de Marian juntia.. Ik. Lúistar.
- Martin Abade. (-). izen propioa. Ik. Juaníko Txístu.
- Miláitos. (c). izen propioa. Milagritos. Hala deitzen genion gure arreba Milari. .
- Mojábarri, Mojábarrixak. (b). izen propioa. Monjas de la Compañia de Maria.. Mezia amaiketan Mojabarrittan. . Bergarako Espoloian dute konbentua..
Mojázar, Mojázarrak. (b). izen propioa. Goenkalean komentua duten klausurako moja frantziskanak. Monjas franciscanas de clausura del convento de Goenkale.. Mojazarrak bordau dotoriak eitteittue./ Mojazarretako ortura joan izan zan gure aitta tratoriakin lanera. . Mojazarretan, Mojazarretatik, Mojazarretara... lekuzkoetan.
- náparri-étxe, náparri-etxía. (d). izen propioa. XX. mendearen hasieran Ondartza baserriaren ondoan zegoen etxea; nafarreriaz jotakoak sartzen ziren bertan. Lazareto para enfermos de viruela que se encontraba en las proximidades del caserío Hondartza. .
- Otxakílla. (c). izen propioa. OTZAKILLA. Bergarako antzinako okin familia baten gaitzizena (Otxakillanekuak). Inoiz pertsona ozkil edo kokilei esan ohi zaie. Apodo de una antigua familia de panaderos de Bergara y también de las personas frioleras o apocadas. Muerto de frio, literalmente.. An bajatok gure otxakilla./ Gabardina eta tapaoka zar orrekin otxakilla emuten don. .
- Paskúa Maietzeko, Paskua Maietzekúa. (d). izen propioa. Paskuak, Bergarako jaiak. Izen honekin deitzen zitzaion lehen, batik bat bi Paskuak (Berbizkundekoa eta Pentekostes) bereizi nahi zirenean. Pascua de Pentecostés.. Paskua Udaberrikoz jaixak Ozetan da Paskua Maietzekoz Bergako kalian.. Orain Paskuak, soilik.. Ik. Páskuak.
- Páskuak. (b). izen propioa. PASKÚA MAIETZEKO. Bergarako jai nagusiak. La Pascua de Pentecostés.. Barrakak etortzen die Paskuetan. . Adinekoek PASK.
- Pastóre égunak. (d). izen propioa. Zozomikoteen hemengo izena. Martxoaren azkenengo eta apirilaren lehenengo egunak. Eguraldi txarra egin ohi du. Don.. Ik. márti.
- Peru eta Maríxa. (d). izen propioa. PERU ETA MARI. Peru eta Marixan ipuiñak. . Amandriak sarri kontatzen zoskun Peru eta Marixan ipuiñak.. Beti dago zeoze, Peru ero Mari, . (-). esaera. "Beti dago zerbait. Zerbait gogorra, txarra pasatzen denean esan ohi da." (Lar Antz).. Besterik ezian, peru atian, . (-). esaera. "Gazteleraz: cuando no hay más, contigo Tomás." (Lar Antz)...
